نویسنده: دکتر کتایون خوشابی
منظور از غفلت و بی توجهی نسبت به کودکان چیست؟
در همه ی انواع کودک آزاری (جسمی، عاطفی و جنسی) فرد خاطی کاری را برخلاف مصالح کودک انجام می دهد؛ اما در مورد غفلت و بی توجهی، فردی که مسئول نگهداری از کودک است، در انجام وظایفش کوتاهی می کند. غفلت و بی توجهی به رفتاری گفته می شود که طی آن کودک از حقوق اولیه اش محروم می شود. حقوق اولیه ی کودک شامل موارد زیر است:تغذیه:
هرکودکی حق دارد به طرز صحیحی تغذیه شود. والدینی که خوراکی ها و تنقلاتی مانند چیپس و پفک به فرزندشان می دهند که برای سلامتی اش مضر است، در واقع مرتکب کودک آزاری از نوع غفلت شده اند. طبق این تعریف بسیاری از والدین نسبت به کودکان شان غفلت و بی توجهی می کنند.بهداشت:
والدین و مراقبین کودک وظیفه دارند تا زمانی که او توانایی ندارد بهداشت شخصی خود را به درستی رعایت کند، از سلامت و بهداشت او مراقبت کنند. اگر کودکی بیمار شود و والدین او را نزد پزشک نبرند، یا ببرند و به دستورات پزشک عمل نکنند، یا داروهای او را تا زمان لازم ادامه ندهند، نسبت به او بی توجهی کرده اند. هم چنین کودکانی که وضع بهداشتی مناسبی ندارند، به عنوان مثال با دست و صورت نَشسته و لباس های کثیف در کوچه و خیابان پرسه می زنند، مورد غفلت والدین و سرپرستان خود قرار گرفته اند.سرپناه:
یک کودک به عنوان یک انسان حق دارد در مکانی مناسب و امن زندگی کند. والدینی که بدون پیش بینی درست و با وجود این که وضع مالی خوبی ندارند، تعداد زیادی فرزند به دنیا می آورند، مشخص است که اهمیت زیادی به وضع زندگی فرزندان شان نمی دهند. فرزندان این افراد مجبورند در فضایی محدود و به سختی زندگی کنند، نمی توانند اتاق یا فضای خصوصی داشته باشند، از آینده ی مطمئنی برخوردار نیستند و هر لحظه امکان دارد به دلیل سرآمدن مهلت اجاره یا حتی خراب شدن خانه ی فرسوده، منزل و سرپناه خود را از دست بدهند. این گونه بی توجهی نیز نوعی کودک آزاری محسوب می شود.پوشش کافی:
کودکان حق دارند از پوشش مناسب و کافی در مقابل سرما و گرما برخوردار باشند. والدینی که در سرمای زمستان کودک خردسال خود را بدون کفش مناسب و با لباس نازک از خانه خارج می کنند، نسبت به او بی توجهی کرده اند.حفاظت در مقابل خطرات:
کودکان کم سن و سال از دنیای بیرون و خطرات و حوادثی که ممکن است برای شان پیش بیاید اطلاع درستی ندارند لذا والدین وظیفه دارند از آن ها حفاظت و حمایت کنند، اما متأسفانه می بینیم که بسیاری از کودکان بدون نظارت بزرگ ترها در کوچه و خیابان بازی می کنند، دوستانی دارند که والدین هیچ شناختی از آن ها ندارند و بی توجهی هایی از این دست که تا سنین بلوغ و نوجوانی هم ادامه پیدا می کند و ممکن است خطرات جسمی و اجتماعی برای کودکان به وجود بیاورد. گاهی بی توجهی والدین ممکن است باعث به خطر افتادن جان کودک شود. مانند کودکانی که در محل های خطرناک مثل کنار ریل قطار، مسیل ها و... بدون نظارت و حضور والدین بازی می کنند.محبت والدین:
یکی از حقوق مسلم کودکان برخورداری از محبت والدین است. کودکان، به ویژه قبل از دو سالگی، به محبت و توجه والدین بسیار نیازمند هستند. کسانی که به اندازه ی کافی به فرزندان شان محبت و مهربانی نمی کنند نسبت به آنان بی توجهی کرده اند. کودکانی که مورد بی مهری والدین قرار می گیرند، از دلبستگی امن برخوردار نخواهند بود.آموزش:
دسترسی داشتن به آموزش صحیح نیز از حقوق اولیه ی کودکان است؛ ولی متأسفانه برای بسیاری از کودکان، چه در ایران و چه در سراسر جهان، این امکان فراهم نیست که از آموزش درستی بهره بگیرند. اگر والدین در زمان ثبت نام مدارس، بین دو مدرسه، آن مدرسه ای را انتخاب کنند که از امکانات آموزشی- رفاهی کم تری برخوردار است، در حالی که توان مالی پرداخت هزینه های مدرسه ی بهتر را دارند و مانعی برای ثبت نام در آن مدرسه وجود ندارد، نسبت به تحصیل فرزند خود بی توجهی کرده اند.فقر و بی کاری از عواملی هستند که مانع توجه کافی والدین به فرزندان می شوند. غفلت و بی توجهی معمولاً در خانواده هایی بیش تر دیده می شود که از نظر اقتصادی مشکل دارند و بدون فکر و برنامه بچه دار شده اند. والدین قبل از بچه دار شدن باید در مورد تمام نیازهای کودک، فکر و برنامه ریزی کرده باشند.
در خانواده های تک سرپرست و خانواده هایی که تعداد فرزندان زیاد است، به دلیل مشکلات عدیده ی والدین، غفلت و بی توجهی نسبت به فرزندان زیاد دیده می شود. کودکانی که سرپرست آن ها به مواد مخدر یا الکل اعتیاد دارد، و هم چنین فرزندان طلاق، بیش تر از سایر کودکان مورد غفلت و بی توجهی قرار می گیرند.
غفلت و بی توجهی چه آسیب هایی به کودک می رساند؟
تغذیه یکی از مهم ترین نیازهای انسان است. اگر والدین یا کسانی که مسئول مراقبت از کودک هستند نسبت به خوراک او بی توجه باشند یا به هر دلیل مواد غذایی مورد نیاز بدنش را به او نرسانند یا مواد غذایی غیر مغذی و ارزان قیمت به او بخورانند، باعث می شوند کودک دچار سوءتغذیه و کمبود وزن غیرطبیعی شود، از نظر جسمی و ذهنی به خوبی رشد نکند و سلامتی اش به خطر بیفتد. از سوی دیگر بی توجهی به سلامتی کودک باعث می شود او به مشکلات جسمی زیادی مانند عفونت های مکرر دستگاه تنفسی، ادراری و پوستی دچار شود.در اثر غفلت و بی توجهی والدین و مراقبین ممکن است حوادثی برای کودک پیش بیاید که به سلامت جسم و روان او آسیب بزند یا حتی باعث مرگ او شود. کودکانی که والدین آن ها بر فعالیت ها و نوع بازی های شان نظارت ندارند ممکن است با خطراتی مثل غرق شدگی، تصادف با اتومبیل یا قطار، دزدیده شدن، سوءاستفاده ی جنسی و حوادثی از این دست مواجه شوند.
کودکانی که به بیش فعالی دچارند مستعد حادثه هستند یا در موارد زیادی خودشان حادثه ایجاد می کنند؛ به عنوان مثال آتش روشن می کنند یا با وسایل خطرناکی مثل چاقو، فندک و... بازی می کنند. بنابراین به توجه و نگهداری بیش تری نیاز دارند، که البته کار مشکلی است؛ اما در صورتی که والدین توجه کافی به این کودکان نداشته باشند، احتمال دارد در اثر حوادث خانگی دچار شکستگی دست یا پا، بریدگی شدید با شیشه ی شکسته، آسیب دیدن چشم یا انواع نقص های بدنی شوند که گاه جبران ناپذیر هستند. حتی ممکن است این کودکان در حال بازی کردن، به هم بازی های شان آسیب بزنند.
والدینی که کودک بیش فعال دارند بهتر است خانه ی خود را خلوت کنند، وسایل شکننده، بُرنده و خطرناک را از دسترس او دور نگه دارند، وسایل خانه را ایمن سازی کنند، یعنی لبه ی تیز اساسیه ی منزل را با ابر یا پارچه ی ضخیم بپوشانند، قطعه هایی را لای درهای اتاق ها و کابینت ها تعبیه کنند که دست کودک صدمه نبیند، پریزهای برق را با پوشش مخصوص بپوشانند، جلو پله ها و ایوان خانه حفاظ تعبیه کنند و سایر اقداماتی از این دست تا مانع بروز حوادث احتمالی شوند.
یکی دیگر از زمینه های غفلت نسبت به کودکان، بی توجهی به تحصیل آنان است. فراهم نکردن امکان تحصیل برای کودک یا عدم توجه به نحوه ی درس خواندن او ممکن است باعث شود از هم سالان خود عقب بماند و در آینده فرصت های شغلی و اجتماعی مهمی را از دست بدهد. بسیاری از والدین به دلیل فقر یا مشغله ی فراوان، به تحصیل فرزندان شان توجه کافی نمی کنند یا به دلیل پایین بودن سطح تحصیلات شان نمی توانند مشکلات درسی آنان را برطرف کنند، یا در محیط خانواده آرامش کافی برای درس خواندن کودکان فراهم نمی کنند؛ این مسئله ممکن است باعث افت تحصیلی آنان شود. افت تحصیلی، اعتماد به نفس کودکان را پایین می آورد و در نهایت می تواند اختلالات دیگری از جمله افسردگی و اضطراب در آن ها ایجاد کند.
منبع مقاله :
خوشابی، کتایون؛ (1387)، کودک آزاری(انواع آزار جسمی، جنسی، عاطفی و بی توجهی به کودکان)، تهران: نشر قطره، چاپ اول
