علت بی نظمی بچه‌ها و راه‌های مقابله با آن
پرسش :
من یک دختر ۹ ساله دارم که بسیار بی‌نظم است و از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کند. چگونه با او رفتار کنم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
علت بی نظمی بچه‌ها و راه‌های مقابله با آن:
چطور می‌شود که یک فرزند بی‌نظم تربیت می‌شود؟
الف. ارزش قائل شدن برای نظم
شاید اوّلین دلیل این باشد که والدین برای نظم و مرتّب بودن درخانواده ارزش قائل نیستند؛ مثلاً مادری به فرزندش می‌گوید: چون امروز من را اذیّت کردی، برو و اتاق خود را تمیز کن. تا وقتی که ما این نگاه را به نظم داشتیم، بچّه‌ها به سختی مسئله‌ی نظم را می‌پذیرند.
همچنین ممکن است دلیل بی نظمی بچّه‌ها، نداشتن خاطره‌ی خوبی از نظم باشد؛ مثلاً خیلی از مواقع مادر به عنوان تنبیه از فرزندش می‌خواهد که جایی را نظافت کند؛ لذا هر بار که اسم نظم می‌آید، می‌بینیم که کودک یاد تنبیه در خانه می‌افتد.
ب. نوع مسئولیت دادن
اگر والدین می‌خواهند منظّم بودن را به فرزندشان آموزش دهند، باید به تدریج مسئولیت‌ها را به آن‌ها واگذار کنند. مثلاً اگر فرزند ما اتاق خود را به هم ریخت، برای بار اوّل به او نگوییم که تمام اتاق را خودت تمیز کن؛ بلکه به او بگوییم: اشکال ندارد! ما نیز به تو کمک می‌کنیم که اتاقت را تمیز کنی! اگر این مادر ۷۰ درصد نظافت اتاق را خودش انجام دهد و ۳۰ درصد آن را به فرزندش واگذار کند، برنده‌ی میدان است.
ج. برنامه ریزی
نکته‌ی سوّم درباره‌ی برنامه ریزی است. نبیّ مکرّم اسلام در حدیثی فرمودند: “مدیر خانه زن است“. البته منظور حدیث این نیست که تمام کارهای خانه را باید زن انجام دهند؛ بلکه بخشی را باید او انجام دهد و بخش دیگر را به دیگر اعضای خانواده واگذار کند. مادر باید در همین رابطه از فرزندش در خواست کند که در کارهای خانه مشارکت داشته باشد؛ مثلاً به او بگوید: از امروز به بعد باید دریک نوبت از وعده‌های غذایی سفره را شما پهن کنید؛ کدام را انتخاب می‌کنی، صبحانه ناهار شام؟
حتّی توصیه‌ی ما این است که آقایان نیز در کارهای خانه مشارکت کنند؛ مثلاً پدر داوطلب شود که یک نوبت سفره را جمع کند. این درست نیست که وقتی پدر وارد خانه شد، جلوی تلویزیون بنشیند و دختر نیز به کارهای خود مشغول شود و مادر هم مانند یک نیروی خدماتی از صبح تا شب داخل خانه پخت و پز و نظافت کند.
کِردار و گفتار معصومین در محیط خانه
یک روز پیامبر گرامی اسلام وارد خانه زهرای مرضیه سلام الله علیها شدند، دیدند که امیرالمؤمنین علی علیه السّلامدر حال عدس پاک کردن هستند. پیامبر به امیرالمؤمنین علیه السّلام لبخندی زدند و فرمودند: “کار کردن مرد در خانه کفاره‌ی گناهان او می‌شود“.
همچنین در روایت دیگری داریم: “وقتی زن در محیط خانه ۷ روز کار می‌کند، خدا ۷ در دوزخ را به روی او می‌بندد و ۸ در بهشت را به روی او می‌گشاید و به او خطاب می‌کند که از هر دری که می‌خواهی وارد بهشت شو“.
از این احادث معلوم می‌شود که کار در منزل ارزشمند است و ما باید به این موضوع نگاه ارزشی داشته باشیم. اگر هیئات مذهبی را دیده باشید، وقتی می‌خواهند سفره‌ای را پهن کنند، حتّی مردم عادی نیز برای کمک کردن بلند می‌شوند؛ چراکه عقیده دارند این کار ثواب دارد. در محیط خانه هم نگاه به کار کردن، باید این‌طور باشد.
د. یادداشت کردن انتظارات
گاهی اوقات مادرها انتظارات خود را یادداشت کنند و آن را در معرض دید فرزندشان قرار دهند؛ مثلاً بنویسند مادر جان! انتظار من از شما دختر ۹ ساله این است که از این به بعد اتاق خود را مرتّب کنی. معمولاً وقتی پدر و مادر با اقتدار، جدیّت، بر اساس یک منطق، حرف می‌زنند بچّه‌ها آن‌را می‌پذیرند؛ اگر هم عدّه‌‌ی قلیلی از بچّه‌ها نپذیرفتند، والدین باید صبوری کنند؛ چراکه تربیت مساوی است با صبوری کردن.
پرسش های مرتبط:
علت بی نظمی بچه‌ها و راه‌های مقابله با آن:
چطور می‌شود که یک فرزند بی‌نظم تربیت می‌شود؟
الف. ارزش قائل شدن برای نظم
شاید اوّلین دلیل این باشد که والدین برای نظم و مرتّب بودن درخانواده ارزش قائل نیستند؛ مثلاً مادری به فرزندش می‌گوید: چون امروز من را اذیّت کردی، برو و اتاق خود را تمیز کن. تا وقتی که ما این نگاه را به نظم داشتیم، بچّه‌ها به سختی مسئله‌ی نظم را می‌پذیرند.
همچنین ممکن است دلیل بی نظمی بچّه‌ها، نداشتن خاطره‌ی خوبی از نظم باشد؛ مثلاً خیلی از مواقع مادر به عنوان تنبیه از فرزندش می‌خواهد که جایی را نظافت کند؛ لذا هر بار که اسم نظم می‌آید، می‌بینیم که کودک یاد تنبیه در خانه می‌افتد.
ب. نوع مسئولیت دادن
اگر والدین می‌خواهند منظّم بودن را به فرزندشان آموزش دهند، باید به تدریج مسئولیت‌ها را به آن‌ها واگذار کنند. مثلاً اگر فرزند ما اتاق خود را به هم ریخت، برای بار اوّل به او نگوییم که تمام اتاق را خودت تمیز کن؛ بلکه به او بگوییم: اشکال ندارد! ما نیز به تو کمک می‌کنیم که اتاقت را تمیز کنی! اگر این مادر ۷۰ درصد نظافت اتاق را خودش انجام دهد و ۳۰ درصد آن را به فرزندش واگذار کند، برنده‌ی میدان است.
ج. برنامه ریزی
نکته‌ی سوّم درباره‌ی برنامه ریزی است. نبیّ مکرّم اسلام در حدیثی فرمودند: “مدیر خانه زن است“. البته منظور حدیث این نیست که تمام کارهای خانه را باید زن انجام دهند؛ بلکه بخشی را باید او انجام دهد و بخش دیگر را به دیگر اعضای خانواده واگذار کند. مادر باید در همین رابطه از فرزندش در خواست کند که در کارهای خانه مشارکت داشته باشد؛ مثلاً به او بگوید: از امروز به بعد باید دریک نوبت از وعده‌های غذایی سفره را شما پهن کنید؛ کدام را انتخاب می‌کنی، صبحانه ناهار شام؟
حتّی توصیه‌ی ما این است که آقایان نیز در کارهای خانه مشارکت کنند؛ مثلاً پدر داوطلب شود که یک نوبت سفره را جمع کند. این درست نیست که وقتی پدر وارد خانه شد، جلوی تلویزیون بنشیند و دختر نیز به کارهای خود مشغول شود و مادر هم مانند یک نیروی خدماتی از صبح تا شب داخل خانه پخت و پز و نظافت کند.
کِردار و گفتار معصومین در محیط خانه
یک روز پیامبر گرامی اسلام وارد خانه زهرای مرضیه سلام الله علیها شدند، دیدند که امیرالمؤمنین علی علیه السّلامدر حال عدس پاک کردن هستند. پیامبر به امیرالمؤمنین علیه السّلام لبخندی زدند و فرمودند: “کار کردن مرد در خانه کفاره‌ی گناهان او می‌شود“.
همچنین در روایت دیگری داریم: “وقتی زن در محیط خانه ۷ روز کار می‌کند، خدا ۷ در دوزخ را به روی او می‌بندد و ۸ در بهشت را به روی او می‌گشاید و به او خطاب می‌کند که از هر دری که می‌خواهی وارد بهشت شو“.
از این احادث معلوم می‌شود که کار در منزل ارزشمند است و ما باید به این موضوع نگاه ارزشی داشته باشیم. اگر هیئات مذهبی را دیده باشید، وقتی می‌خواهند سفره‌ای را پهن کنند، حتّی مردم عادی نیز برای کمک کردن بلند می‌شوند؛ چراکه عقیده دارند این کار ثواب دارد. در محیط خانه هم نگاه به کار کردن، باید این‌طور باشد.
د. یادداشت کردن انتظارات
گاهی اوقات مادرها انتظارات خود را یادداشت کنند و آن را در معرض دید فرزندشان قرار دهند؛ مثلاً بنویسند مادر جان! انتظار من از شما دختر ۹ ساله این است که از این به بعد اتاق خود را مرتّب کنی. معمولاً وقتی پدر و مادر با اقتدار، جدیّت، بر اساس یک منطق، حرف می‌زنند بچّه‌ها آن‌را می‌پذیرند؛ اگر هم عدّه‌‌ی قلیلی از بچّه‌ها نپذیرفتند، والدین باید صبوری کنند؛ چراکه تربیت مساوی است با صبوری کردن.
پرسش های مرتبط:
