وقتي كبدگرفتار چربي مي شود

راهنماي كنترل و پيشگيري از بيماري كبد چرب غيرالكلي

كليات
 

بيماري كبد چرب غيرالكلي (NAFLD) با تجمع چربي در كبد در افراديكه مقادير قابل ملاحظه اي الكل مصرف مي كنند مشخص مي شود.امروزه اين بيماري به يك مشكل بهداشت عمومي مبدل شده است،به طوريكه تنها در آمريكا حدود 70ميليون نفر به اين بيماري مبتلا هستند.اين بيماري به طورمعمول(امانه هميشه)با اضافه وزن همراه است.ديابت يا مقاومت به انسولين و سطوح بالاي كلسترول يا تري گليسريد از ديگر عواملي هستندكه در ابتلا به اين بيماري نقش كليدي دارند.در صورتي كه مصرف چربي غذايي يا توليد چربي در داخل بدن از مصرف چربي بيشتر باشد،اين امر منجر به تجمع چربي به صورت تري گليسريد در بافت هاي بدن و نيزكبد موثر باشد.تشخيص كبد چرب عمدتا به كمك سونوگرافي كبدي انجام مي شود .در اغلب موارد سطوح آنزيم هاي كبدي نيزافزايش مي يابد.

عوامل خطر ابتلا به بيماري
 

سندروم متابوليك مهم ترين عامل در ابتلا بهNAFLDاست.به طوري كه اين بيماري را تظاهركبدي سندروم متابوليك مي نامند.از ساير عوامل موثر در ابتلا به اين بيماري مي توان به استفاده از برخي داروها مانند آمينودارون،گلوكوكورتيكوِِِِيدها، تاموكسفين،ايزونيازيد، برخي اعمال جراحي مانندگاستروپلاستي وباي پس معدي،ليپوديستروفي،تيروزينيمي ،آبتاليژوژروتئمي،تغذيه وريدي  ليپوديستروفي اشاره كرد.

شيوع
 

شيوع اين بيماري در ايالات متحده ،در مردان 3 تا 5 برابر زنان است.در افراد مديترانه اي اغلب مبتلايان به NAFLDدر پسران چاق نسبت به دختران بيشتراست (44درصد در مقابل 7درصد).خطرابتلا به بيماري اغلب در دهه هاي سوم و چهارم زندگي بيشتراست.مطالعه اي در ايران در سال1382شيوع كبد چرب را 32/8 درصدگزارش كرد.
مبتلايان به دليل پيشرفت اين بيماري به سمت بيماري هاي قلبي -عروقي،مرگ و مير بالايي دارند.خطربيماريهاي قلبي-عروقي در اين بيماران 2 برابرافراد معمولي است.چاقي 70تا100درصد مبتلايان وجود داردو وزن اغلب بيماران 10تا40درصد بالاتر از وزن ايده ال است.

مداخلات درماني
 

رهيافت سنتي درمان بر پايه كاهش مقاومت انسوليني،استرس اكسيداتيو و ساير فاكتورها است.استراتژي هاي درماني حول محورهاي زيراست:
1)شناسايي و درمان شرايط متابوليكي مرتبط با اين بيماري مانند ديابت ،هيپرليپيدمي ،فشارخون بالا و چاقي
2)بهبود مقاومت انسوليني از طريق كاهش وزن،ورزش و دارو درماني
3)استفاده از عوامل محافظت كننده ازكبد مانندآنتي اكسيدان ها
هدف كلي در درمان،پيشگيري از پيشرفت به سيروز و نقص كبدي است.چاقي،مقاومت انسوليني،ديابت نوع2و ديس ليپيدمي ريسك فاكتورهاي اصلي NAFLDهستند.
روش هاي كاهش وزن در اين بيماران عبارتند از رژيم غذايي،ورزش ،عوامل دارويي يا جراحي بارياتريك(باي پس معدي).
افزايش فعاليت فيزيكي و بهبودكارايي قلبي-عروقي به طورمعكوسي باNAFLD ارتباط دارند.اين برنامه بايد بر پايه محدوديت كالري و افزايش ورزش هوازي و تمرينات مقاومتي باشد.هدف اوليه كاهش10درصد وزن از طريق افزايش تمرينات فيزيكي و محدوديت انرژي دريافتي است كه بايد به مدت 6 ماه ادامه يابد.كاهش وزن 500گرم در هفته دركودكان و1600گرم در هفته براي بزرگسالان پيشنهاد شده است.
كاهش وزن خيلي شديد (استفاده ازرژيم هاي بسياركم كالري و يا جراحي بارياتريك)منجر به عدم تعادل شيميايي و متابوليك و افزايش خطر استئاتوهپاتيت يا اختلال كبدي مي شود.

درمانهاي دارويي و جراحي
 

ارتباط قوي مابين NAFLDو مقاومت انسوليني وجود دارد.

متفورمين:

يك عامل دي متيل بي گوانيد است و گلوكونئوژنزكبدي،ليپوژنزكبد،استئاتوز و التهاب و جذب گلوكز از دستگاه گوارش را كاهش و حساسيت انسوليني را افزايش مي دهد.

تيا زو ليدين ديون ها:

حساسيت انسوليني را افزايش مي دهند.اثرات ضدالتهابي دارند.اثرات جانبي اين داروها در مطالعات كلينيكي افزايش وزن بوده است و افزايش چربي مهم ترين عامل در افزايش وزن اين بيماران بود.

ويتامين E:

يك آنتي اكسيدان غيراختصاصي است كه غشاي سلولي را از پراكسيداسيون ليپيدي حفظ مي كند.در مطالعات حيواني اين ويتامين حساسيت انسوليني را در ديابت نوع2،افرادغير ديابتيو بيماران مبتلا به پرفشاري خون افزايش داده است .

منيزيم :

تخليه منيزيم در سلول هاي معمولي با افزايش مقاومت انسوليني همراه است.منيزيم مي تواند به عنوان يك آنتي اكسيدان عمل كند.

كوآنزيم10Q:

از اجزاي محلول در چربي است.غشاهاي بيولوژيك را به طور مستقيم (از طريق پيشگيري از پراكسيداسيون ليپيدي)و غيرمستقيم (از طريق احياي سايرآنتي اكسيدان ها مانند اسكوربات و a توكوفرول)محافظت مي كند.سميت زايي داروها براي كبد و قلب را در هنگام درمان سرطان كاهش مي دهد.با توجه به نقش مهم كوآنزيم 10Qدر اكسيداسيون اسيدهاي چرب و دفاع آنتي اكسيداني پيشنهاد مي شود تا در درمان NAFLD از آن استفاده شود.

اورسوداكسي كوليك اسيد:

يك اسيدصفراوي آبدوست است كه در درمان سيروز صفرا وي اوليه و سايرعلل كلستازيس به كار مي رود. ممكن است از طريق به حداقل رساندن مسموميت زايي اسيدهاي صفراوي آبگريز،كاهش استرس اكسيداتيو و صدمه به سلول هاي كبدي به عنوان يك محافظت كننده كبدي عمل كند.

لوزارتان:

احتمال مي رود در پاتونز فيبروز و مقاومت انسوليني نقشي برعهده داشته باشيد.درمان با Losarant(آنتاگونيست گيرنده آنژيوتانيسن11) مقاديرآلانين ترانسفراز سرمي و ماركرهاي فيبروزكبدي را بهبود بخشيده است.

جراحي بارياتريك
 

برخي مطالعات ،بهبود استئاتوز،التهاب و فيبروز پس از اين جراحي را نشان داده اند.جراحي بارياتريك در افراد مبتلا به NAFLD با چاقي كشنده و يا مرگ و مير زايي مرتبط با چاقي مانند سندروم آپنه در هنگام خواب به عنوان رويكرد درماني مطرح شده است.
جهت كاهش وزن در حال حاضرتنها دو داروي سيبوليستات براي استفاده طولاني مدت قابل توصيه هستند.

راهنمايي هاي رژيم غذايي
 

راهنمايي هاي زيرمي توانند در كنترل اين بيماري كمك كرده و علاوه برآن سطوح چربي هاي خون را كاهش داده و به دستيابي به وزن نرمال كمك كنند:
-مصرف روغن ها و كره هاي گياهي را تا حد ممكن كاهش دهيد.
-از مصرف غذاهاي سرخكردني پرهيز كنيد و تا حد ممكن از روش هايي مانند بريان كردن ،آبپزكردن ،بخارپزكردن و يا ماكرو ويواستفاده نماييد.
-چربي هاي گوشت و پوست مرغ را قبل از پختن جدا كنيد.
-مصرف سبزيجات (خام و پخته )را افزايش دهيد.
-در هر وعده غذايي در صورت امكان از سبزي خوردن و يا سالاد استفاده نماييد.
-مصرف نمك در هنگام تهيه غذا و نيز نمك افزوده به غذا را كاهش دهيد.
-مصرف گوشت ماهي را افزايش دهيد(در صورت امكان 2بار يا بيشتر در هفته).
-تا حد امكان از گوشت سفيد(مانندگوشت مرغ و ماهي )به جاي گوشت قرمز(مانندگوشت گوساله وگوسفند)استفاده كنيد.
-مصرف سس مايونز و چاشني ها مانند خردل را كاهش دهيد.
-از لبنيات كم چرب(مانند ماست كم چرب يا شيركم چرب)استفاده كنيد.
-مصرف نان هاي روغني را كاهش دهيد.
-مصرف تخم مرغ را كاهش دهيد (زرده تخم مرغ حاوي كلسترول بالايي است).
-از مصرف ماست هاي خامه اي و يا پنيرليقوان تا حد امكان خودداري نماييد.
-از محصولات كنسرو شده (به دليل محتواي چربي و نمك زياد)كمتراستفاده كنيد.
-مصرف روغن ها،به ويژه روغن هاي اشباع شده{كه در غذاهايي مانند انواع گوشت ها به ويژه گوشت گوسفند وگوساله و لبنيات پرچرب(مانند شيربز،پنير ليقوان و ماست هاي خامه اي و پرچرب)وجود دارند}و روغن هاي جامد را كاهش دهيد.
-مصرف قندهاي ساده (مانند شكر،مربا،عسل و شربت) را كاهش دهيد.
-مصرف غذاهاي غني از كربوهيدرات ساده (مانندكيك و شيريني )و نيز مصرف تنقلات شيرين(مانندآبنبات،شكلات،بستني،سانديس وكمپوت ميوه)را تا حد امكان كاهش دهيد.
-مصرف نوشابه ها را كاهش دهيد.
-مصرف امعا واحشا(ماننددل،جگر،كله ،پاچه و سيرابي)را تا حد امكان كاهش دهيد.
-مصرف غذاهاي حاضري مانند همبرگر،پيتزا و چلوكباب را به دليل وجود چربي و نمك زيادكاهش دهيد.
-استعمال دخانيات مانند سيگار راكاهش داده و در صورت امكان از مصرف آن اجتناب كنيد.
منبع:دنياي تغذيه ش 104