واکنشهای منفی از نظر قرآن کریم (قسمت اول)
چون به مردم زیانی برسد، پروردگار خود را در حالی که به درگاه او توبه میکنند، میخوانند، و آنگاه که از جانب خود، رحمتی به آنان چشانید، به ناگاه، دستهای از ایشان به پروردگارشان شرک میآورند.
شنبه، 3 اسفند 1398
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
در سوره اسراء، ریشه اعراض از خدا در خوشایند، کفور بودن انسان ذکر شده است: «و چون در دریا به شما صدمهای برسد، هر که را جز او میخوانید، ناپدید و فراموش میگردد، و چون [خدا] شما را به سوی خشکی رهانید، رویگردان می شوید، و انسان همواره ناسپاس است. علامه طباطبایی در بیانی زیبا، ریشه دعا کردن را فطرت خداجوی انسان معرفی میکند و ریشه اعراض را طبیعت کفرانگر انسان میداند و این بخش از آیه را چنین تفسیر میکند: معنای این آیه این است که وقتی شما را از غرق شدن نجات داده، گرفتاری و بیچارگی شان را برطرف نمود، و شما را بار دیگر به خشکی رسانید، دوباره از او و از دعای او اعراض کردید، و این، خود دلالت دارد بر این که یاد خدای تعالی، هیچ وقت از دل آدمی بیرون نمیرود، و در هیچ حالی، مغفول نیست، و اگر دعا میکند، ذات و فطرت او وادارش میکند که در ضراء و سراء، در شدت و در رخاء، او را بخواند؛ زیرا اگر بعضی از او اعراض میکنند، لا بد او هست، و گرنه اگر چنین چیزی در ذات و فطرت آدمی وجود نداشت، دیگر اعراض معنا نداشت. پس معنای این که آیه مورد بحث میفرماید: انسان، خدای را در بی چارگیهایش میخواند، ولی در خوش حالی ها از او اعراض میکند، در معنای این است که انسان، همیشه به وسیله فطرتش به سوی خدا هدایت میشود.
کفران نعمت، عادت انسان است، و از این جهت است که دارای طبیعت انسانی است که همه سر و کارش با اسباب مادی و طبیعی است، و در اثر عادت و خو کردن با اسباب مادی و طبیعی، مسبب الأسباب را فراموش میکند، با این که در هر آنی، در نعمتهای او غوطهور است. و اگر کلام را با این چنین ذیلی ختم نمود، برای این بود که بفهماند اعراض آدمی از یاد خدا در غیر حال بیچارگی، امری غریزی - فطری نیست؛ چون اگر فراموشی خدا فطری بود، خود دلیل بر نفی ربوبیت او می شد؛ بلکه امری عادی است و عادت زشتی است از انسان که او را به کفران نعمت وا میدارد. و در آیه، دلیلی هم بر توحید ربوبیت خدای تعالی هست، و حاصلش این است که اگر آدمی در حادثه ای کارش به جایی برسد که از هر سببی از اسباب ظاهری جهان، منقطع و مأیوس شود، اصل سبب منقطع نمیشود، و امید نجاتش به کلی نامید نمیگردد؛ بلکه هنوز امید نجات داشته و به سببی که توانای بر اموری باشد که هیچ سببی قادر بر آن نیست، امیدوار است. و اگر در واقع چنین سیبی که ما فوق همه اسباب عالم و مسبب همه آنها (یعنی خدای سبحان) وجود نمی داشت، چرا بایستی در دل آدمی و در فطرت او چنین ارتباط و تعلقی یافت شود؟ پس وجود چنین تعلقی، خود، حجتی است بر مسئله اثبات صانع که اگر اشتغال به زخارف زندگی دنیا و دلبستگی و انس به اسباب مادی و ظاهری نبود، هرگز از یاد او غافل نمیشدیم.
در آیه دیگری، به جای «اعراض»، از تعبیر «شرک» استفاده شده است: «چون به مردم زیانی برسد، پروردگار خود را در حالی که به درگاه او توبه میکنند، میخوانند، و آن گاه که از جانب خود، رحمتی به آنان چشانید، به ناگاه، دستهای از ایشان به پروردگارشان شرک میآورند .» مفهوم آیه این است که: چون مختصر ضرری از قبیل: مرض، فقر و شدت، به انسانها برسد، پروردگارشان را می خوانند، در حالی که به سوی او - که همان خدای سبحان است - بازگشت میکنند، و چون خدای متعال، مختصر رحمتی به ایشان بچشاند، ناگهان جمعی از این مردم به پروردگارشان - که دیروز او را میخواندند، و به ربوبیتش اعتراف می کردند - شرک می ورزند و شریک ها برایش می تراشند. خلاصه این که میخواهد بفرماید: انسان، طبیعتا کفرانگر نعمتهاست، هر چند که در هنگام گرفتاری، به نعمت و ولی نعمت، اقرار داشته باشد.
در آیهای دیگر، علاوه بر شرک، به نسیان نیز به عنوان حالت افراد در خوشایند، تصریح شده است: «و چون به انسان آسیبی رسد، پروردگارش را - در حالی که به سوی او بازگشت کننده است - میخواند. سپس چون او را از جانب خود نعمتی عطا کند، آن مصیبتی را که در رفع آن پیشتر به درگاه او دعا می کرد، فراموش می نماید و برای خدا همتایانی قرار میدهد تا خود و دیگران را از راه او گمراه گرداند.» بعد از آن که در آیه پیشین، سخن از کفرانگران نعمت بود و در آن فرمود: خدای سبحان با این که بی نیاز از مردم است، مع ذلک این عمل را برای آنان نمی پسندد، اینک در این آیه، تنبه میدهد به این که انسان، طبعا کفرانپیشه است، با این که او بالفطره، پروردگار خود را می شناسد و در هنگام بیچارگی و اضطرار که دستش از همه جا کوتاه میشود، بی درنگ رو به سوی او میکند و از او نجات می طلبد.
بنابراین، معنای آیه چنین میشود که: وقتی شدت و یا مرض یا قحطی و ... به انسان میرسد، پروردگار خود را در حالی که اعتراف به ربوبیتش دارد میخواند، و به سوی او برمیگردد، و از ماسوای او اعراض میکند. از او میخواهد که گرفتاریاش را برطرف سازد و چون خدای سبحان، گرفتاریاش را برطرف کرد و نعمتی از ناحیه خود به او داد، سرگرم و مستغرق در آن نعمت میشود و دوباره آن گرفتاریاش را از یاد می برد؛ گرفتاری که خدا را به سوی آن میخواند، یعنی میخواند تا آن را برطرف کند.
ادامه دارد..
منبع: الگوی اسلامی شادکامی، دکتر عباس پسندیده، صص153-149، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم، چاپ دوم، 1394
مقالات مرتبط
جبر و اختیار انسان در دستیابی به شادکامی
معانی صفات خداوند
مهم ترین مبانی انسان شناختی
واکنشهای منفی از نظر قرآن کریم (قسمت دوم)
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
تازه های مقالات
شهرستان گیلانغرب کجاست؟ از پیش شماره این شهر تا مناطق گردشگری و مشاهیر آن
شهرستان طارم کجاست؟ از پیش شماره این شهر تا مناطق گردشگری و مشاهیر آن
نحوه برخورد و رفتار امام رضا علیه السلام با مردم چگونه بوده است؟
لجاجت و لج بازی چیست؟ علل و آثار و درمان آن چیست؟
قدیمی ترین بروکر فارکس
با وجود قرآن و حدیث چه احتیاجی به تقلید داریم؟
مراحل برداشت تتر از تراست ولت
چرا خداوند ایتقدر دین ساخته است؟
حجاب مقدم است یا اقتصاد مردم؟
اهمیت و ثمرات حضور قلب در نماز از منظر امام خمینی (رحمه الله)
بیشترین بازدید هفته
میوه و سبزیجات نشاستهای
آیا استحمام در زمان آبله مرغان خطرناک است؟
وجود خلط یا مخاط شفاف در مدفوع
دعا برای ختم به خیر شدن امور و گشایش مسائل
زنگ اشغال برای برخی تماس گیرندگان
پیش شماره شهر های استان تهران
نماز استغاثه امام زمان (عج) را چگونه بخوانیم؟
لیست کاملی از خدایان و الهههای یونانی
اسامی پسرانه زیبا و باکلاس
متن زیارت عاشورا با خط درشت به همراه ترجمه + صوت
موارد بیشتر برای شما
سیره و روش امام ضا (ع) در ارتباط با خدا و ارتباط با خود چگونه بوده است؟
وقتی میگیم بهشت مشهد/محمدحسین حدادیان
نماهنگ آلزایمر با نوای سجاد محمدی
دوباره دل شادم ، آقام اومده/حسین سازور
ای خوش ترین ترانهی لبهای من سلام/حسین سازور
نماهنگ ایران حرم است با نوای محمد حسین پویانفر و علی اکبر حائری
میکشه ما رو فراق/محمدحسین پویانفر
رشادت یک رزمنده مقاومت در برابر نظامیان صهیونیست در جبالیا
حکمت | خوتو رو مسخره کردی؟ / استاد توکلی
انتخاب بهترین ظروف پذیرایی برای هدیه دادن
حکمت | سیم اتصال / استاد توکلی
چه حرم نازی داری / استوری ولادت امام رضا علیه السلام
سخن آوا | محبوب ترین خلق خدا / استاد عالی
نوجوان عاشق امام رضا(ع) به آرزویش رسید
نماهنگ معرفی کتاب روایت تولید