كميسيونهاي هيأت دولت و شيوه بررسي و تصميم‌گيري
نویسنده : رستم حسن نژاد
مقدمه :
براساس اصل 134 قانون اساسي جمهوري اسلا‌مي‌ايران، رئيس‌جمهوري با همكاري وزيران برنامه و خط‌مشي دولت را تعيين و قوانين را اجرا مي‌كند. بر اين مبنا، به موجب اصل 138، هيأت وزيران علا‌وه بر مواردي كه مأمور تدوين آيين‌نامه‌هاي اجرايي قوانين مي‌شود، حق دارد براي انجام وظايف اداري و اجراي قوانين و تنظيم سازمان‌هاي اداري تصويب‌نامه و آيين‌نامه وضع نمايد.
به‌منظور تحقق اجراي اين وظايف، تعيين روش، نحوه رسيدگي، بررسي و تصويب پيشنهادهاي رسيده از دستگاه‌هاي صالح و ابلا‌غ مصوبات و همچنين شيوه تقديم لوايح دولت به مجلس شوراي اسلا‌مي، برقراري آيين و راهكاري مشخص ضروري است. در نوشتار حاضر سعي شده در حد امكان _ هرچند به اختصار_ نحوه تصميم‌سازي دولت و چگونگي همكاري و برقراري ارتباط با آن توضيح داده شود.
بخش اول:هيأت دولت
اعضاي داراي حق رأي و رياست جلسات:
مطابق اصل 134 قانون اساسي رياست جلسات هيأت دولت برعهده رئيس‌جمهوري است. وي مي‌تواند برابر همين اصل اداره جلسات را برعهده معاون اول خود بگذارد. در موارد استثنايي كه رئيس‌جمهوري و معاون اول وي در جلسات حاضر نباشند، رياست جلسات برعهده يكي از وزيران يا معاونان رئيس‌جمهوريخواهد بود كه از قبل براي اين امر تعيين گرديده است.
در جلسات هيأت دولت فقط رئيس‌جمهوري و وزيران داراي حق رأي هستند. معاون اول نيز هنگامي‌كه رياست جلسه را برعهده دارد، داراي حق رأي است.
حد نصاب رسميت جلسات:
با توجه به تغييرات صورت‌گرفته در عنوان‌هاي وزارتخانهها و معاونت‌هاي رئيس‌جمهوريو همچنين ادغام برخي دستگاه‌هاي مذكور، تركيب اعضاي هيأت دولت اعم از وزارتخانهها و معاونت‌هاي موجود به شرح زير مي‌باشد:
1- وزارت امور اقتصادي و دارايي
2- وزارت بازرگاني
3- وزارت راه و ترابري
4- وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح
5- وزارت مسكن و شهرسازي
6- وزارت جهاد كشاورزي
7- وزارت نيرو
8- وزارت امور خارجه
9- سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور
10- معاونت اجرايي رئيس‌جمهوريييي
11- رئيس كل بانك مركزي
12- معاون رئيس‌جمهوري و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست
13- رئيس سازمان صدا و سيما
14- معاون رئيس‌جمهوريو رئيس سازمان تربيت بدني
15- معاون حقوقي و امور مجلس رئيس‌جمهوري
16- معاون رئيس‌جمهوري و رئيس سازمان انرژي اتمي
دفتر هيأت دولت:
دبير هيأت دولت:
دفتر هيأت دولت دستور جلسات هيأت دولت را طبق نظر معاون اول به صورت هفتگي تنظيم مي‌كند و دستور هفته بعد را حداكثر تا پنج‌شنبه قبل از آن به اطلا‌ع اعضاي هيأت دولت مي‌رساند. گزارش‌ها و مسائلي كه به نظر وزيران و معاونان رئيس‌جمهوريلا‌زم است در هيأت وزيران طرح شود، به اطلا‌ع رئيس جمهوري يا معاون اول مي‌رسد تا در صورت تأييد در زمان مناسب در جلسه مطرح گردد.
دفتر هيأت دولت همچنين موظف است فهرست موضوعات قابل طرح را هر هفته در 3 بخش عادي، فوري و دوفوريتي تهيه نموده و در اختيار اعضا و هيأت دولت _قرار دهد.
بخش دوم: كميسيونهاي هيأت دولت
كميسيونهاي دايم:
تركيب هر يك از كميسيون‌ها نيز به شرح زير است:
_ كميسيون اقتصاد:
-كميسيون امور اجتماعي:
-كميسيون فرهنگي:
-كميسيون امور زيربنايي، صنعت و محيط زيست:
-كميسيون لوايح:
-كميسيون سياسي و دفاعي:
كميسيونهاي خاص:
شيوه بررسي پيشنهادها در كميسيون‌ها:
1- انتخاب رئيس و دبير
لا‌زم به ذكر است كه در جلسات كميسيونهاي هيأت وزيران، اعضا موظفند شخصاً و به طور مستمر شركت نمايند. در موارد استثنايي كه عضو كميسيون عذر موجه دارد، با موافقت رئيس كميسيون، معاون يا قائم‌مقام عضو بدون حق رأي شركت خواهد كرد.
همچنين اعضاي هيأت دولت مي‌توانند با حق رأي در جلسات تمامي‌كميسيون‌ها شركت نمايند. حضور غيردايمي كارشناسان در جلسه به همراه اعضاي كميسيون يا وزيران مدعو حسب مورد و با اطلا‌ع قبلي بدون مانع است.
2- لغو جلسات
مواردي كه به تشخيص رئيس جمهوري يا معاون اول وي جلسه كميسيون لغو مي‌شود، با تشكيل جلسه فوق‌العاده كميسيون اعلا‌م ميگردد و نيازي به رعايت مقررات يادشده ندارد.
3- موضوعات قابل طرح
4- تنظيم و اعلا‌م دستور جلسات
دستگاه‌هاي استعلا‌م‌شونده موظفند درباره موضوعات عادي ظرف 2 هفته و درخصوص موضوعات فوري ظرف يك هفته اعلا‌م نظر كنند. مهلت‌هاي مذكور با تأييد دفتر هيأت دولت تا 2 برابر قابل افزايش است. چنانچه اعلا‌م نظر دستگاه‌ها ظرف مهلت مقرر با امضاي وزير يا معاون رئيس جمهوري ارسال نشود، اين امر به عنوان موافقت تلقي ميگردد.
موضوعات دوفوريتي حداقل 48 ساعت پيش از طرح در مرجع مربوط بايد به دفتر هيأت دولت رسيده باشد. دبير كميسيون با هماهنگي رئيس كميسيون، دستور جلسه مربوط را تنظيم مي‌كند. دفتر هيأت دولت بايد دستور جلسه هر كميسيون را حداقل 48 ساعت قبل از تشكيل جلسه به اطلا‌ع اعضاي دولت برساند.
اعلا‌م دستور جلسه و وقت جلسه هر كميسيون به منزله دعوت از اعضاي كميسيون و پيشنهاددهندگان است. در صورتي كه پيشنهاددهنده يا وزيري كه موضوع دستور جلسه مربوط به او مي‌باشد، امكان شركت در جلسه كميسيون را نداشته باشد، بايد حداكثر 24 ساعت قبل از تشكيل جلسه، دفتر هيأت دولت را مطلع نمايد.
5- نحوه تصميم‌گيري
رأي اكثريت اعضاي حاضر در جلسه مناط اعتبار است. در هر كميسيون تنها وزيران، معاونان، _رئيس جمهوري، رئيس سازمان صدا و سيما و رئيس كل بانك مركزي داراي حق رأي مي‌باشند؛ اما در مواردي كه اختيارات براساس اصل 138 قانون اساسي به كميسيون تفويض شده باشد، صرفاً وزيران عضو كميسيون حق رأي خواهند داشت.
در دفاع از لوايح برنامه‌اي، بودجه سالا‌نه و اصلا‌حيه و متمم بودجه، رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور به عنوان نماينده دولت و هماهنگ كننده نظرات اعضاي دولت صحبت خواهد كرد.
ابلا‌غ مصوبات دولت:
منبع: www.lawnet.ir
/ج
