تمایز زنان و مردان درسلول تخم

تخمک پس از آزاد شدن، ۸ تا ۲۴ ساعت برای لقاح آمادگی دارد و حیات خود را حفظ می کند.
 

افزون بر اختلاف آشکار اندام های تناسلی زن و مرد، تفاوت های دیگری نیز بین دو جنس شایان توجه است که در زیر به آنها اشاره می شود:
 

 بیضه ها، اسپرم و تخمدان ها تخمک تولید می کنند. اسپرم و تخمک از جهات گوناگون با هم متفاوتند. اسپرم به لحاظ شکل دارای سر، قطعه میانی و دم است، در حالی که تخمک دایره ای شکل است. اندازه اسپرم، بسیار کوچکتر از تخمک است، بررسی ها نشان می دهد که اسپرم حدود ۹۰ هزار بار از تخمک کوچکتر است و به طور کلی، تخمک از بسیاری از سلولهای بدن بزرگتر است و به طور متوسط، قطرش به ۱۰ تا ۱۵ برابر دیگر سلو لها می رسد.
 
تخمک پس از آزاد شدن، ۸ تا ۲۴ ساعت برای لقاح آمادگی دارد و حیات خود را حفظ می کند و براساس بعضی از تحقیقات تا ۷۲ ساعت بعد از خروج از فولیکول زنده می ماند و تا ۴۸ ساعت قابلیت باروری دارد ولی اسپرم، بیش از این زمان در مجرای تناسلی زن می تواند زنده بماند و در شرایط مناسب ۵ تا ۷ روز می تواند زنده و فعال باقی بماند.
 

از نظر تعداد، تخمدان ها به طور معمول، هرماه یک تخمک آزاد می سازد و در حدود ۵۰ سالگی، تخمک گذاری پایان می یابد و به این ترتیب در طول دوران باروری، زن حدود ۴۰۰۰ تخمک تولید می کند، در حالی که در هر بار، انزال مرد، ۴۰۰ میلیون اسپرم وجود دارد. و در طول عمر مرد، تعداد آن به حدود 5/1 تریلیون بالغ می گردد و تولید اسپرم تا نزدیک به پایان عمر مرد ادامه می یابد.
 
به لحاظ بار الکتریکی، اسپرم های x بار سطحی منفی، و اسپرمهای y بار سطحی مثبت دارد ولی سلول تخم زن، تنها یک نوع است که بار سظحی آن به طور متناوب مثبت و منفی می شود و تغییرات آن به وضعیت فیزیولوژیکی زن، وابسته است.
 
سلول تخم زن، تنها کروموزوم جنسی xرا داراست ولی سلول های تخم مرد (اسپرم ها) دو نوع X و yاند. لقاح اسپرم x مرد با تخمک زن به جنین دختر و لقاح اسپرم مرد با تخمک زن به جنین پسر می انجامد. این دو اسپرم از نظرهایی با هم متفاوتند، کروموزومx بسیار بزرگتر از کروموزوم yاست و سنگین تر می نماید. اسپرم، حاوی کروموزوم X سر بیضی شکل دارد و از اسپرم حاوی کروموزوم yکه سرگرد دارد، مقاومتر است. به لحاظ تعداد اسپرمهای y به حدود ۲ برابر اسپرمهای X می رسد. گرچه هنگام رسیدن به جایگاه تخمک، اسپرم های و اندکی بیشتر از اسپرمهای xاند و این امر شاید از کوچکی و ضعف آنها ناشی شود که در فاصله میان دهانه رحم و لوله های رحمی تلف می گردند.
 

دم اسپرم (سلول جنسی مرد) از یک اسکلت مرکزی که «اکسونم» نام دارد، تشکیل شده که حاوی میکروتوبول های متعدد و ساختمان آن، مشابه مژک هاست و یک غشای سلولی نازک، آن را می پوشاند و مجموعه ای از میتوکندریها در قسمت ابتدایی آن قرار دارد. حرکت رو به جلو و عقب دم، حرکت اسپرم را تأمین می کند که در یک خط مستقیم، سرعت آن ۱ تا ۴ میلیمتر در دقیقه است. تخمک زن از این نظر شباهتی با اسپرم ندارد بلکه در ابتدای لوله رحم در انتظار رسیدن اسپرم به سر می برد تا با آن لقاح کند.
 
در بیرون دو سوم سر اسپرم، کلاه ضخیمی به نام «آکروزوم» وجود دارد که دارای تعدادی آنزیم است. این آنزیم ها می توانند بافت ها و پروتئین ها را هضم کنند از این رو، به نظر می رسد نقش مهمی در بارور کردن تخمک ایفا کنند زیرا تخمک در سطح خود، تعداد زیادی سلولهای گرانولوزا حمل می کند که «هاله شعاعی» نام دارد. آنزیم هایی که از سر اسپرم ترشح می شود، پیوندهایی که در هاله شعاعی سلولها را کنار هم نگه می دارد، هضم می کند و با جداسازی سلول ها از تخمک، به تخمک حمله کرده، وارد آن می شود، ترشحات قلیایی لوله رحم نیز در جدا کردن هاله شعاعی نقش مهمی دارند.
 
بعد از ورود اسپرم به داخل تخمک، غشای تخمک ناگهان ویژگی های جدیدی می یابد و سایر اسپرم هایی را که می خواهند وارد آن شوند، غیر فعال می کند و به این ترتیب، مانع القاح بیش از یک اسپرم با تخمک می گردد.
 
افزون بر این، ژن هایی که در کروموزوم X مرد قرار دارد از ژن های کروموزم x زن متمایز است.
 
منبع:  کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص 54-56. انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387.