زمانی که از کودک خواسته می شود برای جمله در خصوص یک موضوع خاص مانند برف انشا بنویسد، احتمالا می نشیند و افکارش را در ذهنش مرور می کند، در حالی که با سکوت در کلاس بر روی داستانهایی که اخیرا در کلاس مطرح شده است، شروع به کار می کند. با وجود این، اگر معلم از او بخواهد درباره موضوع خاصی از قبیل شما دوست داری بعد از مدرسه چه کار کنی، کودک موفقیت بیشتری خواهد داشت.
ویژگی کودکان مبتلا به مشکلات توضیح دادن
کودکان مبتلا به مشکلات توالی سازی، ارجاعی یا زبان واگران :• قابلیتهای هوشی متوسط یا بالاتر از متوسط دارند. دارای ناتوانیهای یادگیری در دیگر زمینه ها مانند خواندن یا مشکلات ادراکی هستند.
• در هنگام جواب دادن به یک سؤال باز، مانند «در مورد گیاهان برایم صحبت کن»، زمان بسیار زیادی طول می کشد تا پاسخ را شروع کنند.
• وقتی داستانی را بازگو می کنند، مطالب را جا می اندازند، ترتیب منطقی وقایع را از دست می دهند یا اطلاعات ضروری را فراموش می کنند.
• جمله را از وسط شروع کرده یا در وسط جمله متوقف می شوند. به طور واضح کلمات را در جمله تغییر می دهند، مانند «او... آه... به نظر من او..... آه، برای خرید رفته، آه، ... خوب او برای خرید رفته است اما آن... من نمی دانم و آه..» و چپ را با راست و اول را با آخر اشتباه می گیرند.
• در پیگیری و اجرای انجام یک تکلیف یا تداوم توجه، مشکل دارند. به جای تلاش برای توضیح چیزی، می گویند نمی دانم. سؤالهای تشریحی را به سختی پاسخ می دهند.
• در نوشتن داستانهای دارای اتفاقهای منظم و منطقی مشکل دارند، هر چند ممکن است نظرهایشان سازنده باشد. در منظم کردن ماهها یا روزهای هفته، مشکل دارند.
• در آغاز کردن مکالمات اجتماعی مشکل دارند و فکر کردن در مورد چیزهایی که می گویند یا می نویسند، برایشان دشوار است.ممکن است دانش زیادی داشته باشند، اما بیان آن به صورت کلامی یا نوشتاری برایشان مشکل است.
• در تصاویر بزرگتر دچار اشتباه می شوند و بر جزئیات غیر مهم تمرکز می کنند. دارای مشکلات مربوط به بازیابی کلمه هستند.
مشکلات مربوط به توضیح دادن چگونه بر کودک تأثیر می گذارد؟
از آنجا که کودکان دارای مشکلات زبان بیانی، اغلب در توصیف و تبیین دشواری دارند؛ ممکن است به این نتیجه برسند که صحبت کردن خیلی آزار دهنده است. از آنجا که در طول مدت زمانی به دنبال کلمه صحیح می گردند و گفتارشان دچار وقفه می شود، احساس نامناسبی را تجربه می کنند. اما اگر با سرعت شروع به صحبت کنند، از این شاخه به آن شاخه پریدن ها، ایستادن ها و شروع کردنها، موجب خواهد شد شنونده ها در ابهام باقی بمانند و کودکان بیشتر احساس اضطراب کنند.در مدرسه، مشکل زبان بیانی اغلب بر روی مباحث کلاسی و مطالب نوشتاری کودک اثر می گذارد. وقتی از کودک خواسته می شود مطلبی را بخواند، کودکانی مانند تاتیانا برای شروع و نظم بخشی، به کمک نیاز خواهند داشت.
چند دلیل برای این پدیده وجود دارد. مشخص کردن پاراگراف ها و رئوس مطالب، نیازمند سازماندهی ذهنی است. برای ارائه نظریات، باید قادر به ایجاد تداعی و فراخوانی دانسته های پیشین و درج آن اطلاعات بر روی کاغذ باشید. چنین سازماندهی و توانایی زبان بیانی، مستلزم توصیف یا توضیح نتایج مربوط به نکات برجسته یک موضوع است. اگر در این زمینه ها کودک شما دچار تأخیر باشد، مدرسه ممکن است برای او روز به روز ملال آور و خسته کننده تر باشد. پسر یا دختر شما اطلاعاتی دارد، ولی توضیح یا نوشتن آنها بر روی کاغذ برایش طاقت فرساست. در خانه والدین نیاز خواهند داشت چند سؤال را برای رسیدن به پاسخ مطرح کنند؛ سؤالهایی مانند «امروز در مدرسه چه اتفاقی افتاده است؟» کودکی مثل کودک ممکن است با یک پاسخ یک کلمه•ای جواب دهد؛ مانند «هیچی». جمع و جور کردن افکار، شکل دهی چگونگی شروع و فکر کردن در مورد اینکه از چه کلماتی استفاده کند، بویژه پس از یک روز طولانی در مدرسه، می تواند موجب فرسودگی شود.در درمان، کودک یاد خواهد گرفت چگونه بخشهای خیلی کوتاه، اطلاعات یا داستانها را توضیح دهد. بتدریج، طول و پیچیدگی تکالیف افزایش می یابد. در روزهای دیگر، چنین کودکی ممکن است با آشفتگی و گیجی پاسخ دهد، مانند «بله آرزو می کنم او نتواند پای تخته جواب دهد تا خود من آن را جواب دهم. دیروز فقط پنج دقیقه وقت بود.» شما شاید بتوانید با در ارتباط قرار دادن جزئیات با یکدیگر، بدانید چه اتفاقی افتاده است، اما شیوه بیان اغتشاش آمیز است.
از نظر اجتماعی، کودکی مانند کودک ممکن است توانایی حفظ روابط خود با دوستانش را بدون تعارض، برای مدت طولانی داشته باشد. بنا بر تجربه من، بیشتر کودکانی مانند تاتیانا، صبور به نظر می آیند ولی وقتی درباره اموری واضح سؤالهایی می شود، دچار گیجی و آشفتگی می شوند. کودک ممکن است به عنوان کودکی کمرو یا آرام تصور شود. در واقع، او ممکن است به طرف فعالیتهای ورزشی یا هنری روی بیاورد؛ یعنی جایی که ارتباطات بیشتر غیر کلامی است؛ مانند نقاشی، طراحی یا موسیقی .
کودک شما ممکن است در کلاسهایی که بخشی از فعالیتهایش مستلزم نوشتن مطلب یا گزارش شفاهی باشد، مشکل داشته باشد. هر چند استفاده از نکات عمده یا کارتهای یادداشت، کمک کننده کودک خواهد بود، شانس موفقیت فرزندتان در کلاسهایی از قبیل آزمایشگاه، رایانه، ریاضی، هنر، مکانیک، نجاری، یا کلاسهای مشابه، بیشتر خواهد بود. همچنین، زمینه های موفقیت دختر یا پسر شما در مدرسه احتمالا بر روی انتخاب شغل آنها تأثیر خواهد گذاشت.
درمان کودک مبتلا به مشکلات توضیح
با درمان، بندرت مشکلات بیانی مربوط به توصیف و تبیین کودک بر طرف می گردد، هر چند یقینا می توان آن را بهبود بخشید. گاهی اوقات ویژگی ذاتی کمرویی شخصیتی یا ناتوانی یادگیری کودک، تغییر اساسی را که باید در او با توجه به شیوه های ارتباطی ضعیف اش با دیگران ایجاد شود، دشوار می سازد.در درمان، کودک یاد خواهد گرفت چگونه بخشهای خیلی کوتاه، اطلاعات یا داستانها را توضیح دهد. بتدریج، طول و پیچیدگی تکالیف افزایش می یابد. ممکن است برای استفاده از کلمات توصیفی، عبارتهای تشریحی، بازگویی وقایع و داستانهایی با توالی منطقی وقایع تمرکز شود یا بداند که در مقابل سؤالهای باز با چه روش ساده ای می تواند برای شروع پاسخ، ذهن خود را سازماندهی کند. اگر محدوده مشکل کودک در مهارتهای ارجاعی است، یادگیری چگونگی صریح بودن و اجتناب از زبان مبهم، اهمیت ویژه ای خواهد داشت.
بعضی از آسیب شناسان گفتار و زبان، برای کمک به کودک به منظور ارتقا در این مهارتها، بر روی زبان نوشتاری و شفاهی وقت صرف می کنند. از آنجا که گزارشها و مقاله های علمی به سازماندهی و گسترش زبان نیاز دارد، آن متخصصان به خوبی توجه خود را به تداخل زبان در زمینه های مختلف علوم بخصوص در سالهای بالای دبستان و دوره راهنمایی معطوف کرده اند.
ادامه دارد..
منبع: مشکلات گفتاری، زبانی و شنیداری کودکان، پاتریسا هاماگوچی، نادر باقری،علی غنایی، چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد 1390
