انسان بنده‌ی عادات عقل خود است

[احساس سخاوت و انکار نفس]

آنچه جنگ آوران را به دفاع از کشور خود برمی انگیزد احساس سخاوت و انکار نفس است؛ و اینها مطلوب‌ترین گرایش‌ها برای انسان ها هستند، که به مبانی دشمنی آشکار با انسانها بدل میشوند». لذت از تناقض لذتی نامعقول نیست: منش دیالکتیکی تجربه ی بشری از نظر فرگوسن واقعیتی بی نهایت است. تمدن طبیعی است؛ همه‌ی تمدن ها طبیعی اند. اما همه‌ی تمدنها بهای خود را مطالبه می کنند، همگی آمیزه ای از همکاری و تضادند، آمیزهی انحطاطی که در ترقی نهفته است ما در اینجا کلام فروید را در تمدن و ناملایمات آن میشنویم. محکوم کردن همه‌ی تناقض‌ها بدون قائل شدن به هیچ تمایزی میان آنها به معنای آن است که نیمی از ماهیت انسان را  بی ارزش میدانیم - «آن کسی که هرگز با همزاد خود مبارزه نکرده است، با نیمی از احساسات انسانی بیگانه است و نقش مثبتی را که تضاد در فرهنگ دارد نفهمیده ایم؛ به شکل وحشتناکی نفهمیده ایم. ... علم انسان مورد نظر فرگوسن در این جا پایان نمی پذیرد. به دیده ی او کافی نیست که تجزیه و تحلیلی بکنیم و بعد دست و پایمان را جمع کنیم، و نظاره گر مستبدان یا سیاستمداران فاسد باشیم تا ببینیم که چگونه از کارشان سوء استفاده میکنند. فرگوسن به مانند سایر عالمان اجتماعی زمان خود، عینیت را با بیطرفی یکسان نمی انگارد. ما خواه «بازیگر باشیم و خواه ناظر»، مدام «تفاوت رفتار انسانی را حس میکنیم»، و «با تحسین یا تأسف برانگیخته می شویم، یا در خشم و برآشفتگی غوطه میخوریم».