با آلاشهر یا مغنیسا بیشتر آشنا شوید

آلاشهر، در ترکی آلاشهیر، شهری از استان مانیسا در ترکیه‌ی کنونی (در عربی مغنیسا)، واقع در 28 درجه و َ21 عرض شمالی و 28 درجه و َ32 طول شرقی، بر دامنه‌های شمالی تپه‌های متصل به رشته کوه بوزداغ، در دره‌ی رود آلاشهر (قوزو چای کهن) و 5 کیلومتری آن، با 170 متر ارتفاع از سطح دریا. این شهر در غرب ترکیه، مسیر راه‌آهن افیون قره حصار - مانیسا - ازمیر، و 130 کیلومتری شرق ازمیر واقع شده است (اسلام آنسیکلوپدیسی؛ بریتانیکا؛ قاموس الاعلام) و جمعیت آن 25611 تن است (سالنامه‌ی ترکیه، 48، آمار 1980م). فیلادلفیا (آلاشهر) را بارها زلزله لرزانده است. حصارهای ویران شهر قدیمی بر فراز تپه‌ای به ارتفاع 50 متر از سطح شهر هنوز باقی است و نیز دیوارهایی که در دوره‌ی بیزانس (روم شرقی) ساخته شده با چند قلعه‌ی ویران به جای مانده است.

وجه تسمیه:

آلاشهر به صورت آلاشهر، اَلاشِهِر (دایرةالمعارف الاسلامیة). و نیز لَهَ شهر (سعدالدین، 127/1؛ یزدی، 870) ضبط شده است و بعضی از آن‌ها را الله شهر خوانده‌اند (قاموس کتاب مقدس، ذیل فیلادلفیا؛ بستانی).
اما گویا درست نباشد. این اشتباه ناشی از ترجمه‌ی نادرست بعضی از مؤلفان غربی است که واژه‌ی «آلا» را الله پنداشته‌اند (اسلام آنسیکلوپدیسی). جزءِ «آلا» در نام این شهر به معنای ازرق (کبود، رنگ مایل به زردی، عسلی) است و آلاشهر به معنی شهر کبود یا زردرنگ (بستانی) یا شهر رنگارنگ (دانشنامه‌ی دایرةالمعارف الاسلامیة) است. به گفته‌ی برخی، از این تسمیه به سبب رنگ‌آمیزی خانه‌های آن است (اسلام آنسیکلوپدیسی). این شهر تا پیش از قرن 5ق/ 11م که نخستین بار ترک‌ها قسمتی از آناطولی را فتح کردند فیلادلفیا و در زمان‌های بعدتر قیصریه جدید خوانده می‌شد. نام آلاشهر ترکیبی ترکی - فارسی است که ترکان بدان داده‌اند و آنان، خود، طی سده‌های 6 و 7 ق/ 12 و 13 م این شهر را به همین نام می‌خواندند. ابن‌بی‌بی در 607ق/ 1210 م آن را آلاشهر نامیده و از آن نام فیلادلفیا ذکری به میان نیاورده است (ص 37). این نکته مؤید آن است که این شهر در سده‌ی 7ق/ 13م با نام آللشهر شهرت داشته است. با این حال، برخی معتقدند که در قرن 9ق/ 15م، هنگامی که عثمانی‌ها شهر را به تصرف درآوردند، آن را آلاشهر نامیدند.

آثار تاریخی:

فیلادلفیا (آلاشهر) را بارها زلزله لرزانده است. حصارهای ویران شهر قدیمی بر فراز تپه‌ای به ارتفاع 50 متر از سطح شهر هنوز باقی است و نیز دیوارهایی که در دوره‌ی بیزانس (روم شرقی) ساخته شده با چند قلعه‌ی ویران به جای مانده است. به نوشته‌ی مورخان ترک، ایلدیرم بایزید پس از فتح شهر در آن جا مسجد، حمام، مدرسه و بناهای دیگر ساخت و بخشی از عواید شهر را وقف خیرات محلی کرد و قسمتی دیگر را به امور خیریه در شهر بورسا (یا بروسه در مغرب آسیای صغیر) اختصاص داد. از آثار تاریخی آلاشهر مسجد شیخ صنعان است. تاریخ بنای این مسجد را 870ق/ 1466 م نوشته‌اند.
منبع مقاله:
سعیدیان، عبدالحسین، (1385) دائرة المعارف شهرهای جهان، تهران: علم و زندگی، چاپ دوم.