سپک تاکرا (Sepak Takraw) ورزش نوپایی در کشور ماست . ورزشی که در حال حاضر دوران ابتدای شکل گیری خود را سپری می کند و میرود تا کم کم جای خود را در میان سایر ورزشهای توپ و تور باز کند . شاید بسیاری از شما چیزی از آن ندانید .

به همین جهت بر آن شدیم تا از این ورزش کاملا " آسیایی وشرقی بنویسیم . سپک تاکرا (Sepak Takraw) ورزش نوپایی در کشور ماست . ورزشی که در حال حاضر دوران ابتدای شکل گیری خود را سپری می کند و میرود تا کم کم جای خود را در میان سایر ورزشهای توپ و تور باز کند . شاید بسیاری از شما چیزی از آن ندانید . به همین جهت بر آن شدیم تا از این ورزش کاملا " آسیایی وشرقی بنویسیم .

چندی پیش سپک تاکرا در ایران به جرگه ورزشهای حرفه‌ای سازمان تربیت بدنی در آمد و فعلا " به نام " تنجمن سپک تاکرا " زیر شاخه ورزشهای همگانی فعالیت میکند . در مقالات بعدی با سپک تاکرابازان ایرانی و رییس انجمن در ایران به گفتگو خواهیم نشست .

● پیش زمینه و تاریخچه

ورزش سپک تاکرا ۵۰۰ سال قبل توسط خانواده ای سلطنتی در مالزی پایه گذاری شد که البته آن زمان یک بازی درباری و سلطنتی بود . نام این ورزش از دو زبان گرفته شده . سپک Sepak در زبان مالزیایی به معنای ضربه زدن و تاکرا Takraw در زبان تایلندی یعنی توپ . هنگامی که این ورزش متولد شد تا حد زیادی شبیه ورزش ژاپنی "Kemari", بود .

عده ای به شکل دایره می ایستادند و با چوب به توب ضربه می زدند و ساعتها به این بازی می پرداختند . به همین دلیل بسیار شبیه بازی کماری بود که بازیکنان یک دایره بزرگ تشکیل می دادند . ساعتها بدون آنکه توپ با زمین تماسی پیدا کند به آن ضربه میزدند و تا زمانی که توپ به زمین می خورد جزو امتیازات آن گروه محاسبه می شد .

در سال ۱۹۶۵ این ورزش به چیزی شبیه والیبال امروزی با قوانینی شبیه آن انجام می شد . ضمن اینکه تور هم به آن اضافه گشته و کمی بین المللی تر شده بود .

● قوانین بازی

اندازه، ارتفاع زمین و ارتفاع تور بازی و به طور کلی سایز زمین مسابقه شبیه زمین بدمینتون است و هر تیم ۳ بازیکن دارد .

قوانین فعلی آن تا حد زیادی شبیه والیبال است اما ۵ فرق کلی دارد که به شرح زیر است :

- استفاده از دست غیر قانونی است .

- هر بازیکن ممکن است قبل از برخورد توپ به تور حداقل یک بار به آن ضربه زده باشد .

- هیچ چرخش و دورانی برای موقعیتهای دفاعی یک تیم نیست .

- اگر توپ قبل از افتادن به زمین حریف با تور برخورد بکند یک امتیاز محسوب می شود .

- اغلب مردم چیز زیادی در باره این ورزش جالب نمی دانند .

▪ سرویس زدن

بازیکنانی که این ورزش را انجام می دهند و بالاخص سرویس میزنند پای محوری شان را روی دایره سرویس که در زمین تعبیه شده قرار می دهند ( در این حالت پا باید کاملا " ثابت باشد )

بازیکنانی که در نیم دایره کناری در چپ و راست زمین ( نیم دایره ای به شعاع ۹۰ سانتی متر که با خط وسط زمین و خطوط کناری مرتبط بوده ) ایستاده اندبه انتخاب توپ را برای سرویس زننده پرتاب میکنند و او به توپ ضربه می زند . پس از انداختن توپ برای بازیکنی که سرویس میزند، ۲ بازیکن دیگر دوباره به موقعیت دفاعی خود باز میگردنند .

هنگامی که بازی با ضربه سرویس آغاز می شود، مهاجم تیم می تواند ازیک بار تا ۳ بار به توپ ضربه بزند . شما میتوانید هنگام بازی از سر، پشت سر، پاها وهر جایی از بدنتان به غیر از بازوها از سر شانه تا انتهایی ترین قسمت انگشتانتان استفاده کنید .

▪ امتیازات بازی

هر تیمی که بتواند ۲ ست از ۳ ست بازی را از آن خود کند برنده مسابقه خواهد بود . هر ست ۱۵ امتیاز دارد که در ست سوم تنها کسب ۶ امتیاز برای پیروز شدن تیم مقابل کفایت می کند .

▪ توپ

دو نوع توپ در این ورزش مورد استفاده قرار می گیرد که یک نوع آن غالبا " از مواد پلاستیکی و مشتقاتش ( فایبر گلاس ) تشکیل میشود و نوع دیگر سالها پیش از نوعی خیزران و بامبو بوده که اکنون منسوخ شده . توپی که از پلاستیک ساخته شده توسط انجمن آسیایی سپک تاکرا به عنوان توپ رسمی ( در دو نوع مردان و بانوان ) مسابقات شناخته شده است .

وزن توپ بین ۱۷۰ تا ۱۹۰ گرم است و سایز محیطی آن ۴۰ سانتی متر می باشد . توپی کوچکتر از توپ هندبال و کمی بزرگتر از توپ سافت بال !

▪ نکات مهم بازی

هر بازیکن می تواند تا آنجا که قدرتش را دارد بالا بپرد و ضربه ای که به توپ میزند در آن صورت شبیه حرکات آکروباتیک است . گفته میشود سرعت توپ در سپک تاکرا گاها " به ۱۴۰ کیلومتر در ساعت هم میرسد .

● انواع سپک تاکرا :

در حال حاضردر کل دنیا ۳ نوع سپک تاکرا انجام میشود :

▪ هوپ تاکرا :

شبیه بسکتبال؛ با حلقه ای که از سقف آویزان است و ۵ بازیکن که زیر حلقه هستند باید طی مدت ۳۰ دقیقه با ضربات پا توپ را وارد حلقه کنند

▪ دبل تاکرا : با دونفر بازیکن که روبروی هم قرار میگیرند

▪ سپک تاکرای ساحلی : روی شن و ماسه ساحلی مانند والیبال ساحلی که با ۴ بازیکن انجام میشود

▪ سازمان بین المللی سپک تاکرا

سران لیگ آسیایی سپک تاکرا (ASTAK) و لیگ بین المللی سپک تاکرا (ISTAK) هر دو در بانکوک تایلند مستقر هستند و در حدود ۱۸ کشور نیز به عضویت آن در آمده اند .
Raga نام باستانی ورزشی است که در مالایا و کشورهای همسایه یعنی سنگاپور و برونئی انجام می شده است

● تاریخچه بین المللی سپک تاکرا (Sepak takra )

Sepag Raga نام باستانی ورزشی است که در مالایا و کشورهای همسایه یعنی سنگاپور و برونئی انجام می شده است . Sepak در مالایا به معنی لگدزدن و Raga به معنی توپ از جنس خیزران است که در آن بازیکنان ایستاده در دایره های زمین باید توپ را به سرعت در هوا بدون استفاده از دست ها حفظ نمایند .

انواع گوناگونی از این بازی در کشورهای آسیای جنوب شرقی انجام می شود . در تایلند takraw و در فیلیپین sepasepa و در میانمار chingloong و در اندونزی rago و در لائوس kator نامیده می شود .

آخرین مدارک و شواهد نشان می دهد که این بازی در قرن پانزدهم در مالاکا یا ملاکا که یکی از شهرهای تاریخی مالزی می باشد، بازی می شده است . این بازی در اواخر دهه ی ۱۹۳۰ تغییراتی کرد و در سال ۱۹۳۵ در نگری سمبیلان و در زمان پادشاهی جورج پنجم و در جشن سالروز تاجگذاری sepakraga و در زمین بدمینتون انجام شد . قوانین بدمینتون و سپک راگا با یکدیگر ترکیب و به شکلی جدید و به صورت بازی مهیجی درآمد . با توجه به اینکه مقدمه ی این ورزش در سالروز جشن گذاشته شد، بنابراین به Sepak Rega Jubilee نیز شناخته می شود .

به طور کامل مشخص نیست که این بازی چگونه از نگری به مناطق دیگرتوسعه یافت ولی در طول جنگ جهانی دوم این بازی خیلی سریع در پینانگ توسعه یافت و در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم به خصوص در دهه ی ۵۰ می توان مشاهده نمود که این بازی در اکثر کشورها و شهرها و جوامع روستایی انجام می شد به خصوص در مناطقی که مردم مالای به اندازه ی کافی بلند قد بودند .

اعتقاد بر این است که این بازی مدرن به وسیله ی سه نفر در پینانگ تکامل و توسعه یافت . در فوریه ۱۹۴۵ قوانین نت و قوانین مشابه با والیبال بوسیله ی Hamid Maidin پایه گذاری گردید . او با محمد عبدل رحمان ( بهترین بازیکن Raga Bulatan ) و سید یعقوب ملاقات کرد و سعی نمود برای این رشته وضعیت جدیدی ایجاد نماید . آنها از این موضوع بسیار خوشحال بودند زیرا باعث می شد پاسها سریع تر و استیل لگدزدن به توپ متفاوت و ورزشکاران بلند قد بتوانند این بازی را انجام دهند .

اولین رقابت منظم توسط کلوپ سوویم در ۱۶ می ۱۹۴۵ انجام پذیرفت . این رقابت که معروف به Sepak Raga Jaring شد، سبب گردید این ورزش در شبه جزیره مالای و آسیای جنوب شرقی رواج یابد .

در دهه ۵۰ این بازی اکثراً در مدارس و در زمین بدمینتون انجام می شد . بازیکنان فوتبال معمولاً این بازی را انجام می دادند و این به دلیل شباهت آن با فوتبال بود . انجمن های سپک راگا در شهرهای مختلف مالزی شکل گرفت و بالاخره در ۲۵ ژوئن ۱۹۶۰ در طی سمیناری در پنیانگ، فدراسیون این ورزش شکل گرفت .

نمایندگانی از Kedah و Selangor و Negeri و Penang تعیین گردید و اولین رئیس، آقای مود خیر جوهری بود . سال بعد کشورهای آسیای جنوب شرقی در جلسه ای در کوالالامپور پایتخت مالزی جهت مشخص نمودن قواعد استاندارد این بازی دور یکدیگر جمع شدند . جهت ترویج بیشتر این ورزش در مالزی رقابت های داخلی در سال ۱۹۶۲ برنامه ریزی و اجرا گردید .

پنانگ برنده ی اولین کاپ طلایی خیر جوهری گردید . از ایــــنرو Sepak Rage Jaring یک ورزش مردمی در کشور گردید و سپک تاکرای مدرن، امروزه ورزش ملی مالزی تلقی می گردد .

اولین فرصت برای شناساندن بین المللی این ورزش با میزبانی مالزی در سال ۱۹۶۵ رخ داد و این بازی های شبه جزایر آسیای جنوب شرقی بود ( بازیهای SEAP که در سال ۱۹۵۹ افتتاح شده بود ). برای اولین بار برای این ورزش مدال تعیین گردید .

بحث بسیار طولانی بین مالزی وسنگاپور از یک سو و لائوس و تایلند از سوی دیگر انجام پذیرفت . و سرانجام کمیته بازیهای SEAP ، موافقت خود را با نام جدید این ورزش یعنی SEPAK TAKRAW اعلام نمود .

SEPAK به معنی لگدزدن در مالای و TAKRAW به معنی توپ بافته شده در تایلند است . همچنین در سال ۱۹۶۵ فدراسیون آسیایی سپک تاکرا (ASTAF ) به مدیریت بازیهای آسیایی و در سال ۱۹۹۲ فدراسیون بین المللی با مدیریت جهانی این ورزش شکل گرفت .

سپک تاکرا همچنان در حال انجام است و در بازیهایی آسیایی BEIJING سال ۱۹۹۰ ، هیروشیما سال ۱۹۹۴ و بانکوک ۱۹۹۸ دارای مدال بوده است . مسابقات زنان در این رشته برای اولین بار در سال ۱۹۹۷ در هشتمین دوره مسابقات جهانی کاپ پادشاهی در تایلند برگزار گردید .

اولین دوره مسابقات در کشورهای خاورمیانه امسال ( ۲۰۰۳ ) در مسابقات دهه فجر در ایران با حضور ۷ تیم برگزار خواهد شد . آقای وحید عبدالحسنی مسئول انجمن سپک تاکرا در این مسابقات می باشد .

۱ ـ زمین مسابقه سپک تاکرا (Court)

زمین این بازی ۱۳ . ۴ متر در ۶ . ۱۰ متر است و تا ارتفاع ۸ متر از سطح زمین مسابقه نباید هیچ مانعی وجود داشته باشد .

عرض خطوط مرزی محوطه زمین نباید بیش از ۰ . ۰۴ متر باشد و از لبه زمین بازی به سمت داخل کشیده و رسم می شود . همه این خطوط باید حداقل ۳ متر دورتر از همه موانع اطراف باشد .

خط مرکزی زمین با ۰ . ۰۲ متر باید به طور مساوی سمت چپ و راست زمین را تقسیم کند . دایره یک چهارم ( Quarter Circle) در گوشه هریک از خطوط مرکزی با شعاع ۰ . ۹ متر از لبه خارجی از خط کناری به خط مرکزی رسم می شود .

دایره سرویس ( Service Circle) با شعاع ۰ . ۳ متر در راست و چپ زمین رسم می شود . مرکز این دایره ۲ . ۴۵ متر از خط عقب زمین و ۳ . ۰۵ متر از خطوط کناری فاصله دارد و عرض خط آن ۰ . ۰۴ متر و از لبه خارجی آن تا مرکزش ۰ . ۳ متر شعاع دارد .

۲ ـ میله

میله باید دارای ۱ . ۵۵ متر ( برای زنان ۱ . ۴۵ متر ) ارتفاع از سطح زمین و باید به اندازه کافی محکم برای نگهداری تور باشد . از مواد بسیار سخت ساخته شده و ۰ . ۰۴ متر شعاع آن می باشد . میله باید به طور قائم در ۰ . ۳ متری از خطوط کناری و روی خط مرکزی محکم ثابت گردد .

۳ ـ تور

تور باید از ریسمان ریز یا نایلون با شبکه ۰ . ۰۶ متری تا ۰ . ۰۸ متری بوده و عرض آن ۰ . ۷ متر و نباید کوتاهتر از ۶ . ۱۰ متر در طول باشد . تور باید بوسیله یک زه معمولی یا نایلونی در بالا و پایین آن به صورت دوطرفه لبه ۳ - ۳ - گذاری گردد تا در مقابل کشش مقاومت کند و بوسیله میله ها تراز گردد . بالای تور باید ۱ . ۵۲ متر ( برای زنان ۱ . ۴۲ متر ) ارتفاع از خط مرکزی و ۱ . ۵۵ متر ( برای زنان ۱ . ۴۵ متر ) ارتفاع در روی میله باشد .

۴ ـ توپ سپک تاکرا

توپ این بازی باید کروی و از ۱۲ بخش بافته شود و دارای ۲۰ تقاطع باشد . جنس آن الیاف سینتتیک یا مصنوعی یا خیزران معمولی است . اگر از خیزران است، باید دارای ۹ تا ۱۱ رشته باشد . محیط آن نباید کمتر از ۰ . ۴۲ متر و بیشتر از ۰ . ۴۴ متر ( برای زنان ۰ . ۴۳ تا ۰ . ۴۵ متر ) باشد . وزن توپ قبل از بازی نباید کمتر از ۱۷۰ گرم و بیشتر از ۱۸۰ گرم ( برای زنان ۱۵۰ تا ۱۶۰ گرم ) باشد .

۵ ـ بازیکنان سپک تاکرا

بازی بین دو تیم ( Regu ) شامل سه بازیکن در هر سو انجام می شود . یکی از سه بازیکن در عقب زمین قرار می گیرد که به او Back گفته می شود . دو بازیکن دیگر در جلوی زمین قرار می گیرند؛ یکی در چپ و دیگری در راست که به ترتیب چپ داخلی ( Left inside) و راست داخلی (Right inside ) نامیده می شوند .

۶ ـ لباس بازیکنان سپک تاکرا

بازیکنان مرد باید لباسهای تیشرت از جنس کشباف بپوشند ( لباس زنان تی شرت یقه گرد همراه با آستین است ) و کفشهای بازیکنان باید کفه لاستیکی داشته باشد . پوشش هر چیزی که حریف را در حین بازی به مخاطره بیاندازد ممنوع می باشد . در هوای سرد بازیکنان اجازه دارند که از لباس ورزشی استفاده کنند .

لباس بازیکنان باید طوری باشد که ملاحظه و مراعات همه اجزای بدن را بنماید . بازیکنان می توانند آستین لباسها را بالا بزنند .

استفاده از هر چیزی که سبب سرعت دهی به توپ و یا کمک به حرکت سریع بازیکنان گردد ممنوع می باشد .

کاپیتان هر تیم باید یک باند بر روی بازوی چپ بپوشد .

۷ ـ تعویض بازیکنان سپک تاکرا

تعویض یک بازیکن در هر زمانی برطبق درخواست مدیر تیم به داور میز هنگامی که توپ در جریان نباشد امکانپذیر است .

هر تیم اجازه دارد دو بازیکن رزرو داشته باشد ولی فقط یک تعویض در طول یک ست انجام دهد .

بازیکن تعویضی در یک ست دیگر اجازه تعویض در همان ست را ندارد .

هر بازیکنی می تواند برای هر تیمی بازی کند اگر در شروع بازی یا به صورت تعویض وارد زمین گردد و دیگر حق ندارد در طول بازی برای تیم دیگر یا حریف بازی کند . هر تیم دارای کمتر از ۳ بازیکن اجازه ندارد که به بازی ادامه دهد و برای تیم باخت محسوب می شود و بازی را از دست خواهد داد .

۸ ـ مدیران بازی سپک تاکرا

بازی به وسیله مدیران زیر اداره می گردد :

۱ ـ یک داور میز

۲ ـ دو سر داور

۳ ـ شش خط نگهدار ( دو عدد در خطوط اصلی و چهار نفر در خطوط کناری )

9 ـ قرعه و گرم کردن

قبل از شروع بازی سرداور با یک سکه یا یک دیسک قرعه کشی خواهد نمود و طرف برنده قرعه حق انتخاب سرویس اول یا زمین را دارا خواهد بود . اولین سرویس با دو دقیقه گرم نمودن برای هر تیم همراه خواهد بود . فقط پنج نفر در زمان زدن سرویس اجازه دارند در زمین به طور آزاد حرکت کنند .