پادشاهي بود عالم زان او

شاعر : عطار

هفت کشور جمله در فرمان او		پادشاهي بود عالم زان او
قاف تا قاف جهانش لشگري		بود در فرماندهي اسکندري
مه دو رخ بر خاک ره آن جاه را		جاه او دو رخ نهاده ماه را
در بزرگي خرده دان و خرده گير		داشت آن خسرو يکي عالي وزير
حسن عالم وقف رويش سر به سر		يک پسر داشت آن وزير پر هنر
هيچ زيبا نيز چندان عز نديد		کسي به زيبايي او هرگز نديد
هيچ نتوانست بيرون شد به روز		از نکو رويي که بود آن دلفروز
صد قيامت آشکارا آمدي		گر به روز آن ماه پيداآمدي
تا ابد محبوب‌تر زو آدمي		برنخيزد در جهان خرمي
طره‌اي هم رنگ و بوي مشک ناب		چهره‌اي داشت آن پسر چون آفتاب
آب حيوان بي لبش لب خشک بود		سايه بان آفتابش مشک بود
بود هم چون ذره‌ي شکل دهانش		در ميان آفتاب دلستانش
در درونش صد ستاره گم شده		ذره‌ي او فتنه‌ي مردم شده
سي درون ذره‌اي چون شد نهان		چون ستاره ره نمايد در جهان
در سرافرازي به پشت افتاده باز		زلف او بر پشتي او سرفراز
صد جهان جان را به يک دم صد شکن		هر شکن در طره‌ي آن سيم تن
در سر هر موي صد اعجوبه داشت		زلف او بر رخ بسي منسوبه داشت
خود کجا بد آن کمان را بازويي		بود بر شکل کمانش ابرويي
کرده از هر مژه‌اي صد ساحري		نرگس افسون گرش در دلبري
چون شکر شيرين و سرسبز از نبات		لعل او سرچشمه‌ي آب حيات
طوطي سرچشمه‌ي حد کمال		خط سبزش سرخ رويي جمال
کان گهر از عزت خود برد گيست		گفتن از دندان او بي‌خرد گيست
ماضي و مستقبل از وي کرده حال		مشک خالش نقطه‌ي جيم جمال
از وجود او نمي‌آمد به سر		شرح زيبايي آن زيبا پسر
و ز بلاي عشق او از دست شد		شاه از و القصه مست مست شد
چون هلالي از غم آن بدر بود		گرچه شاهي سخت عالي قدر بود
کز وجود خود نمي‌آمد بدر		شد چنان مستغرق عشق پسر
جوي خون راندي دل بي خويش او		گر نبودي لحظه‌اي در پيش او
نه زماني صبر بودش زين هوس		نه قرارش بود بي او يک نفس
مونس او بودش به روز و شب همي		روز و شب بي او نياسودي دمي
راز مي‌گفتي بدان مه چهره باز		تا شبش بنشاندي روز دراز
شاه را نه خواب بودي نه قرار		چون شب تاريک گشتي آشکار
شاه مي‌کردي به روي او نگاه		وان پسر در خواب رفتي پيش شاه
جمله‌ي شب خفته مي‌بودي ستان		در فروغ و نور شمع دلستان
هر شبي صد گونه خون بگريستي		شه در آن مه روي مي‌نگريستي
گاه گرد از موي او افشاندي		گاه گل بر روي او افشاندي
بر رخ او اشک راندي بي‌دريغ		گه ز درد عشق، چون باران ز ميغ
گاه بر رويش قدح پرداختي		گاه با آن ماه جشني ساختي
تا که بودي لازم خود داشتش		يک نفس از پيش خود نگذاشتش
ليک بود از بيم خسرو پاي بست		کي توانست آن پسر دايم نشست
شه ز غيرت سرفکندي از تنش		گر برفتي يک دم از پيرامنش
تا دمي بينند روي آن پسر		خواستي هم مادر او هم پدر
تا برين قصه برآمد ديرگاه		ليکشان زهره نبود از بيم شاه
دختري خورشيد رخ همچون نگار		بود در همسايگي شهريار
همچو آتش گرم شد در کار او		آن پسر شد عاشق ديدار او
مجلسي چون روي خويش آغازکرد		کي شبي با او نشستي سازکرد
بود آن شب از قضا آن شاه مست		از نهان بي‌شاه با او درنشست
دشنه‌اي در کف، بجست از خوابگاه		نيم شب چون نيم مستي پادشاه
عاقبت آنجا که بود آنجا شتافت		آن پسر را جست ، هيچش مي‌نيافت
هر دو را در هم دلي پيوسته ديد		دختري با آن پسر بنشسته ديد
آتش غيرت فتادش در جگر		چون بديد آن حال شاه نامور
چون بود معشوق او با ديگري		مست و عشق و آنگهي سلطان سري
چون گزيدي ديگري، اينت ابلهي		شاه با خود گفت بر چون من شهي
هيچ کس هرگز نکرد آن با کسي		آنچ من کردم بجاي تو بسي
رو بکن، الحق که شيرين مي‌کني		در مکافات من آخر اين کني
هم سر افرازان عالم پست تو		هم کليد گنجها در دست تو
هم مرا هم درد و هم محرم مدام		هم مرا هم راز و هم همدم مدام
از تو پردازم همين ساعت مکان		در نشيني با گدايي در نهان
تا ببستند آن پسر را استوار		اين بگفت و امر کرد آن شهريار
کرد همچون نيل خام از چوب شاه		سيم خام او ميان خاک راه
در ميان صفه‌ي بارش زدند		بعد از آن شد گفت تا دارش زدند
سرنگون آنگه به دارش برکشيد		گفت اول پوست از وي درکشيد
تا هم آخر او به کس نکند نگاه		تا کسي کو گشت اهل پادشاه
تا در آويزند سر مستش ز دار		در ربودند آن پسر را زار و خوار
خاک بر سر گفت اي جان پدر		شد وزير آگاه از حال پسر
چه قضا بود اين که دشمن شد شهت		اين چه خذلان بود کامد در رهت
عزم کرده تا کنند او را تباه		بود آنجا دو غلام پادشاه
هر يکي را داد دري شب چراغ		آن وزير آمد دلي پر درد و داغ
وين پسر را نيست چنديني گناه		گفت امشب هست مست اين پادشاه
هم پشيمان گردد وهم بي‌قرار		چون شود هشيار شاه نامدار
شاه از صد زنده نگذارد يکي		هرک او را کشته باشد بي‌شکي
گر بيايد شه نبيند هيچ کس		آن غلامان جمله گفتند اين نفس
پس کند بردار ما را سرنگون		درزمان از ما بريزد جوي خون
بازکردش پوست از تن همچوسير		خونيي آورد از زندان وزير
خاک از خونش گل گل رنگ کرد		سرنگوسارش زدار آونگ کرد
تا چه زايد از پس پرده جهان		وآن پسر را کرد درپرده نهان
همچنان مي‌سوخت از خشمش جگر		شاه چون هشيار شد روزي دگر
گفت با آن سگ چه کرديد از جفا		آن غلامانرا بخواند آن پادشا
درميان صفه بارش بدار		جمله گفتندش که کرديم استوار
بر سردارست اکنون سرنگون		پوستش کرديم سرتاسر برون
شاد گشت از پاسخ آن دو غلام		شاه چون بشنود آن پاسخ تمام
يافت هريک منصبي ورفعتي		هر يکي را داد فاخر خلعتي
خوار بگذاريد بردارش تباه		شاه گفتا همچنان تا ديرگاه
عبرتي گيرند خلق روزگار		تا زکار اين پليد نابکار
جمله را دل درد کرد از بهر او		چون شنود اين قصه خلق شهر او
باز مي‌نشناختندش هر کسي		درنظاره آمدند آنجا بسي
پوست از وي درکشيده سرنگون		گوشتي ديدند خلقان غرق خون
همچو باران خون گرستي در نهان		آن که و مه هرک ديدش آن چنان
شهر پردرد و دريغ و آه بود		روز تا شب ماتم آن ماه بود
شه پشيمان گشت از کردار خويش		بعد روزي چند، بي دلدار خويش
عشق شاه شيردل را مور کرد		خشم او کم گشت، عشقش زور کرد
روز و شب بنشسته در خلوت خوشي		پادشاهي با چنان يوسف وشي
در خمار وصل چون داند نشست		بوده دايم از شراب وصل مست
کار او پيوسته زاري بود و بس		عاقبت طاقت نماندش يک نفس
گشت بي صبر و قرار از اشتياق		جان او مي‌سوخت از درد فراق
ديده پر خون کرد و سر بر خاک راه		در پشيماني فروشد پادشاه
در ميان خون و خاکستر نشست		جامه نيلي کرد و در برخود ببست
در رميد از چشم خون افشانش خواب		نه طعامي خورد از آن پس نه شراب
کرد از اغيار خالي زير دار		چون در آمد شب، برون شد شهريار
ياد مي‌آورد کار آن پسر		رفت تنها زير دار آن پسر
ازبن هر موي فرياد آمديش		چون ز يک يک کار او ياد آمديش
هر زمانش ماتم نو تازه شد		بر دل او درد بي اندازه شد
خون او در روي مي‌ماليد زار		بر سر آن کشته مي‌ناليد زار
پشت دست از دست برمي کند او		خويش را در خاک مي‌افکند او
بيشتر بودي زصد باران بسي		گر شمار اشک او کردي کسي
همچو شمعي در ميان اشک و سوز		جمله‌ي شب بود تنها تا بروز
با وثاق خويش رفتي شهريار		چون نسيم صبح گشتي آشکار
درمصيبت هر زمان با سرشدي		درميان خاک وخاکستر شدي
همچو مويي شد شه عالي مقام		چون برآمد چل شبان روزتمام
گشت درتيمار او بيمار او		در فرو بست وبزير دار او
تا گشايد درسخن با شاه لب		کس نداشت آن زهره درچل روزوشب
آن پسر را ديد يک ساعت بخواب		از پس چل شب نه نان خورد و نه آب
ازقدم در خون نشسته تا بفرق		روي همچون ماه اودراشک غرق
ازچه غرق خون شدي سرتابپاي		شاه گفتش اي لطيف جان فزاي
وين چنين از بي وفايي توم		گفت در خون ز آشنايي توم
اين وفاداري بود اي پادشاه		بازکردي پوست از من بي گناه
کافرم گر هيچ کافر اين کند		يار با يارخود آخر اين کند
سربري وسرنگوسارم کني		من چه کردم تا تو بردارم کني
تا قيامت داد بستانم ز تو		روي اکنون مي‌بگردانم ز تو
داد من بستاند از تو کردگار		چون شود ديوان دادارآشکار
درزمان درجست دل پر خون زخواب		شاه چون بشنود از آن مه اين جواب
هرزماني سخت‌تر شدمشکلش		شور غالب گشت برجان ودلش
ضعف درپيوست وغم پيوست شد		گشت بس ديوانه وازدست شد
نوحه‌ي بس زار زار آغاز کرد		خانه‌ي ديوانگي دربازکرد
چون شود از تشوير تو جان ودلم		گفت اي جان ودلم، بي حاصلم
پس بزاري کشته‌ي من آمده		اي بسي سر گشته‌ي من آمده
اينچ من کردم بدست خود که کرد		همچو من گوهر شکست خود که کرد
تا چرا معشوق خود را کشته‌ام		مي‌سزد گر من به خون آغشته‌ام
خط مکش در آشنايي اي پسر		درنگر آخر کجايي اي پسر
زانک اين بد جمله با خود کرده‌ام		تو مکن بد گرچه من بد کرده‌ام
خاک بر سر بر سر خاک از توام		من چنين حيران و غمناک از توم
رحمتي کن بر دل حيران من		از کجا جويم ترا اي جان من
تو وفاداري، مکن با من جفا		گر جفا ديدي تو از من بي وفا
خون جانم چند ريزي اي پسر		از تنت گر ريختم خون بي‌خبر
خود چه بود اين کز قضا بر من برفت		مست بودم کين خطا بر من برفت
بي تو من کي زنده مانم در جهان		گر تو پيش از من برفتي ناگهان
زندگاني يک دو دم بيشم نماند		بي تو چون يکدم سر خويشم نماند
تا کند در خون بهاي تو نثار		جان به لب آورد بي تو شهريار
ليک ترسم از جفاي خويش من		مي‌نترسم من ز مرگ خويشتن
هم نيارد خواست عذر اين گناه		گر شود جاويد جانم عذر خواه
وز دلم گم گشتي اين درد و دريغ		کاشکي حلقم ببريدي به تيغ
پاي تا فرق من از حسرت بسوخت		خالقا جانم درين حيرت بسوخت
چند سوزد جان من در اشتياق		من ندارم طاقت و تاب فراق
زانک من طاقت نمي‌دارم دگر		جان من بستان به فضل اي دادگر
در ميان خامشي بيهوش شد		همچنين مي‌گفت تا خاموش شد
شکر ما بعد شکايت در رسيد		عاقبت پيک عنايت در رسيد
بود پنهان آن وزير آن جايگاه		چون ز حد بگذشت درد پادشاه
پس فرستادش بر شاه جهان		شد بياراست آن پسر را در نهان
پيش خسرو رفت با کرباس و تيغ		آمد از پرده برون چون مه ز ميغ
همچو باران اشک مي‌باريد زار		در زمين افتاد پيش شهريار
مي‌ندانم تا چه گويم اين زمان		چون بديد آن ماه را شاه جهان
کس چه داند کين عجايب چون فتاد		شاه در خاک و پسر در خون فتاد
در چو در قعرست هم ناسفتنيست		هرچ گويم بعد ازين ناگفتنيست
هر دو خوش رفتند در ايوان خاص		شاه چون يافت از فراق او خلاص
زانک اينجا موضع اغيار نيست		بعد ازين کس واقف اسرار نيست
کور ديد آن حال، گوش کر شنود		آنچ آن يک گفت آن ديگر شنود
ور دهم آن شرح خط برجان دهم		من کيم آنرا که شرح آن دهم
تن زنم چون مانده‌ام در طرح من		نارسيده چون دهم آن شرح من
زود فرمايند شرح آن مرا		گر اجازت باشد از پيشان مرا
جز خموشي روي نيست اين جايگاه		چون سر يک موي نيست اين جايگاه
جز خموشي گوهري تيغ زفان		نيست ممکن آنک يابد يک زمان
عاشق خاموشي خويش آمدست		گرچه سوسن ده زفان بيش آمدست
کار بايد، چند گويم، والسلام		اين زمان باري سخن کردم تمام

پادشاهي بود عالم زان او

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته