غسل الیدین قبل الطعام وبعده زیادة فی العمر وإماطة للغمر عن الثیاب، ویجلو البصر؛ شستن دست قبل از صرف طعام و بعد از آن، در عمر، زیادت؛ در لباس، پاکی و در چشم، روشنایی به بار می آورد. پیامبر اکرم نیز می فرماید: ای علی وضو گرفتن پیش از طعام و بعد از آن، شفا برای جسم انسان و برکت در رزق اوست. شستن میوه پیش از صرف آن نیز از دستورهای پیامبر و دیگر معصومان علیهم السلام است. امام صادق علیه السلام می فرماید: إن لکل ثمرة سمة، فإذا أتیتم بها فأیشوها الماء و أغیسوها فی الماء، یعنی إغسلوها ؛ برای هر میوهای زهری وجود دارد، هر گاه میوهای آوردید آن را در آب فرو برده بشویید.
فردی به نام یونس بن یعقوب نقل می کند که امام هفتم هرگاه میوهای برمی داشت، آن را در آب می شست و سپس می خورد. اینها نمونه روشن عملی و گفتاری معصومان علیهم السلام در مورد رعایت بهداشت در امر تغذیه است و البته قبل از آن، بر اصل کم خوردن و خودداری از پرخوری و پرهیز از مصرف غذاهای حرام، ناسالم و غیر بهداشتی به شدت تأکید کرده اند. آنان خود نیز در این باب، مواظبت کامل داشته، به ویژه در مورد کیفیت غذا و سالم بودن و مفید بودن آن اهتمام می ورزیدند. در حدیثی از ابوخالد این چنین نقل شده است:
بر ابوجعفر وارد شدم، آن حضرت مرا به صرف غذا فرا خواند پس همراه آن بزرگوار غذا خوردم و در طول حیاتم غذایی بدان پاکیزگی و سلامت و لذیذتر از آن نخورده بودم. پس از فراغت از غذا پرسید: ای ابوخالد! طعام را چگونه بافتی؟ در پاسخ گفتم: فدایت گردم، غذایی بدین پاکیزگی و خوشمزگی هرگز نخورده بودم...
ابوحمزه نیز می گوید: گروهی نزد آن حضرت بودیم، ایشان ما را به صرف غذا دعوت فرمود و هرگز مثل آن غذا از حیث خوشمزگی و گوارایی نخورده بودیم، از جمله خرما هوس کردیم و خرمایی را برای ما آماده کردند که از فرط کیفیت و تمیزی صورت خود را در آن می توانستیم ببینیم. علاوه براین - چنانکه در باب بوی خوش اشاره شد - رسول خدا تأکید نموده است که چند چیز اهدایی را هرگز رد نکنید، از جمله آنها شیر است. اگر خواص شیر را در تغذیه سالم در نظر گرفته، تأثیر آن را در غذای روزانه برای سنین مختلف جهت تأمین کلسیم بدن، پیشگیری از پوکی استخوان و رشد و سلامت کودکان در نظر بگیریم، بیشتر متوجه دستور بهداشت و تغذیه ای پیامبر اکرم صلى الله علیه وسلم می شویم.
روشن است که در روایات گذشته کمترین اشاره‌ای به اسراف و تبذیر که باعث سوء استفاده و آلودگی محیط زیست می شود، نشده است و اسراف که خود انواعی دارد، از جمله آن مصرف بیش از نیاز غذاست که تقبیح شده است. خودداری از پرخوری به نوبه خود، آلودگی کمتر محیط و رعایت بهداشت را در پی دارد. معصومان علیهم السلام در زندگی شخصی و خانوادگی همواره از این اصل، متابعت نموده و آن را برای حفظ سلامت لازم شمرده و به همگان سفارش می کردند، چنانکه امام علی علیه السلام فرموده است:
قلة الغذاء أکرم للنفی، وأدوم للصحة کم غذا خوردن، نفس آدمی را گرامی می کند و باعث تداوم سلامتی و تندرستی بدن میشود. در جای دیگر می فرماید: لا یجتمع الفطنة و البطنة، ولا یجتمع الصحة و النهم ؛ هرگز هوشمندی با پرخوری، و تندرستی با شکم بارگی جمع نشود. ایشان در سفارشی به فرزندش امام حسن مجتبی نیز مسئله بهداشت تن و در نتیجه، تأکید بر محیط زیست را فراموش نکرده است و می فرماید:
تو را چهار چیز یاد می دهم که بدان وسیله از مراجعه به پزشک بی نیاز می شوی: جز موقعی که کاملا گرسنه هستی بر سر سفره غذا نشین، و هنگامی از سر سفره برخیز که هنوز به غذا اشتها داری، و غذا را به خوبی جویده، و در وقت خواب به دستشویی برو و بعد بخواب. اگر در جهان کنونی پرخوری از جهت تولید بیشتر زباله و در نتیجه آلودگی محیط زیست، نکوهش شده است، اسلام افزون بر پی آمد منفی مزبور، آن را موجب قساوت قلب و سخت دلی معرفی کرده، چنانکه کم خوری را یکی از عوامل رقت قلب، روحانیت و صفای دل دانسته و در واقع، آن را با بهداشت روان و روح، پیوند داده است: من قل طعامه صح بده، و صفا قلبه، و من کثر طعامه سقم بدنه و یقسو قلبه؛ هرکس کم بخورد، تنش سالم و دلش با صفا شود و هر که فراوان بخورد تنش رنجور و قلبش سخت و بی عاطفه شود.
منبع: محیط زیست و بهداشت، عبد المجید ناصری داوودی، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول، قم، 1391
.JPG)
