پانکراتیت مزمن چیست؟

پانکراتیت مزمن شرایطی است که طی آن پانکراس به علت التهاب به صورت دائمی آسیب می بینید و عملکرد مناسب آن متوقف می شود.

پانکراس اندامی کوچک در پشت شکم است که به فرآیند هضم کمک می کند. پانکراتیت مزمن افرادی از سنین مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد اما معمولا بین سنین ۳۰ تا ۴۰ سال در نتیجه مصرف بی رویه الکل طی سال های طولانی ایجاد می شود و در مردان بیش از زنان شیوع دارد.

این بیماری با پانکراتیت حاد متفاوت است، در پانکراتیت حاد التهاب تنها برای مدتی کوتاه ایجاد می شود. افرادی که به پانکراتیت مزمن دچار شده اند حداقل یک یا چند بار حمله پانکراتیت حاد را تجربه کرده اند.1

علائم پانکراتیت مزمن

شایع ترین علامت پانکراتیت مزمن اپیزود های مکرر درد شدید در شکم است. درد معمولا در قسمت میانی یا سمت چپ شکم ایجاد می شود و تا پشت امتداد پیدا می کند. این درد به صورت درد سوزاننده یا ناگهانی توصیف شده است که متناوب بوده اما ممکن است برای چندین ساعت یا روز به طول انجامد. با وجود اینکه برخی اوقات درد پس از مصرف غذا ایجاد می شود محرکی برای ایجاد درد وجود ندارد. درد در برخی افراد با احساس تهوع و استفراغ همراه است.

زمانی که بیماری پیشرفت می کند اپیزودهای درد شدیدتر و مکرر می شود. در نهایت درد مداوم خفیفی ممکن است میان اپیزودهای درد شدید در شکم ایجاد شود. این پدیده در افرادی اتفاق می افتد که حتی پس از تشخیص پانکراتیت مزمن به مصرف الکل ادامه می دهند. در افرادی که مصرف الکل و سیگار را متوقف می کنند شدت درد کاهش می یابد.1

علل ابتلا به پانکراتیت مزمن

پانکراتیت مزمن معمولاً عارضه قسمت های مختلف پانکراتیت حاد است. این بیماری می تواند منجر به آسیب دائمی در پانکراس شود.

پانکراتیت حاد هنگام فعال شدن تریپسین در داخل پانکراس ایجاد می شود. تریپسین آنزیمی است که در لوزالمعده تولید می شود و به روده ها منتقل می شود و در آنجا پروتئین ها را به عنوان بخشی از دستگاه گوارش تجزیه می کند.

تریپسین تا زمانی که به روده نرسد غیرفعال است. اگر تریپسین در داخل پانکراس فعال شود، شروع به هضم خود پانکراس می کند که منجر به تحریک و التهاب پانکراس می شود. این حالت به التهاب لوزالمعده حاد تبدیل می شود.

از جمله علائم مهم پانکراتیت مزمن دردهای طولاتی بالای شکم و تهوع و استفراغ است

سوء مصرف الکل

الکل می تواند باعث ایجاد فرآیندی شود که باعث فعال شدن تریپسین در داخل پانکراس می شود، مانند سنگ صفرا.

افرادی که سوء مصرف الکل دارند و به پانکراتیت حاد مبتلا می شوند، مستعد داشتن دوره های مکرر التهاب لوزالمعده بوده و در نهایت به پانکراتیت مزمن مبتلا می شوند.

حملات مکرر پانکراتیت حاد سرانجام تأثیر خود را بر لوزالمعده می گذارد و باعث آسیب دائمی می شود و سپس به پانکراتیت مزمن تبدیل می شود.

این حالت از بیماری به عنوان پانکراتیت مزمن الکلی نیز شناخته می شود.

پانکراتیت مزمن ایدیوپاتیک (ریشه ناشناخته بیماری)

وقتی بیماری ایدیوپاتیک باشد، علت و دلیل مشخص ندارد. پانکراتیت مزمن ایدیوپاتیک بیشتر موارد باقی مانده را تشکیل می دهد.

بیشتر موارد پانکراتیت ایدیوپاتیک مزمن در افراد ۱۰ تا ۲۰ ساله و بالای ۵۰ سال ایجاد می شود.

هیچ کس مطمئن نیست که چرا سایر گروه های سنی به ندرت تحت تأثیر قرار می گیرند. ژن های SPINK-1 و CFTR که انواع ژن های جهش یافته محسوب می شوند، در حدود ۵۰ درصد بیماران مبتلا به پانکراتیت مزمن ایدیوپاتیک وجود دارد. این جهش های ژنتیکی ممکن است عملکرد پانکراس را تضعیف کند.

دلایل بسیار نادر دیگر عبارتند از:

پانکراتیت مزمن خود ایمنی، که در آن سیستم ایمنی بدن شخص به پانکراس حمله می کند

پانکراتیت وراثتی، که در آن بیماران یک بیماری ژنتیکی دارند و با پانکراس معیوب متولد می شوند

فیبروز کیستیک، بیماری ژنتیکی دیگری که به اندام ها از جمله لوزالمعده آسیب می رساند.2

تشخیص پانکراتیت مزمن

تریاد کلسیفیکاسیون پانکراس, اسهال چرب و دیابت در مقایسه با پانکراتیت حاد, آمیلاز و لیپاز معمولاً افزایش نمی‌یابند, لوکوسیتوز غالباً وجود ندارد.

ERCP و MRCP استاندارد طلایی تشخیصی هستند

سونوگرافی و CT نیز در تشخیص مؤثر هستند.

تست تحریکی سکرتین حساسیت زیادی دارد ولی غالبآً در دسترس نمی‌باشد

رادیوگرافی شکم: کلسیفیکاسیون پانکراس در یک سوم موارد

کمبود ویتامین B12

رد سرطان پانکراس: CEA, CA 19-9 و بیوپسی در صورت لزوم.3

درمان پانکراتیت مزمن

درمان های زیر معمولاً برای پانکراتیت مزمن توصیه می شود.

تغییر سبک زندگی

افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن باید تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنند. این موارد عبارتند از:

قطع مصرف الکل

ترک نوشیدنی الکلی به جلوگیری از آسیب بیشتر به لوزالمعده کمک می کند. همچنین به میزان قابل توجهی در تسکین درد کمک خواهد کرد. برخی از افراد ممکن است برای ترک الکل به کمک های حرفه ای نیاز داشته باشند.

قطع مصرف دخانیات

سیگار کشیدن دلیل پانکراتیت نیست، اما می تواند پیشرفت بیماری را تسریع کند.

کنترل و مدیریت درد

درمان نباید فقط به منظور کمک به تسکین علائم درد باشد، بلکه افسردگی را هم که نتیجه شایع درد طولانی مدت است، لحاظ کند.

پزشکان معمولاً از روشی گام به گام استفاده می کنند که در آن مسکن های خفیف تجویز می شود و به تدریج قوی تر می شود تا زمانی که درد قابل کنترل شود.

انسولین

در صورت گسترده بودن آسیب ممکن است لوزالمعده تولید انسولین را متوقف کند و فرد احتمالاً به دیابت نوع ۱ مبتلا شود.

مصرف منظم انسولین بخشی از درمان تا پایان عمر فرد خواهد بود. درمان دیابت نوع ۱ ناشی از پانکراتیت مزمن شامل آمپول است و نه قرص، زیرا به احتمال زیاد سیستم هضم قادر به تجزیه داروها نباشد.

پانکراتیت مزمن یک بیماری التهابی پیشرونده طولانی مدت در لوزالمعده است که منجر به اختلال در عملکرد لوزالمعده می شود.

عمل جراحی

درد شدید مزمن گاهی اوقات به داروهای مسکن پاسخ نمی دهد. ممکن است مجاری موجود در پانکراس مسدود شده و باعث تجمع آب در مجرای گوارشی شود و دستگاه گوارش را تحت فشار قرار دهد و باعث درد شدیدی شود. علت دیگر درد مزمن و شدید می تواند التهاب سر لوزالمعده باشد.

انواع مختلفی از جراحی ممکن است برای درمان موارد شدیدتر توصیه شود.

جراحی آندوسکوپی

در جراحی آندوسکوپی یک لوله باریک، توخالی و قابل انعطاف به نام آندوسکوپ با هدایت سونوگرافی در سیستم گوارش قرار می گیرد. دستگاهی که در انتهای آن یک بادکنک کوچک و تخلیه شده از طریق آندوسکوپ قرار می گیرد. با رسیدن آن به مجرا، بالون باد می شود و در نتیجه مجرا پهن می شود. استنت برای جلوگیری از تنگ شدن مجرا به عقب قرار داده می شود.

برداشتن لوزالمعده

سر پانکراس از طریق جراحی برداشته می شود. این امر علاوه بر تسکین درد ناشی از التهاب که باعث تحریک انتهای عصب می شود، فشار مجاری را نیز کاهش می دهد. سه روش اصلی برای برداشتن لوزالمعده استفاده می شود:

روش بگر (Beger)

این عمل برداشتن با احتیاط سر ملتهب لوزالمعده همراه با اثنی عشر است، مابقی لوزالمعده دوباره به روده متصل می شود.

روش فری (Frey)

این روش زمانی استفاده می شود که پزشک معتقد باشد درد به دلیل التهاب سر لوزالمعده و مجاری مسدود شده ایجاد می شود. در روش فری فشار بر مجرای طولی با برداشتن سر پانکراس کم می شود (سر پانکراس با جراحی برداشته می شود و با اتصال مستقیم آن به روده مجاری فشار آن تخلیه می شوند).

پانکراتیکودئودنوستومی پیلوروس (PPD)

کیسه صفرا، مجاری و سر لوزالمعده همه با جراحی برداشته می شوند. این تنها در موارد بسیار شدید که درد مزمن شدید وجود دارد و سر لوزالمعده ملتهب است، انجام می شود و مجاری نیز مسدود می شوند. این موثرترین روش برای کاهش درد و حفظ عملکرد پانکراس است. با این حال، بیشترین خطر ابتلا به عفونت و خونریزی داخلی را دارد.

پانکراتکتومی کامل

این شامل برداشتن کامل لوزالمعده از طریق جراحی است. این روش برای مقابله با درد، بسیار موثر است. با این حال، در فردی که پانکراتکتومی کامل انجام داده است، به درمان برخی از عملکردهای حیاتی پانکراس مانند ترشح انسولین بستگی خواهد داشت.

پیوند سلول جزایر پانکراس اتولوگ (APICT)

در طی روش پانکراتکتومی کامل، از لوزالمعده خارج شده با روش جراحی، سوسپانسیون سلول های جزایر جدا شده ایجاد می شود و به ورید ورودی کبد تزریق می شود. سلول های جزایر به عنوان یک پیوند آزاد در کبد عمل می کنند و انسولین تولید می کنند.3

پی نوشت ها
1.www.draminbahreini.ir
2.www.darmankade.com
3.www.1pezeshk.com