وارهان اين عزيز مهمان را

شاعر : سنايي غزنوي

زين همه در دو داغ و رنج و گداز		وارهان اين عزيز مهمان را
پيش از آن کيدت زمانه فراز		رخت برگير ازين سراي کهن
بال بگشاي تا کند پرواز		اين خوش آواز مرغ عرشي را
باز پيچان عنان ز راه مجاز		اي سنايي همه محال مگوي
گرد معني گراي همچون باز		همه دعوي مباش چون بلبل
چون تبيره مشو همه آواز		همچو شمشير باش جمله هنر
عشق محمود و خدمت اياز		کاندرين راه جمله را شرطست
تا نگردي از هواي دل به راه ديده باز		اي سنايي کي شوي در عشقبازي ديده باز
کز سر بينش ز کل کون گردد بي‌نياز		زان که عاشق را نياز آن گه شفيع آيد به عشق
زان که بيرونست راه او ز فرمان و جواز		نيست حکم عقل جايز يک دم اندر راه عشق
شام عاشق صبح کي گردد به تسبيح و نماز		رنج عاشق باز کي گردد به دستان و فسون
گر شب هجران شود جاويد بر جانش دراز		عاشق آن باشد که کوتاهي نجويد بهر روز
دست را زي گلستان وصل معشوقان مياز		اي دل ار چون سرو يازان نيستي در راه عشق
عشق جانان مر ترا هرگز نگردد دلنواز		تا به وصف جان تو نازان باشي اندر راه خود
در هواي مهر جانان پاکبازي کن بباز		جان شيرين بر بساط عاشقي بي تلخي
با خرد يک تک برآ بر مرکب همت بتاز		يک زمان از گنج دانش وام ناداني بتوز
گام در راه حقيقت نه در راه مجاز		تا به معني بگذري از منزل جان و خرد
خوش نکردي گر بوي دايم برون سو عود ساز		تا درون سو جان تو يک دم نگردد عود سوز
تا چو باد و آتش از پاکي برآيي برفراز		سر بنه در بي خودي چون آب و خاک اندر نشيب
کي چو نيلوفر شود چشم تو بر خورشيد باز		تا نگردي چون بنفشه سوي پستي سرنگون
زان که از روي ستمگاريست اندک عمر باز		گر همي عمر ابد خواهي بپرهيز از ستم
تا ز بند آزاد باشي با کسي مکري مباز		تا به جان آسوده باشي هيچ کس را دل مسوز
تا مگر از نور باطن ظاهر آري در گداز		آتش فکرت يکي در باطن خود بر فروز
رنج تا بر تنت ننهي کي شود جان جفت ناز		پاي تا در راه ننهي کي شود منزل به سر
تا تف و تابي نبيند ز آتش و خايسک و گاز		زرکاني کي روايي بيند از روي کمال
ليک چون مردم نه اي کي جويي از ديو احتراز		تا خردمندي شوي از بي خرد پرهيز کن
خال بر روي سياهان کي دهد زيب و طراز		مال در دست بخيلان کي خرد مدح و ثنا
صبح روشن زان بود کو را بود با روز راز		مرد دانا آن بود کو را بود با عقل قال
روز وشب از روي مستي با خرام و با گراز		اي نهنگ آساي در درياي پندار و غرور
همچو ماهي دايمي مانده به چاه شست باز		چون نداني ويحک اين معني که در شست هوا
آرزو بگذار تا فارغ شوي از حرص و آز		آز و حرص آخر ترا يک روز بر پيچد ز راه
«من» و «سلوي» را بدل کردند با سير و پياز		نه ز روي آرزو بود آنکه در تير از گزاف
زود روز تو کند شب روزگار ديرباز		چون برآيد روز تو شب را ببين از بهر آنک
تا شوي صافي ز وصف خوبرويان طراز		روز و شب چون چينيان بر نقش خود عاشق مباش
گر کشد بر جامه‌ي جاهت فلک نقش طراز		چون طراز آخته فردا بخواهي ريختن
دست محمود جهانگير آخر از زلف اياز		با هزاران حسرت از چنگ اجل کوتاه گشت
زيب کي گيرد عمارت بي نظام دست ياز		جان به دانش کن مزين تا شوي زيبا از آنک
تا ز داد و دين عروس طبع را ندهي جهاز		شاه معني کي کند کابين مدح تو قبول
جفت غم گردد شبان چون کج رود روزي نهاز		راستي کن تا شود جان تو شاد از بهر آنک
تا شوي عين نوازش مرد دانا را نواز		تا شوي اصل ستايش اهل معني راستاي
به که از روي نسب کبر آرد از شام و حجاز		مرد کز روي خرد فخر آرد از زنگ و حبش
تا شوي در گلستان وصل خوبان جفت ناز		ناز کم کن چون سنايي بر سر مشتي خسيس
گام در راه حقيقت نه چو مردان دست ياز		اي سنايي گر سنا خواهي که باشد جفت تو
که مي ديگر شود عالم به هر پاس		يکي بهتر ببينيد ايها الناس
نمي‌يابم نجات از بند وسواس		دمي از گردش حالات عالم
بيش ازين گردي کوي آز متاز		اي دل خرقه سوز مخرقه ساز
که به پايان رسيد عمر دراز		دست کوتاه کن ز شهوت و حرص
به قناعت بدوز ديده‌ي آز		بيش ازين کار تو چو بسته نمود
پاي در کش به دامن اعزاز		دل بپرداز ازين خرابه جهان
گه چو عيسي برآمدي به فراز		گه چو قارون فرو شدي به زمين
يا همه سوز باش يا همه ساز		همچو خنثا مباش نر ماده
يا به پرده درون نشين چو پياز		يا برون آي همچو سير از پوست
يا چو ابليس شو حريف نواز		يا چو الياس باش تنها رو
دل به بتخانه رفته تن به نماز		در طريقت کجا روا باشد
ظاهري همچو کلبه‌ي بزاز		باطني همچو بنگه لولي
هدف تير و طعنه‌ي طناز		سر متاب از طريق تا نشوي
تا شوي چون کليم محرم راز		عاشق پاک باش همچو خليل
تا شوي بر لباس فخر طراز		زين خرابات برفشان دامن
اين سلف خوارگان لحيه طراز		همه دزدان گنج دين تواند
دل سوي دلبران چين و طراز		همه را رو بسوي کعبه و ليک
همچو الماس کرده دندان باز		همه بر نقد وقت درويشان
در شکار اوفتاده همچو گراز		همه از بهر طمع و افزوني
در بن چاه ژرف سيصد باز		همه از کين و حرص و شهوت و خشم
گرگ درنده کي بود خراز		اي خردمند نارسيده بدان
خز ز بزاز جو نه از خباز		دين ز کرار جو نه از طرار
غول رهزن ز راه دينت باز		راهبر شو ز عقل تا نبرد
بدل گاو روغن اشتر غاز		بس که دادند مر ترا اين قوم
عنبر از خاک و شکر از شيراز		چشم بگشا و فرق کن آخر
زير پرت بپرورند به ناز		گرت بايد که طايران فلک
همه در قعر بحر «لا» انداز		هر چه جز «لا اله الا الله»
زين پر آشوب کلبه بيرون تاز		پس چو عيسي بپر دانش و عقل
چه دانم ديدن از انواع و اجناس		چو دل در عقده‌ي وسواس باشد
چو خورشيد افتد اندر عقده‌ي راس		کجا ماند جهان را روشنايي
دهش ماند دهش جز يافه مشناس		چو سود از آرزو چون نيست روزي
يکي پويان و سرگشته ز افلاس		يکي بين آرميده در غنا غرق
توان دور فلک پيمودن از طاس		بدور طاس کس نتوان رسيدن
بهر کار اين سخن را دار مقياس		ترا ندهند هرچ از بهر تو نيست
ز آب زندگاني خضر و الياس		سکندر جست ليکن يافت بهره
نماي فربهي از نوع آماس		بسي فربه نمايد آنکه دارد
روان نتوان بدو دادن به ريواس		به ريواس ار توان لعبت روان کرد
يکي عطار وديگر باز کناس		خلايق بر خلافند از طبايع
بجز ابريشمين پاک بي‌لاس		چو رومي گويد از پوشش نپوشم
همي گويد: چه گردي گرد کرباس		برهنه‌ي زنگي بي غم بر افسوس
چه سودش چون کند سر در سر داس		ز سر بر کردن اين کشت از دل و خاک
ببين هم گشته زير آسيا آس		چو دانه ديدي اندر خوشه رسته
جدا کن ناس را اول ز نسناس		سخن کز روي حکمت گفت خواهي
به حق گفتم ز هر نسناس مهراس		چو ناس آمد بگو حق اي سنايي

وارهان اين عزيز مهمان را

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته