فهرستی جامع از تمام گازهای گلخانه‌ای موجود

اگر بخاطر گازهای گلخانه‌ای نبود، دمای نزدیک سطح زمین به حدود 15 درجه سانتیگراد می‌رسید یعنی کمتر از آنچه در حال حاضر است. حال این سئوال مطرح می‌شود که اگر وجود این گازها برای سیاره زمین تا این اندازه اهمیت دارد، پس چرا همیشه به بدی از آنها یاد می‌شود؟

گازهای گلخانه‌ای در اصل ترکیبات شیمیایی موجود در اتمسفر یا جو زمین هستند که با جذب اشعه‌های مادون قرمز از خورشید و انتشار آنها در محدوده مادون قرمز حرارتی به تنظیم دمای نزدیک سطح زمین کمک می‌کنند. همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، اگر بخاطر این گازها نبود، دمای زمین بسیار کمتر از دمای کنونی می‌شد و زندگی برای گیاهان، حیوانات یا انسان به طور یکسان پیش نمی‌رفت.
شناخته شده‌ترین اسامی موجود در فهرست گازهای گلخانه‌ای، بخار آب، دی اکسید کربن، متان، اکسید نیتروژن و اوزون را شامل می‌شودشناخته شده‌ترین اسامی موجود در فهرست گازهای گلخانه‌ای، بخار آب، دی اکسید کربن، متان، اکسید نیتروژن و اوزون را شامل می‌شود. غیر از این اسامی، گازهایی همچون کلروفلوروکربن‌ها (CFCs)، هیدروفلوروکربن‌ها (HFCs)، پرفلوروکربن‌ها (PFCs)، هگزافلورید سولفور، تری فلوئورید نیتروژن و غیره نیز در این فهرست جای دارند. به این دلیل که این گازها در مقادیر کم در جو زمین موجود می‌باشند، به اندازه دی اکسید کربن یا متان شناخته شده نیستند.

علت آنکه امروزه گازهای گلخانه‌ای به طور بد جلوه داده شده‌اند، در اصل بخاطر سهم آنها در پدیده گرمایش جهانی یا گرم شدن کره زمین است. از بیشتر این گازها بخاطر دارا بودن پتانسیل گرم ساختن کره زمین به بدی یاد می‌شود. مقدار پتانسیل گرمایش جهانی با حروف اختصاری GWP با کارآیی مولکول به عنوان یک گاز گلخانه‌ای و طول عمر جوی آن تعیین می‌شود. (طول عمر جوی یک گاز گلخانه‌ای میانگین زمان تخمینی خواهد بود که این گاز پس از انتشار در جو زمین باقی می‌ماند).
 

فهرست گازهای گلخانه‌ای

گازهای گلخانه‌ای	طول عمر به سال	*مقدار پتانسیل گرمایش جهانی (GWP)
دی اکسید کربن	200	1
متان	12	25
اکسید نیتروژن	114	298
کلروفلوروکربن ـ 11	45	4750
کلروفلوروکربن ـ 12	100	10900
کلروفلوروکربن ـ 13	640	14400
کلروفلوروکربن ـ 113	85	6130
کلروفلوروکربن ـ 114	300	10000
کلروفلوروکربن ـ 115	1700	7370
هالون ـ 1301	65	7140
هالون ـ 1211	16	1890
هالون ـ 2402	20	1640
تتراکلرید کربن	26	1400
متیل برمید	0ر7	5
متیل کلروفورم	5	146
هیدرو کلروفلوروکربن ـ 21	7ر1	151
هیدرو کلروفلوروکربن ـ 22	12	1810
هیدرو کلروفلوروکربن ـ 123	3ر1	77
هیدرو کلروفلوروکربن ـ 124	8ر5	609
هیدرو کلروفلوروکربن ـ b141	3ر9	725
هیدرو کلروفلوروکربن ـ b142	9ر17	2310
هیدرو کلروفلوروکربن ـ ca225	9ر1	122
هیدرو کلروفلوروکربن ـ cb225	8ر5	595
هیدروفلوروکربن ـ 23	270	14800
هیدروفلوروکربن ـ 32	9ر4	675
هیدروفلوروکربن ـ 41	7ر3	92
هیدروفلوروکربن ـ 125	29	3500
هیدروفلوروکربن ـ 134	6ر10	1100
هیدروفلوروکربن ـ a134	14	1430
هیدروفلوروکربن ـ 143	8ر3	4470
هیدروفلوروکربن ـ a143	52	4470
هیدروفلوروکربن ـ 152	6ر0	53
هیدروفلوروکربن ـ a152	4ر1	124
هیدروفلوروکربن ـ 161	5ر5	12
هیدروفلوروکربن ـ ea227	2ر34	3220
هیدروفلوروکربن ـ cb236	6ر13	1340
هیدروفلوروکربن ـ ea236	7ر10	1370
هیدروفلوروکربن ـ fa236	240	9810
هیدروفلوروکربن ـ ca245	6ر7	1030
هیدروفلوروکربن ـ mfc365	6ر8	794
هیدروفلوروکربن ـ 43 ـ mee10	9ر15	1640
پرفلوروکربن ـ 14	50000	7390
پرفلوروکربن ـ 116	10000	12200
پرفلوروکربن ـ 218	2600	8830
پرفلوروکربن ـ 318	3200	10300
پرفلوروکربن ـ 3- 1 - 10	2600	8860
پرفلوروکربن ـ 4- 1 - 12	4100	9160
پرفلوروکربن ـ 5- 1 - 14	3200	9300
هگزافلورید سولفور	3200	22800
تری‌فلوئورید نیتروژن	740	17200

* GWP در مقیاس صد ساله نسبت به دی اکسید کربن (CO₂)

تعیین مقدار پتانسیل گرمایش جهانی بخار آب و اوزون دشوار است و بنابراین از این فهرست کنار گذاشته شده‌اند. البته این بدان معنا نیست که تهدید کمتری در این زمینه به حساب می‌آیند. در واقع این گازها با یکدیگر سهم عمده‌ای از گازهای گلخانه‌ای ترکیب جوی را تشکیل می‌دهند.
 

گازهای گلخانه‌ای اصلی

بخار آب

بخار آب و به عبارتی شکل گازی آب که در نتیجه تبخیر آب و یا تصعید یخ بدست می‌آید، حدود 33 تا 66 درصد گازهای گلخانه‌ای موجود در جو را تشکیل می‌دهد. غلظت بخار آب موجود در جو در سراسر جهان برابر نیست و بنابراین تعیین مقدار پتانسیل گرمایش جهانی آن کار دشواری است. عوامل آتروپوژنیک یعنی فعالیتهای انسانی در تشکیل بخار آب نقش دارند، اما میزان بخار تولید شده از این طریق عملاً هیچ است.
 

دی اکسید کربن

دی اکسید کربن در فهرست گازهای گلخانه‌ای در مکان دوم قرار دارد، که 9 تا 26 درصد از کل ترکیب را تشکیل می‌دهد. در حالی که بخار آب عمدتاً در اثر فرایندهای طبیعی تبخیر شکل می‌گیرد، دی اکسید کربن در نتیجه فعالیتهای متعدد انسانی در هوا آزاد می‌شود. از میان فعالیتهای انسانی سوزاندن سوخت‌های فسیلی مهمترین آنها به شمار می‌رود. از ماه مه 2013 غلظت دی اکسید کربن موجود در جو زمین به ppm 400 (بخش در میلیون) رسیده که افزایش قابل توجهی نسبت به ppm280 در عصر پیش صنعتی داشته است.
 

متان

متان بین 4 تا 9 درصد گازهای گلخانه‌ای را تشکیل می‌دهد، اما به علت قدرت بسیار آن تهدید بزرگ‌تری نسبت به دی اکسید کربن برای سیاره زمین به حساب می‌آید. در واقع توانایی آن در به دام انداختن گرما 25 برابر بیشتر از دی اکسید کربن است. متان در مقادیر زیاد در زیر پوسته زمین یافت می‌شود. این گاز در زیر پوسته زمین در طول فرایند استخراج معدن آزاد می‌شود. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که مقدار متان موجود در جو زمین از 700 بخش در میلیارد (ppb) به 1750 تا ppb 1818 در سال 2011 رسیده است.
 

اکسید نیتروژن

اکسید نیتروژن تنظیم کننده طبیعی اوزون استراتوسفری است بطوریکه با اوزون واکنش نشان داده و موجب بوجود آمدن اثر گلخانه‌ای می‌شود. بطور میانگین تأثیر اکسید نیتروژن در واحد وزن طی یک قرن 298 برابر تأثیر دی اکسید کربن است که این امر موجب شده علی‌رغم غلظت پایین آن تهدیدی برای محیط زیست به حساب آید. (اکسید نیتروژن 5 درصد از کل گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیتهای انسانی در ایالات متحده در سال 2011 را تشکیل داده است).
 

اوزون

این گاز به طور تقریبی 3 تا 7 درصد مجموع گازهای گلخانه‌ای را تشکیل داده و به عنوان یک گاز گلخانه‌ای در قسمت فوقانی تروپوسفر عمل کرده و در آنجا انرژی مادون قرمز ساطع شده توسط زمین را جذب می‌کند. همانند بخار آب، غلظت اوزن نیز نابرابر است که این امر به نوبه خود تعیین میزان پتانسیل گرمایش جهانی آن را دشوار می‌سازد. با این حال، بعضی معتقدند که نیروی تابشی اوزون موجود در لایه تروپوسفر تقریباً 25 درصد بیشتر از نیروی تابشی دی اکسید کربن است.
اثر گلخانه‌ای مدتهای مدیدی است که به عنوان عاملی مزاحم و مضر برای محیط زیست به حساب می‌آیداثر گلخانه‌ای مدتهای مدیدی است که به عنوان عاملی مزاحم و مضر برای محیط زیست به حساب می‌آید. در واقع بعضی کشورها حتی تا این حد پیش رفته که تولید محصولاتی که منجر به انتشار گازهای مضری مانند کلروفلوروکربن می‌شوند را ممنوع اعلام کرده‌اند.


منبع: helpsavenature - Abhijit Naik