از خلافست اينهمه شر در نهاد بوالبشر

شاعر : سنايي غزنوي

وز خلافست آدمي در چنگ جنگ و شور و شر		از خلافست اينهمه شر در نهاد بوالبشر
عصر عالم را به پاي و عمر را به سر		جز خلاف آخر کرا اين دست باشد کورد
چرخ را بند قباي و کوه را طرف کمر		جز خلاف آخر که داند برگسست اندر جهان
زخم او بر هيچ جانداري نگشتي کارگر		گر نبودي تيغ عزرائيل را اصل از خلاف
يک هيولا کي شدي هرگز پذيراي صور		با خلاف ار يار بودي فاعل اندر بدو نفس
گر درو يک ذره هرگز ديده اندي بوي و بر		تازيان مر بيد را هرگز نخوانندي خلاف
عاملان را از خلافست اين همه تيغ و سپر		عالمان را از خلافست اين همه طاق و جناغ
از خلاف ابليس در رفت از بهشت اندر سقر		از وفاق ادريس بر رفت از زمين بر آسمان
وز خلاف افتاد در تابوت ظلماني بشر		از وفاق استاد بر صحراي نوراني ملک
صد هزار آزاد مرد پاک را خونها هدر		از خلاف سجده ناکردن نديدي تا چه کرد
از پي پيوند شيخش سيف حق ببريد سر		تا به اکنون اين سري مي کرد ليک اندر سرخس
لاجرم زين کار دلها آسماني شد ز بر		لاجرم زين صلح جان‌ها آسماني شد به زير
کرد قلب آشتي در قلب بدخواهان اثر		تا دو نيکو خواه کردند از پي دين آشتي
شاهراه دوزخست و نعره‌ي اين المفر		لاجرم کار قدمهاشان و دمهاشان کنون
چون بديد اينجا چو آنجا جمع خورشيد و قمر		اهل بدعت را قيامت نقد شد زين آشتي
ور چه او بي اين تواند نامها ماند از هنر		گر چه اين بي او تواند کامها راندن به تيغ
وز براي مصلحت را با علي بهتر عمر		ليک بهر مشورت را با ملک بهتر وزير
چون دو تا شد عاجز آيد از گسستن زال زر		رشته تا يکتاست آنرا زور زالي بگسلد
ور شکر تنها خوري هم گرم گردد زو جگر		گل که تنها بويي آخر خشک گرداند دماغ
قوت جان را و دل را گلشکر به گلشکر		زين دو تنها هيچ قوت نايد اندر جان و دل
از براي قوت دين را شما با يکدگر		از براي قوت دل را شکر با گل بهست
وي ز نور جاه و رايت عقل کل را زيب و فر		اي ز زيب خلق و خلقت سرو و گل را رنگ و بوي
شيخ در حق تو آن کردست داني آنقدر		آنچه اندر حق يوسف کرد يعقوب از وفا
و آن فداگر چشم بينا کرد در هجر پسر		اين فدا گوش نيوشا کرد اندر هجر تو
و آن ز نهمت وصل ناديده قرين شد با بصر		اين ز همت صلح ديده باز نپذيرفت سمع
زشت باشد گر بدو رجعت کنم بار دگر		شيخ گفت آن گوش کاندر هجر او کردم فدا
مي نديدم در جهان پيري ازو آزاده‌تر		در چنين حالي چنين آزاد مردي کرد او
وي ز کوشش خصم را چون ابر کرده ديده‌تر		اي ز بخشش بخل را چون کوه کرد مغز خشک
چون نگه کرد اندرو از ابره به ديد آستر		باطنت را دين به صحرا آوريد از بهر صلح
درد بر دارد شفا و گرد بنشاند مطر		گر نماند درد و گردي در ميان نبود عجب
عاقلان دانند کان گفتار نبود معتبر		در ميان يوسف و يعقوب اگر گفتي رود
در مزاج اختران گه نفع باشد گاه ضر		در ميان دوستان گه جنگ باشد گاه صلح
دوستان نيک‌دل خم را بشويند از تبر		دشمنان بد جگر که را بسنبند از کلوخ
وقت خصمي کند بايد کام تنين را ز فر		گاه الفت داد بايد نيش کژدم را امان
چون مخالف گشت يا تلخيش ده يا نيشتر		طبع تا باشد موافق سرد و گرمش ميخوران
تا تو زين الماس بران چون همي پاشي درر		اي دريغا گوش او بشنودي ار باري کنون
او ز گوش جان نيوشد ديگران از گوش سر		جان همي حاضر کند هر بار تا از روي عشق
ذله پروردان آن خوانند نعمان وز فر		اي ترا يزدان از آن خوان داده نعمت کز شرف
گاه در مهد قبول و گاه در سفت ظفر		هيچ منت نيست کس را بر تو کت حق پروريد
شيرت از پستان فخر و ميوت از بستان فر		فخر و فر اين جهان و آن جهان گشتي چو داد
تو عزيز از کردگاري ديگران ز اصل و گهر		تو بزرگ از آسماني ديگران از آب و خاک
مرغ کان عيسي کند بس خوار باشد پيش خور		مرغ کان ايزد کند چون مهر پرد بر سپهر
هرکرا روح‌القدس پرورده باشد زير پر		کي چرا سازد چو مرغ خانگي بر خاکدان
عاشقان را رحمتي هم در سفر هم در حضر		فاسقان را زحمتي هم در خلا هم در ملا
کشوري را زان سفر آزاد کردي از سقر		عالمي را در حضر دلشاد کردي زين حضور
هيچ صورت‌بين ندارد زان معاني جز خبر		آنچه بر صورت پرستان هري کردي عيان
خانگه داران جان بودند آنجا جامه در		طيلسان داران دين بودند آنجا نعره زن
اشعري چون ديد رايت روي او شد همچو زر		حنبلي چون ديد چشمت چشم او شد همچو سيم
جان آن مي‌گفت «اذا جاء القدر ضاع الحذر»		عقل اين مي‌گفت «اذا جاء القضا ضاق الفضا»
تيرگي ز اصحاب جبر و خيرگي ز اهل قدر		از پي احياء شرع و معرفت کردي جدا
و آن دگر ز «اياک نعبد» حلقه دارد بر کمر		اين کنون ز «الحکم لله» نقش دارد بر نگين
چون سيه چشمان جنت گوش و گردن پر گهر		زرد گوشان هري را کردي از گفتار نغز
تا چليپا سوختن بيني تو در چين و خزر		در هري اين ساحري ديدي به ترک و روم شو
روح نامي اره‌اي گشتستي اندر هر شجر		گر نه عرق منبر تستي در اشجار عراق
دايگي اين سحر کي کردي به تاثير سحر		گر زر سحر گفت تو دين را نبودي پرورش
چار عنصر مادرند و هفت سياره پدر		تا ز روي مايه مردم را نه از روي نسب
باد نامت در زمان چون هفت سياره سمر		باد امرت در زمين چون چار عنصر پيش رو
باد جاهت بي تناهي باد جانت بي ضرر		باد رايت بي تباهي باد شخصت بي حدوث
باد همچون دين هم نام تو نامت مشتهر		باد همچون دور همکار تو کارت مستقيم

از خلافست اينهمه شر در نهاد بوالبشر

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته