بینش ساختار و عملکرد غده‌ی پانکراس

پانکراس یک اندام مهم سیستم گوارش می‌باشد. عملکرد پانکراس تا حد زیادی توسط غذایی که مصرف می‌کنید، تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در این‌جا اطلاعات مفیدی در رابطه با عملکرد این اندام و رژیم غذایی سالمی که به پیشگیری از مشکلات مرتبط با پانکراس کمک می‌کند، ارائه شده است.
پانکراس اندامی است که در قسمت پایین شکم قرار دارد. این اندام توسط معده، دوازدهه، کبد، طحال و کیسه ی صفرا احاطه شده است. این اندام در قسمت پشت معده قرار داشته و توسط روده‌ی کوچک احاطه شده است. هر ساله، مردم زیادی به مشکلات این اندام مبتلا می‌شوند. توسعه‌ی تومور در پانکراس می‌تواند عملکرد سیستم گوارشی را به صورت جدی تحت تاثیر قرار دهد. تشخیص تومور پانکراس به علت موقعیت این اندام که نزدیک به کمر قرار دارد، مشکل می‌باشد. معمولا، هنگامی که تومور اندام‌های اطراف را تحت تاثیر قرار داد، آزمایشات خاصی انجام شده و به این صورت وجود تومور پانکراس تشخیص داده می‌شود.
پانکراس شامل بافت غده‌ای و سیستم مجاری لنفی می‌باشد. مجرای اصلی پانکراس مایعات پانکراس را به درون دوازدهه حمل می‌کند. مجرای اصلی دارای انشعابات کوچکی بوده و به انتهای مجرای صفراوی متصل می‌گردد. بخش‌های درون ریز و برون ریز پانکراس نقش مهمی در فرایند هضم ایفاء می‌کنند. جزایر لانگرهانس بخش درون ریز پانکراس را تشکیل می‌دهد. در این‌جا، میلیون‌ها سلول به حالت خوشه‌ای در کنار هم قرار دارند. آن‌ها به عنوان سلول‌های آلفا، بتا، گاما و PP یا دلتا طبقه بندی می‌شوند که به ترتیب هورمون‌های گلوکاگون، انسولین، سموتوستاتین و پلی پپتید پانکراس را به درون جریان خون انتشار می‌دهند. این هورمون‌ها به حفظ سطوح نرمال قند خون کمک می‌کنند. گلوکاگون در هنگام لزوم به افزایش قند خون کمک می‌کنند، در حالی‌که انسولین سلول‌ها را به منظور استفاده از گلوکز در خون تحریک می‌کند. همانطور که می‌دانید، گلوکز منبع اصلی انرژی می‌باشد. کمبود انسولین و یا مقاومت به انسولین منجر به بروز دیابت می‌شود. هورمون سموتوستاتین ترشح گلوکاگون و انسولین را تنظیم می‌کند. سلول‌های اکینار و یا سلول‌های برون ریز عصاره‌ی پانکراسی را ترشح کرده که حاوی آنزیم‌های گوارشی می‌باشد. این سلول‌ها به مجاری پانکراسی متصل می‌گردند و از این طریق عصاره را به مواد غذایی اضافه می‌کنند. عصاره‌ی پانکراس جذب مواد غذایی در روده‌ی کوچک را ترویج می‌بخشد. آنزیم‌های هضم، فرایند هضم چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها را افزایش می‌دهد.

عملکرد پانکراس

مری غذا را از دهان حمل کرده و وارد معده می‌کند. اسید معده غذا را تجزیه کرده و سپس غذا را به دوازدهه منتقل می‌کند. در این‌جا، صفرا و عصاره‌ی پانکراس به فرایند هضم کمک می‌کند. آنزیم‌های پانکراس اسید معده را خنثی می‌سازد. ترکیبی از پروتئین‌ها و بیکربنات سدیم تولید شده در پانکراس به کاهش اسیدیته‌ی مواد غذایی وارد شده به دوازدهه کمک می‌کند. آنزیم‌ها و بیکربنات سدیم به طور دائم و در مقادیر بسیار کم توسط پانکراس آزاد می‌شوند. به محض این که غذا وارد روده‌ی کوچک شد، پانکراس شروع به ترشح مقدار بیشتری مایعات پانکراسی می‌کند.
تعدادی عوامل وجود دارد که می‌تواند عمل رساندن آنزیم‌ها به بخش اول روده‌ی کوچک توسط پانکراس سرعت بخشد. این عوامل شامل درک بصری غذا، بو، مزه و هضم غذا، انسداد معده زمانی که با غذا پر شد، وجود هورمون‌های مختلف گوارشی و غیره می‌باشد. نوع خاصی از پپتیدها به نام پپتیدهای پانکراسی توسط غده‌ی پانکراس تولید شده و سپس از ترشح آنزیم جلوگیری می‌کنند. عصب واگ ترشح PP را تحریک می‌بخشد. مطالعات صورت گرفته در این زمینه نشان می‌دهد که برخی از غذاها از ترشح آنزیم جلوگیری می‌کنند. اسیدهای چرب و مونوگلیسریدها تاحد زیادی ترشح آنزیم پانکراسی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بنابراین، نوع غذا می‌تواند عملکرد غده‌ی پانکراس را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد.
سطوح غیر نرمال گلوکز خون می‌تواند عملکرد اندام‌های مهمی همچون مغز، کلیه ها و کبد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. همانطور که در بالا ذکر شد، هورمون‌های پانکراس غلظت گلوکز خون را تنظیم کرده و عملکرد مناسب این اندام‌های کلیدی را تضمین می‌کنند.

اختلال در غده‌ی پانکراس

هنگامی‌که دستگاه ایمنی شخصی به سلول‌های ترشح کننده‌ی انسولین در پانکراس حمله می‌کنند، گفته می‌شود که آن فرد مبتلا به دیابت نوع 1 می‌باشد. پانکراس انبار ذخیره‌ی آنزیم‌های گوارشی می‌باشد، هر گونه آسیب به پانکراس می‌تواند فرایند هضم را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. پانکراس آسیب دیده باید به سرعت درمان گردد. فردی که مبتلا به التهاب پانکراس است باید رژیم های غذایی مناسبی را مصرف کند. نشت عصاره‌ی پانکراس می‌تواند منجر به خود هضمی پانکراس گردد. تومورهای موجود در پانکراس درون ریز نادر می‌باشد. تومورهای بدخیم در پانکراس برون ریز معمولا در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود. بنابراین، تشخیص سرطان پانکراس و امید به زندگی در این بیماران بسیار ضعیف می‌باشد.
التهاب غده‌ی پانکراس می‌تواند حاد و یا مزمن باشد. تحقیقات بیشتر به منظور ایجاد ارتباط بین سوء مصرف الکل و آسیب به غده‌ی پانکراس مورد نیاز می‌باشد، اما آمار نشان می‌دهد که نرخ مرگ و میر بیماران مبتلا به التهاب ناشی از مصرف الکل حدود 36 درصد بالاتر از افراد عمومی می‌باشد. درد شدید ناحیه‌ی شکم، تهوع، استفراغ، تورم شکم، ضربان قلب تند، تب و عرق کردن برخی از علائم شایع پانکراس ملتهب می‌باشد. هر گونه آسیب به جزاری لانگرهانس در طول حمله به پانکراس می‌تواند منجر به بروز دیابت شود. در التهاب مزمن پانکراس، جذب ضعیف مواد غذایی منجر به کاهش وزن بدن می‌گردد. ژنتیک، سنگ‌های صفراوری و یا حتی کمبود مواد غذایی می‌تواند منجر به التهاب پانکراس و حتی مرگ گردد. بیماران مبتلا به التهاب پانکراس نیازمند مراقبت پزشکی ویژه می‌باشند. این بیماران برای استفاده از رژیم غذایی مناسب نیازمند مشورت با پزشک متخصص می‌باشند. رژیم غذایی غنی از فیبر و حاوی محصولات غلات، میوه‌ها و سبزیجات و قند پایین باعث بهبود عملکرد پانکراس می‌گردد.
افرادی که قبلا التهاب غده‌ی پانکراس را تجربه کرده‌اند، باید رژیم‌های غذایی مخصوصی که خاص این بیماران طراحی شده را مصرف کرده و به منظور پایین آوردن شدت و فرکانس حملات پانکراس با پزشک مشورت کنند.