دل خوبان عالم را وفا کو | | جهان پر درد ميبينم دوا کو |
دلت پر درد و رخ چون کهربا کو | | ور از دوزخ همي ترسي شب و روز |
وليکن خواجه را در کف بها کو | | بهشت عدن را بتوان خريدن |
پس اين واماندگان را پيشوا کو | | خرد گر پيشواي عقل باشد |
چو برگ توت گشتي توتيا کو | | ز بهر نام و جان تا بام يابي |
قبا گيرم بيلفنجي بقا کو | | مگر عقل تو خود با تو نگفتست |
سحر گاهان ترا پشت دوتا کو | | درين ره گر همي جويي يکي را |
وليکن گاه معني شان گوا کو | | به دعوي هر کسي گويد ترا ام |
يتيمي در عرب چون مصطفا کو | | سراسر جمله عالم پر يتيمست |
ولي شيري چو حيدر باسخا کو | | سراسر جمله عالم پر ز شيرست |
زني چون فاطمه خير النسا کو | | سراسر جمله عالم پر زنانند |
شهيدي چون حسين کربلا کو | | سراسر جمله عالم پر شهيدست |
امامي چون علي موسي الرضا کو | | سراسر جمله عالم پر امامست |
ولي مردي چو موسي با عصا کو | | سراسر جمله عالم پر ز مردست |
حديثي چون حديث مصطفا کو | | سراسر جمله عالم حديثست |
ولي عشق حقيقي با خدا کو | | سراسر جمله عالم پر ز عشقست |
ولي پيري چو خضر با صفا کو | | سراسر جمله عالم پر ز پيرست |
ولي حسني چو يوسف دلربا کو | | سراسر جمله عالم پر ز حسنست |
ولي دردي چو ايوب و دوا کو | | سراسر جمله عالم پر ز دردست |
ولي تخت سليمان و هوا کو | | سراسر جمله عالم پر ز تختست |
ولي مرغي چو بلبل با نوا کو | | سراسر جمله عالم پر ز مرغست |
ولي پيکي چو عمر بادپا کو | | سراسر جمله عالم پر ز پيکست |
ولي مرکب چو دلدل خوش روا کو | | سراسر جمله عالم پر ز مرکب |
ز مس هم زر نيامد کيميا کو | | سراسر کان گيتي پر ز مس شد |
وليکن چون سناييشان سنا کو | | سنايي نام بتوان کرد خود را |
تيزبيني پاکدستي رهبري عمخوار کو | | سر به سر دعويست مردا مرد معني دار کو |
گفت اگر دعويست با حق مر ترا گفتار کو | | کرد اگر معنيست من معني همي خواهم ز تو |
ور تو گويي هست از اين معني ترا آثار کو | | باستان دعوي نبود آخر زمان معني نماند |
داده آوازي به ياران کي کسان دار کو | | چون غليواژند خلقان بر شده نزديک چرخ |
ور به راه آدمي چون آدمت هنجار کو | | چيستي؟ مرغي ستوري آدمستي بازگو |
ور به کوي مردماني عقل عقل آوار کو | | ور طريقست سست داري کو تفکرها و فهم |
تجربتهاي فنون قبهي زنگار کو | | ور مجسطيوار عقلي دور داري از خطا |
دين اگر بار يار داري مرد مردا يار کو | | راه با همره روي همره نگويي تا کجاست |
آب حنا بر تريد و سنگ بر رخسار کو | | ور به شرع سيدي آگاهي از سر خداي |
پاي بر دندان مار و دست بر دينار کو | | ور پي بوبکر خواهي رفت بعد از مصطفا |
يک دراعهي هفده من ده سال يک دستار کو | | ور به کوي عمري کو داد و کو مشک و مهار |
سينهي روشن بدين و ديدهي بيدار کو | | ور در عثمان گرفتي شرم کو و حلم کو |
تن فداي تيغ و جان در خدمت دادار کو | | ور همي گويي که هستم چاکر شير خداي |
ور جنيدي شست روزه معدهي ناهار کو | | گر تويي شبلي به يک سجده بنه ده روزه خوان |
بر نشسته بر پلنگ و در دو دستت مار کو | | ور همي گويي که چون بهلول من ديوانهام |
گاه آن آمد که گويي اي ملک ديدار کو | | اينهمه کردي که گفتم وز همه پرداختي |
پيش خوانده گفته را با گفتهها کردار کو | | اي سنايي گر ترا تا روز محشر در شمار |
يک جهان معشوق بينم عاشق غمخوار کو | | راه دين پيداست ليکن صادق ديندار کو |
اي دريغا در جهان يک حيدر کرار کو | | عالمي پر ذوالخمارست از خمار خواجگي |
با چنين ديوان بگو بند سليمانوار کو | | ديو مردم بين که خود را چون ملايک ساختند |
مر ترا پايي پر از خاک و سري پر خار کو | | گر به بوي و رنگ گويي چون گلم پس همچو گل |
در چنين تشويش ملک اي زيرکان افسار کو | | معلف اسبان تازي را خران بگرفتهاند |
آن دعاي نوح و آن کشتي دريا بار کو | | گشت پر طوفان ز نااهلان زمانه چون کنم |
پس چو مردان يک دمت بيزحمت اغيار کو | | هست پنجه سال تا تو لاف مردي ميزني |
آن تجلاي جلال و وعدهي ديدار کو | | طور هست و «لن تراني» ليک چون موسي ترا |
گرد هفت اقليم اکنون يک سپهسالار کو | | پيش ازين در راه دين بد صدهزار اسفنديار |
آن حيا و حلم و عدل و صدق آن هر چار کو | | يک جهان بوبکر و عثمان و علي بينم همي |
آن اناالحق گفتن و آن دجله و آن دار کو | | در ره هل من مزيد عاشقي مرجانت را |
سينه و ديده گهي پر نور و گه پر نار کو | | گر به جنت در به دوزخ رخت بنهي پس ترا |
چهره همچون لالهزار و ديده لولو بار کو | | هم ز وصل و هم ز محنت چون محبان هر زمان |
پس بجاي باد و خاک آرامش و رفتار کو | | بي رجا و خوف گر گويي که هستي خاک و باد |
در ديار دردمندان يک در و ديار کو | | هو دج از معشوق و ربع از عاشقان خالي بماند |
ليکن اندر دهر مردي عاقل و هشيار کو | | زين سخن چندان که خواهي خواندهام در گوش عقل |
گبر گفت ار چون مني پس بر ميان زنار کو | | رفت گبري پيش گبري گفت هم کيش توام |
پس نشان طاعتت بر روي چون دينار کو | | تو همي گويي که شب تا روز اندر طاعتم |
اندر آن گلزار جانت را نواي زار کو | | طرفه مرغان بر درخت دين همي نالند زار |
جلوهي توحيد و برق خرمن اشرار کو | | چشم موسي تار شد بر طور غيرت ز انتظار |
از لب داوود صوتي به ز موسيقار کو | | او ريا گر دم فرو بر بست از اسرار شوق |
پس چو باز آخر دمي کردار بيگفتار کو | | سالها شد تا چو بلبل جملگي گفتي نکرد |
مردهي زنده کجا و خفتهي بيدار کو | | کي نهي در راه هستي تو زمام نيستي |
باري آن دندان مار و زخم آن در غار کو | | گيرمت بوبکر نامت چون نداري صدق او |
در ره اسلام عشق بوذر و عمار کو | | چون همي خواهي که عماري بوي بر ساق عرش |
پس به دارالملک دين با اهرمن پيکار کو | | با فرشته صلح کردي اي رفيق مدعي |
چون سنايي پس تنت بيکار و جان در کار کو | | ور ز راه نيکبختي خلوتي بگزيدهاي |
«نوبهار آمد نگارا بادهي گلنار کو» | | هم بدين وزن اي پسر پور خطيب گنجه گفت: |
بار حکم نيکوان را مرد بايد مرد کو | | اي سنايي عاشقي را درد بايد درد کو |
طرقوا گويان جان را بانگ بردا برد کو | | پيش نوک ناوک دلدوز جانان روز حکم |
بياميد و بيم اشک لعل و روي زرد کو | | در همه معدن ز تف عشق چون ياقوت و زر |
زان مي صاف ابد عمر ازل پرورد کو | | نقشبند عقل و جان را در نگارستان عشق |
کعبه نقش کعبتين و سبحهي مهرهي نرد کو | | محرمان را در حريم عشق چون نامحرمان |
چون سپيده دم دم صافي و باد سرد کو | | شب روان را از پي زلف شب و رخسار روز |
پس ترا جان از دي امروز و فردا فرد کو | | از دي و امروز و فردا گر بگويد جان فرد |
يک رفيق هم سرشت و هم دم و هم درد کو | | از براي انس جان اندر ميان انس و جان |
پس براي جمع همچون شمعت از خود خورد کو | | گر همي دعوي کني در مجلس افروزي چو شمع |
همچو گردون گرد گرد تنت گرداگرد کو | | ور کمال ناقصان جويي همي بي علتي |
چند گويي مرد هست ار مرد هست آن مرد کو | | در زواياي خرابات از چنين مستان هنوز |
زان درخت امروز شاخ و بيخ و برگ و ورد کو | | بر درختي کاين چنين مرغان همي دستان زدند |
يک فروغ و يک نسيم و يک نم و يک گرد کو | | ز آتش و باد و ز آب و خاک ايشان يادگار |