.jpg "مراسم چهل منبر")
چهل منبر از آیین‌های عزاداری حسینی است که در روز تاسوعا و شب عاشورا در برخی از مناطق ایران برگزار می‌شود. در این آیین، عزاداران امام حسین(علیه السلام) چهل شمع را با نیت نذر و حاجت‌خواهی، روی منبرها و یا میزهایی که در ورودی تکایا و مکان‌های روضه‌خوانی قرار دارد، روشن می‌کنند. این آیین به نام‌های دیگری از جمله «چهل و یک منبر»، «چهل منبری»، «چهل منبران»، «شمع‌زنی»، «شمع‌گذاری» و «پامنبری» هم شناخته می‌شود. به بانیان این آیین و صاحبان منبرهای مخصوص آن «منبردار» و به شرکت‌کنندگان در آیین «شمع‌گذار» گفته می‌شود. زمان برگزاری این آیین اغلب عصر روز تاسوعا، نهم محرم، است. آئین چهل منبر به‌عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
آیین عاشورایی با مضمون حاجت خواهی
چهل منبر از آیین‌های عزاداری حسینی است که در روز تاسوعا و شب عاشورا با مضمون حاجت‌خواهی، نذر و نیاز، و توسل‌جویی در برخی مناطق ایران از جمله لاهیجان، گرگان، مشهد، تهران، اصفهان، شهرضا، کاشان، خرم‌آباد، بروجرد، اردبیل و بوشهر برگزار می‌شود. این آیین به نام‌های دیگری از جمله «چهل و یک منبر»، «چهل منبری»، «چهل منبران»، «شمع‌زنی»، «شمع‌گذاری» و «پامنبری» هم شناخته می‌شود. به بانیان این آیین و صاحبان منبرهای مخصوص آن «منبردار» و به شرکت کنندگان در آیین «شمع‌گذار» گفته می‌شود.(مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۷۱.)
میراث معنوی و آثار ملی
آئین چهل منبر به‌عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. برگزاری چهل منبر در شهرهای مختلف تفاوت‌هایی دارد، اما کلیت مراسم مشابه است: عزاداران ۴۰ شمع (در برخی مناطق ۴۱ شمع و در برخی دیگر ۷۲ شمع) تهیه می‌کنند و با نیت نذر و حاجت‌خواهی روی منبرها یا میزهایی که در ورودی خانه‌های مورد احترام یا تکایا یا مکان‌های روضه‌خوانی مخصوص همین مراسم قرار داده شده، آنها را روشن می‌کنند. چهلمین شمع که روشن شد، نذر آنان به پایان می‌رسد. زمان برگزاری این آیین در اغلب شهرهای برگزار کننده عصر روز تاسوعا است که تا تاریکی شب ادامه پیدا می‌کند.(مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۷۱.)
مراسم چهل منبر در شهرهای مختلف
برگزاری چهل منبر در شهرهای مختلف ایران اجرا می‌شود و تفاوت‌هایی دارد، برگزارکنندگان اصلی چهل منبر زنان هستند. گرچه در شهرهایی مانند شهرضا و بوشهر مردان نیز در این آیین شرکت می‌کنند. این آیین در اردبیل توسط مردان و در قالب دسته‌های عزادار انجام می‌گیرد. همچنین به صورت معمول چهل منبر آیینی فردی است. گرچه در کاشان به صورت گروهی و خانوادگی انجام می‌شود. معمولاً این آیین در سکوت یا همراه با ذکرگویی آرام فردی انجام می‌شود.(مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۷۲.)
مراسم چهل منبر در لاهیجان
در لاهیجان که برگزاری این آیین بیشتر رایج است، شب عاشورا بسیاری از اهالی به‌ویژه کسانی که در خانه خود روضه‌خوانی دارند، بیرون خانه خود، منبری دو-سه پله‌ای یا میز و چهارپایه قرار می‌دهند و پارچه‌ای سبز یا مشکی روی آن می‌کشند. یک سینی یا ظرفی که در آن گل رس ریخته‌اند هم برای نشاندن شمع روی منبر و نیز ظرفی خالی برای گذاشتن خرما و ظرفی هم که مقداری برنج در آن ریخته شده در کنار سینی قرار می‌دهند. معمولاً صاحبخانه کنار منبر می‌ایستد یا می‌نشیند. منبرداران معمولاً برای تبرک روی منبر یا در کنار آن، مواد خوراکی (مانند برنج، شکلات، آب و...) قرار می‌دهند و شمع‌گذاران از این خوراکی‌ها به قصد تبرک برمی‌دارند. بر این اساس می‌توان چهل منبر را در دسته نذورات و آیین‌های برکت‌بخش نیز قرار داد.(مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۷۲.)
مراسم چهل منبر در عصر قاجار
درباره ریشه‌های تاریخی و قدمت چهل منبر اطلاع زیادی در دست نیست. گفته شده که این رسم در دوره قاجار بین عامه مردم و نیز بزرگان حکومتی و درباریان معمول بوده است. اعتمادالسلطنه در روزنامه خاطرات خود ذیل حوادث محرم سال ۱۳۰۰ق به شرکت در این مراسم اشاره کرده است. برخی معتقدند در آغاز شمع‌گذاری منحصر به همان منبری که روی آن در دهه محرم روضه می‌خواندند بوده و بعد از آن به چند منبر گسترش یافته است.(اعتماد السلطنه، روزنامه خاطرات، ۱۳۵۰ش، ص۲۰۳.)
جایگاه و قداست عدد چهل
روشن کردن شمع در مکان‌های مذهبی و آیینی در ادیان و فرهنگ‌های مختلف سابقه دارد و منحصر به اسلام و تشیع نیست. دلیل تأکید بر عدد ۴۰ به جایگاه و قداست این عدد در فرهنگ اسلامی برمی‌گردد. دقت در اجزای این آیین نشان‌دهنده حضور عناصر ایرانی در آن است. شاید بتوان روشن کردن شمع را با رسوم زرتشتیان ایران مقایسه کرد که در کلیه مکان‌های مذهبی آتش و شمع را روشن نگه می‌دارند.(مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۷۳.)
سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری در ایران، متولی ثبت آیین‌های عاشورایی است. تا سال ۱۳۹۱ش، بیش از ۱۹۰ آیین عاشورایی به ثبت ملی رسیده بود. پیش از ثبت شدن یک آیین عاشورایی، علمای مسلمان درباره آن اظهار نظر کرده و پس از تایید آنان، آیین به ثبت ملی می‌رسد. یکی از اهداف این اقدام، جلوگیری از خرافه‌گرایی است.(«ثبت فرهنگ و آئین‌های عاشورایی مانع گسترش خرافه‌گرایی می‌شود»، ایرنا.)
© کلیه حقوق متعلق به پرتال فرهنگی راسخون است. استفاده از مطالب و آثار فقط با ذکر منبع بلامانع است.
.jpg)
.jpg)
