توسعه صنعت گردشگری، راهکاری جهت تحقق جهش تولید

گردشگران خارجی به دلایل مختلفی یک کشور را برای بازدید انتخاب خواهند کرد؛ اما کشور ایران جزو معدود کشورهایی به شمار می‌رود که از نظر تمامی موارد گردشگری همچون فرهنگی، طبیعی، مذهبی و تاریخی غنی بوده و می‌تواند برای گردشگران یک مقصد عالی در نظر گرفته شود. از آنجایی که صنعت گردشگری منجر به ارزآوری در کشور می‌شود، اشتغال افراد در حوزه‌های مختلف گردشگری همچون هتل داری، تولید صنایع دستی، تولید محصولات فرهنگی و غیره نیز می‌تواند به توسعه اقتصاد مقاومتی و جهش تولید کمک کند.

شنبه، 20 دی 1399

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

موارد بیشتر برای شما

توسعه صنعت گردشگری، راهکاری جهت تحقق جهش تولید

کشور ایران دارای پتانسیل بالا در بخش گردشگری بوده که این امر موجب شده است تا نقش مهمی در توسعه اقتصاد مقاومتی کشور ایجاد شود. صنعت گردشگری از جمله مهم ترین معیارها در جهت توسعه اقتصادی یک کشور به شمار می رود که بهبود وضعیت درآمد و اشتغال زایی در این صنعت منجر به توسعه پایدار مقاومتی خواهد شد.

منظور از اقتصاد مقاومتی، خارج شدن از اقتصاد تک محصولی و اشتغال همگانی بوده که این امر باعث تولید ملی، آن هم بدون تکیه بر کشورهای خارجی می شود که در نهایت منجر به جهش تولید در کشور خواهد شد؛ بنابراین اقتصاد مقاومتی می تواند با سرمایه گذاری بر روی صنایع مختلف بر روی ایجاد اشتغال افراد جوان تاثیرگذار باشد.

حال از آنجایی که صنعت گردشگری منجر به ارزآوری در کشور می شود، اشتغال افراد در حوزه های مختلف گردشگری همچون هتل داری، تولید صنایع دستی، تولید محصولات فرهنگی و غیره نیز می تواند به توسعه اقتصاد مقاومتی و جهش تولید کمک کند. در نهایت نیز با تولید چند محصولی به جای تک محصولی، می توان صادرات فرآورده های میهنی را شاهد بود.

صنعت گردشگری امروزه و در تمامی کشورها به عنوان یک معیار ارزشمند در جهت توسعه اقتصادی یک کشور به شمار می رود و منجر به ارزآوری و سودآوری های کلان برای بسیاری از کشورها خواهد شد. از این رو بسیاری از اقتصاددان ها در کشورهای در حال توسعه، به فکر بهبود شرایط توسعه ای هستند تا توریست های بیشتری را به کشور خود جذب کنند.

ایران به عنوان هجدهمین کشور از نظر وسعت در دنیا شناخته می شود و قابلیت های بسیار بالایی در زمینه انواع گردشگری های تاریخی و طبیعی دارد. یکی از دلایل مهم بازدید توریست های خارجی از کشور ایران، فرهنگ غنی ایران بوده که بیش از چند هزار سال قدمت دارد و همین امر موجب شده است ایران پتانسیل بالایی در صنعت گردشگری داشته باشد. (1)

به جهت رسیدن به این امر مهم، باید کاستی های موجود را در زمینه گردشگری شناخته و به رفع آن ها پرداخت. با داشتن تبلیغات گسترده در خصوص مکان های گردشگری و برخورداری از امنیت کشور، می توان افرادی را که علاقه مند به بازدید از کشورهای مختلف هستند، به ایران جذب کرده و در این امر به بهبود اشتغال و ارزآوری کمک کرد.

نقش گردشگری در تبلیغ ایران و اسلام

صنعت گردشگری جزو یکی از صنایع مهم و حساس به شمار می رود که ارتباط مستقیمی با مسائل امنیتی در سطح کشور و بین الملل دارد و در صورت بروز هر ناامنی همچون جنگ، ناآرامی سیاسی و غیره می تواند منجر به خسارات و ضرر و زیان های منفی بر صنعت گردشگری یک کشور شود. این صنعت می تواند دارای اثرات مثبت و منفی باشد و در برخی مواقع منجر به کاهش گردشگران در یک کشور و برخی مواقع علاوه بر ایجاد وحدت بین کشورهای اسلامی می تواند منجر به افزایش گردشگران آن کشور شود.

به عنوان مثال شهر توریستی مشهد به دلیل وجود حرم امام رضا (علیه السلام) منجر به افزایش گردشگران مسلمان به داخل کشور شده و در مقابل کشور سوریه طی چندین سال گذشته به دلیل اشغال شدن توسط داعش، با کاهش و نبود توریست های مذهبی از کشورهای دیگر همراه بوده است. به طور حتم ورود تروریست ها به یک محیط جغرافیایی می تواند منجر به افت شدید گردشگران شده و صنعت گردشگری یک کشور را تهدید کند و در مقابل در یک منطقه دورتر منجر به توسعه صنعت گردشگری یک کشور شود.

با توجه به موارد ذکر شده، توسعه گردشگری مذهبی می تواند علاوه بر معرفی اسلام حقیقی به گردشگران خارجی، به گسترش تفکر اسلام و شیعه بپردازد تا دید منفی خود را از اسلام تغییر دهند. البته پیش از آن باید به سرزنش و نشان دادن چهره واقعی جریانات تروریستی طی چندین سال گذشته پرداخت و عملیات تروریستی پیش آمده را نفی کرده و با این کار به رونق گردشگری مذهبی کشور کمک نمود.

با توسعه زیرساخت ها و خدمات گردشگری اسلامی در شهرهایی همچون قم و مشهد می توان گردشگران اسلامی و زیارتی را تشویق به بازدید از کشور کرده و به گسترش همبستگی و وحدت در خصوص مبارزه با جریانات تروریستی پرداخت. متاسفانه تروریست های داعش از تمامی کشورهای دنیا و با نام اسلام به ویران سازی و کشتن مردم جهان پرداخته و حس لذت و تفریح را در خود تقویت می کنند و با گرفتن جان افراد، در نظر خود به جاه و جلال برتر در دنیای آخرت دست پیدا می کنند.

از آنجایی که گردشگران خارجی اطلاع دقیقی از اسلام ندارند، به همین دلیل نمی‌توانند به خوبی فرق بین اسلام و داعش را تشخیص دهند، برای جلوگیری از این امر و اصلاح تصورات اشتباه گردشگران باید چهره واقعی اسلام را به آن‌ها نشان داده و تفاوت آن را با تروریست‌های مخرب و خون ریز برای افراد آشکار کرد تا بتوانند فرق بین این دو را تشخیص دهند. (2)

نقش پررنگ گردشگری در اشتغال زایی

در حال حاضر صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگ ترین و جذاب ترین صنایع در جهان به شمار می رود. حتما می دانید که صنعت گردشگری دارای آثار اقتصادی در کشورهایی است که دارای جاذبه های گردشگری در زمینه های فرهنگی، تاریخی و یا طبیعی هستند و بهره گیری از این زمینه ها می تواند به چرخ اقتصادی یک کشور کمک کرده و شاهد رشد اقتصادی آن کشور بود.

ایران جزو کشورهایی است که نه تنها یک کشور گردشگری از نظر طبیعی و وجود مکان های سرسبز و ناب به شمار می رود بلکه دارای جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار بوده که همین امر بستر مهمی را برای توریست های خارجی فراهم می‎سازد و در نهایت به جذب گردشگران بین المللی بیشتر منجر خواهد شد.

حضور گردشگران خارجی و بین المللی، تاثیرات بالایی چه به صورت مستقیم و به چه به صورت غیر مستقیم بر صنعت گردشگری داشته و به رشد اقتصادی و این صنعت مهم می پردازد تا کشور از تک محصولی به چند محصولی و در نهایت صادرات محصولات ملی به کشورهای خارج دست پیدا کند.

طی یک سری تحقیقات که در زمینه صنعت گردشگری در داخل کشور انجام شد، در بازه زمانی سال های 1367 تا 1388 تجزیه و تحلیل هایی انجام شد و نتایج آن از این قرار بود که با ورود هر 20 توریست خارجی به داخل کشور تاثیر مستقیمی به یک شغل وارد خواهد شد و ورود هر 6 توریست تاثیرات مستقیم و غیر مستقیمی به ایجاد یک شغل جدید خواهد داشت.

با توجه به این امر؛ صنعت گردشگری می تواند منجر به ظرفیت بالای تولید و ایجاد اشتغال شده و در صورتی که برنامه ریزی های صحیحی برای این امر در نظر گرفته شود، می توان از مزایای آن به عنوان پیشبردی به سوی توسعه پایدار و جهش تولید بهره مند شد. (3)

تاثیر گردشگری و توسعه آن بر جامعه روستایی

در کنار تاثیرات بالایی که صنعت گردشگری بر روی شهرهای بزرگ و مهمی همچون اصفهان، شیراز، یزد و شهرهای مهم دیگر داشته، چندین دهه است که توسعه روستاها نیز در صنعت گردشگری نقش مهمی دارند و به یکی از مهم ترین مباحث در زمینه توسعه روستاها مبدل شده است.

از آنجایی که روستاها دارای ظرفیت های طبیعی و فرهنگی غنی هستند به همین دلیل این موارد می تواند نقش مهمی را در تجدید حیات روستاهای گردشگری ایفا کرده و منجر به ایجاد اشتغال روستایی ها و افزایش درآمد آن ها شود.

با توسعه جامعه روستایی می توان به حفاظت از میراث طبیعی، فرهنگی و تاریخی کشور پرداخت که تمامی این موارد می تواند نقش بسیار مهمی را در توسعه پایدار روستایی ایفا کند. اولین مسئله ای که برای میزبانان گردشگری یک خطه پیش می آید مسئله اقتصادی است، به همین دلیل آگاهی و شناخت دیدگاه این جامعه می تواند از درجه اهمیت بالایی برخوردار باشد.

از آنجایی که کشور ایران دارای فرهنگ ها و اقلیم مختلف است، به همین دلیل گردشگری روستایی در کشور ایران از تنوع بسیار بالایی برخوردار بوده و توریستی که به کشور ایران سفر می کند می تواند با فرهنگ های مختلف در داخل کشور آشنا شود؛ همین این امر منجر به جذب بیشتر توریست ها در آینده می شود که در نهایت این امر به ایجاد ارتباط با بخش های اقتصادی منجر خواهد شد. (4)

توریست ها به دلایل متفاوتی به کشورهای مختلف در دنیا سفر می کنند و با فرهنگ های مختلف آن ها آشنا می شوند. به همین دلیل زمانی که توریست ها متوجه تنوع بالای فرهنگی و زیستی در مناطق مختلف کشور ایران شوند به طور حتم بازدید از روستاهای مختلف می تواند آن ها را هیجان زده کرده و راغب به سفرهای مجدد به کشور ایران کند.

وجود توریست های خارجی در روستاها همان طور که پیش تر نیز اشاره شد به ایجاد اشتغال بیشتر روستایی ها منجر می‌شود و افراد می توانند با راه اندازی مهمانخانه ها، رستوران ها و غیره متناسب با خطه گردشگری خود، به بازدهی بالاتر دست پیدا کرده و از طرف دیگر با تولید صنایع دستی نیز می توانند فرهنگ غنی روستای خود را در زمینه های مختلف به نمایش گذارند. (4)

تاثیرات مثبت توسعه گردشگری در کشور و فراهم سازی جهش تولید

در خصوص تاثیرات مثبتی که توسعه گردشگری در کشور دارد می توان گفت تحقق جهش تولید ارزش بالایی را در صنعت گردشگری ایجاد کرده است که در نهایت منجر به درآمد و ثروت برای کشور خواهد شد که از جمله مهم ترین این موارد می توان به ایجاد اشتغال بیشتر در سطح کشور و ارزآوری به داخل کشور اشاره کرد.

پیش از شیوع ویروس کرونا به دلیل بازدهی بالایی که از گردشگران خارجی حاصل شده بود کشور ایران دارای روند رو به افزایشی به جهت صنعت گردشگری به شمار می رفت و هر ساله میزان گردشگران بیشتری به داخل کشور سفر می کردند که متاسفانه با همه گیری ویروس کرونا، صنعت گردشگری چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور با رکود مواجه شد. زمانی که صنعت گردشگری با کمبود و یا نبود توریست مواجه شود به صورت ناخودآگاه این امر می تواند منجر به رکود بخش های دیگر همچون تولید محصولات شود.

با توجه به موارد گفته شده و طی صحبت هایی که مسئولین داشته اند، خوشبختانه برنامه ریزی هایی برای آینده و پس از مهار ویروس کرونا در نظر گرفته شده است و در صورتی که این ویروس به طور کامل در داخل کشور مهار شود، با در نظر داشتن یک زمان بندی مناسب و صحیح، مجددا صنعت گردشگری در داخل کشور فعال خواهد شد و پس از ورود مجدد گردشگران خارجی می توان به رونق گذشته و چه بسا رونق بیشتر دست پیدا کرد. (3) و (4)

یک میانبر به سوی جهش تولید، تقویت گردشگری است

تقویت گردشگری در بخش های مختلف می تواند منجر به افزایش توریست های خارجی شود و با برنامه ریزی صحیح می توان آمار توریست ها را به صورت سالانه و به صورت صعودی افزایش داد. درست است که در حال حاضر کل جهان با ویروس منحوس کرونا سر و کار دارند اما با از بین رفتن این ویروس، مجددا روند افزایشی که کشور در زمینه گردشگری داشته است رونق پیدا کرده و می تواند به نتایج درخشانی در زمینه گردشگری دست پیدا کند.

کشور ایران دارای فرهنگی غنی بوده و هر خطه آن دارای آداب و رسوم مخصوص به خود بوده و همین امر می تواند از جمله جذابیت های ویژه آن به شمار رود. در کنار این موارد کشور ایران را به عنوان یک کشور چهار فصل می شناسند که هر نقطه آن دارای آب و هوای مربوط به خود بوده و توریست های خارجی هنگام بازدید از مناطق مختلف می توانند علاوه بر درک تفاوت زیبایی های هر شهر، از آب و هوای هر بخش نیز نهایت لذت را ببرند.

گردشگران خارجی به دلایل مختلفی یک کشور را برای بازدید انتخاب خواهند کرد اما کشور ایران جزو معدود کشورهایی به شمار می رود که از نظر تمامی موارد گردشگری همچون فرهنگی، طبیعی، مذهبی و تاریخی غنی بوده و می تواند برای گردشگران، به عنوان یک مقصد عالی در نظر گرفته شود.

متاسفانه در حال حاضر ویروس کرونا منجر به رکود صنعت گردشگری شده و بسیاری از صاحبان کسب و کار طی وقفه طولانی که بین کسب و کارشان پیش آمده است به شغل دیگری روی آورده و شغل پیشین خود را رها کرده اند که این امر تاثیر منفی بر روی صنعت گردشگری یک شهر و منطقه خواهد گذاشت. پس از مهار ویروس کرونا مجددا باید هزینه هایی برای آموزش نیروی جدید کار و جایگزین کردن آن ها به جای افراد پیشین در نظر گرفته شود.

خوشبختانه عنوان شده است که قرار است حدود 750 هزار میلیارد ریال به جهت حمایت بخش های مختلفی از کسب و کارهای گردشگری و صنایع دستی که به دلیل کرونا دچار آسیب و خسارت شده اند اختصاص پیدا کند تا شغل هایی که در حال حاضر ورشکست شده اند، پس از مهار این ویروس مجددا فعال شده و به مانند گذشته به کار خود ادامه دهند. (5)

نیاز صنعت گردشگری به کمک دولت و در پی آن حاصل شدن جهش تولید

همه ما به خوبی می دانیم که صنعت گردشگری در تمامی کشورها به عنوان یکی از مهم ترین عوامل پیشرفت اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود؛ به همین دلیل نیز تمامی دولت ها سعی دارند تا برای پیشرفته اقتصادی و اجتماعی کشور خود از صنعت گردشگری کمک بگیرند. مسلماً برای آنکه صنعت گردشگری در هر کشوری پیشرفت کند نیاز است تا دولت سرمایه گذاری در بخش های مختلف انجام دهد و برای جذب توریست از راهکارهایی خلاقانه استفاده کند و همه این راه کارها نیز نیاز به صرف هزینه دارند.

شما باید بدانید که به صنعت گردشگری توریسم نیز گفته می شود. در تمامی کشورها هر ساله مقداری از بودجه کلی دولت برای پیشرفت صنعت توریسم استفاده می گردد. توجه داشته باشید که این بودجه و این سرمایه گذاری بازده بسیار زیادی دارد و به جرات می توان گفت که دو برابر آنچه دولت در این بخش سرمایه گذاری می کند مجدد به خود دولت باز می گردد؛ زیرا این سرمایه گذاری ابتدایی باعث جذب گردشگرانی می شود که از کشورهای مختلف نیز به کشور ما می آیند.

مسلماً گردشگران برای خرید و اقامت، از مکان های مختلف دیدن خواهند کرد. از طرفی دیگر استفاده آن ها از مکان های تفریحی و پرداخت هزینه توسط آنان، باعث می شود تا کسب و کارهای بسیار جدیدی به وجود آید و همین موضوع نیز رونق اقتصادی در جامعه را رقم می زند. جالب است بدانید که بسیاری از کشورها مانند ترکیه بیشتر درآمد خود را از بخش گردشگری کشور به دست می آورند و همین موضوع نیز باعث می شود تا علاوه بر کسب درآمد، به یکی از قطب های توریسم دنیا تبدیل شوند و نام آن ها در میان مردم دنیا مشهور گردد. (6)

صنعت گردشگری در جهان

اکنون باید به این موضوع توجه داشت که صنعت گردشگری در دوران کرونا ویروس و همه گیری این بیماری خطرناک، دچار رکود شده است و بسیاری از افراد شغل خود را از دست داده اند؛ از دست دادن شغل افراد باعث می شود تا وضعیت خانوادگی آنان نیز رو به نزول رود و شرایط نامساعدی از لحاظ اقتصادی و همچنین اجتماعی پیش بیاید. دولت می تواند با سرمایه گذاری بیشتر در بخش گردشگری و مشاغل و حرفه های مربوط به آن، سعی کند تا مجدداً رونق اقتصادی را به وجود آورد و از بیشتر شدن این مشکلات در صنعت گردشگری جلوگیری نماید.

سرمایه گذاری در بخش توریسم باعث می شود تا دولت پس از مدتی درآمد چندین برابری را برداشت کند و از طرفی دیگر نیز شرایط اقتصادی و کاری نیز بهبود می یابد. در کنار تمامی این موفقیت ها مهمترین موفقیتی که به وجود می آید آن است که بسیاری از آسیب ها و صدمه های اجتماعی از بین خواهند رفت و مجدداً تکرار نخواهند شد.

بر اساس آمار و اطلاعات به دست آمده در سال های اخیر می توان گفت که این برای اولین بار است که چنین رکود عمیقی در صنعت گردشگری جهان پس از ورود بیماری کرونا ویروس به وجود آمده است. متاسفانه بر اساس این اطلاعات می توان گفت که در نیمه اول سال ۲۰۲۰ میلادی بسیاری از فعالان صنعت گردشگری دچار زیان مالی چند میلیارد دلاری شده اند و این رقم چیزی بیشتر از بحران اقتصادی صنعت توریسم در سال ۲۰۰۹ است.

بر اساس آخرین برآوردهای جهانی، امروزه ضریب اشتغال زایی در هتل ها به شدت کاهش یافته است و تنها حدود ۱۵ درصد از این هتل ها در حال فعالیت هستند. یکی دیگر از آماری که نشان از آسیب به اقتصاد کشورها است این است که ۶۰ الی ۸۰ درصد گردشگران جهانی در دوران کرونا ویروس، خانه نشین شده اند. این موضوع به خوبی نشان می دهد که تا چه اندازه ممکن است کشورها دچار آسیب مالی شوند؛ چرا که یکی از راه های درآمدزایی بسیار مهم از بین رفته است. (7)

چگونه از ورشکستگی صنعت گردشگری جلوگیری کنیم؟

در سال های اخیر به خوبی شاهد این موضوع بودیم که صنعت گردشگری در کشور ما تا حد بسیار زیادی رشد کرده بود و گردشگران فراوانی از کشورهای همسایه به مناطق مختلف ایران می آمدند و همین موضوع باعث شده بود تا بسیاری از شهرهای توریستی، دارای وضعیت اقتصادی بسیار خوبی شوند و شغل های جدیدی در میان مردم ایجاد شود.

در سال های گذشته اقدامات بسیار حرفه ای در حوزه زیرساخت های صنعت گردشگری انجام شد. از جمله آن ها می توان به تدوین سند راهبردی گردشگری کشور اشاره کرد. جالب است بدانید که این سند در حال طی کردن مراحل نهایی خود بود.

همچنین برنامه اقدام ملی با همکاری یونسکو و سازمان جهانی گردشگری و سند برند ملی گردشگری در حال تدوین و اجرا بود که متاسفانه با ورود بیماری کرونا ویروس به کشور و همه گیری این بیماری، امروزه شاهد این موضوع هستیم که تمامی این برنامه ها در حال طی کردن مراحل نهایی خود، با شکست مواجه شدند.

در صورتی که دولت برای به پایان رساندن این مراحل و سرمایه گذاری در صنعت گردشگری اقدام نکند، امکان ورشکستگی این صنعت در در آینده وجود دارد. باید به این نکته نیز اشاره کرد که در صورت ورشکستگی صنعت توریسم تمام سرمایه گذاری هایی که در گذشته نیز برای پیشرفت گردشگری انجام شده بود هم از بین می رود و بحران اقتصادی هر روز بدتر خواهد شد.

تنها راه کاری که می توان با استفاده از آن این صنعت را نجات داد آن است که پس از مهار کرونا ویروس، بلافاصله دولت اقدامات اساسی و برنامه های پیشبردی خود را در مسیر توسعه صنعت توریسم به کار گیرد.

دولت می تواند با کمک هزینه های مالی به بخش مشاغل و فعالیت های گردشگری آسیب دیده از بیماری کرونا ویروس، به آنان کمک کند تا هر چه سریع تر خسارت های وارده جبران شود و مجدداً به حیات اقتصادی خود بازگردند. در صورتی که دولت این مسائل را نادیده بگیرد و به این مشاغل توجه نکند، مسلماً خطر نابودی همیشگی بسیاری از این فعالیت ها وجود دارد.

برای مثال می توانیم به پیشرفت هایی که در سه سال اخیر توسط فعالان صنایع دستی شده است اشاره کنیم. متاسفانه بیماری کرونا ویروس باعث شد تا بسیاری از این صاحبان مشاغل با ضررهای میلیون دلاری رو به رو شوند و اکنون برای بازگشت فعالیت در سطح جامعه، نیاز بسیار زیادی به کمک های دولت دارند. در نهایت باید به این موضوع اشاره کرد که سرمایه گذاری دولت در چنین بخش هایی باعث درآمدزایی و کسب درآمد چند برابری خواهد شد و شرایط اقتصادی جامعه با پیشرفت عظیم روبرو خواهد شد. (7)

نحوه سرمایه گذاری دولت در بخش صنعت گردشگری

شاید اکنون این سوال برای بسیاری از افراد پیش می آید که دقیقاً باید در چه بخش هایی سرمایه گذاری کرد و سرمایه گذاری آن به چه شکل باشد تا امکان مجدد بازگشت صنعت گردشگری به دوران شکوه و رونق اقتصادی امکان پذیر باشد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که کرونا ویروس بحرانی است که اثرهای مختلفی بر بخش های گوناگون صنعت گردشگری گذاشته است. بنابراین باید در اولین مرحله به سراغ پیشگیری ها از بازگشت مجدد این بیماری برویم تا تمامی گردشگران بتوانند با خیال راحت برای دید و بازدید از مناطق مختلف کشور اقدام نمایند.

بهتر است از همان ابتدا پروتکل های بهداشتی را به هتل ها و ادارات کل میراث فرهنگی ابلاغ کرد تا از این لحاظ هیچ اشکالی وجود نداشته باشد. از طرف دیگر باید با محرک هایی مانند تبلیغات رسانه ای، سعی در دیده شدن مجدد مناطق گردشگری داشته باشیم تا از مزایای این صنعت استفاده شود.

اعطای وام ها و تسهیلات مختلف از طرف دولت نیز می تواند به فعالان زمینه توریست و مشاغل خودگردان وابسته به صنعت گردشگری بسیار کمک کند تا آسیب ها و خسارات های وارد شده جبران شود و آنان بتوانند مجددا فعالیت خود را از سر گیرند و به عرصه اجتماع بازگردند و قدم در مسیر پیشرفت بگذارند. از طرف دیگر دولت بهتر است به فکر باز پرداخت اقساط این وام‌ها نیز باشد و شرایط مطلوبی را برای صاحبان مشاغل و فعالان صنعت گردشگری ایجاد کند تا پس از دوره کرونا نیز دچار مشکل نشوند و بتوانند اقساط وام‌های خود را پرداخت کنند.

مسلماً نمی‌توان انتظار داشت که پس از اتمام و مهار ویروس کرونا بلافاصله صنعت گردشگری به دوران شکوفایی و رونق خود بازگردد. مسلما مدت زمانی طول می کشد تا این صنعت دوباره روند سابق خود را پیش گیرد و درآمدزایی آغاز شود؛ به همین علت نیز بهتر است دولت با در نظر گرفتن این موضوع، سعی در ارائه تسهیلات و وام هایی داشته باشد که افراد در بازپرداخت آن ها با مشکل مواجه نشوند. (8)

نیاز به احیای مجدد اقامتگاه ها، هتل ها و تفرجگاه ها

همانطور که می دانید، مکان های بسیار مهمی که به صنعت گردشگری و توریسم وابسته هستند، اقامتگاه ها همچون هتل ها و مسافرخانه های مختلف هستند. بدیهی است هنگامی که گردشگران و مسافران به شهرهای مختلف و مناطق گردشگری گوناگون می روند، در پی آن هستند که محلی مناسب را برای اقامت و استراحت خود در دوران سفرشان انتخاب کنند. هتل ها و اقامتگاه ها اولین و بهترین انتخابی هستند که می توان به آنان معرفی کرد.

همانطور که اشاره کردیم پس از شیوع بیماری همه گیر کرونا در بسیاری از مناطق مختلف، اقامتگاه ها دچار رکود اقتصادی عظیمی شدند و برخی نیز با شکست اقتصادی بزرگی مواجه شده اند.

اکنون در چنین شرایطی دولت باید قسمتی از بودجه و سرمایه خود را برای احیای مجدد این مکان ها به کار گیرد تا افراد بتوانند مجدداً فعالیت خود را از سر بگیرند.یکی از مهمترین سرمایه گذاری ها در این بخش باید در رابطه با رعایت پروتکل های بهداشتی و تجهیزات مربوط به آن باشد.

توجه داشته باشید که مسافران، بیشتر علاقمند به مکانی خواهند بود که در آن تمامی موارد بهداشتی رعایت شده باشد و امکان شیوع ویروس های مختلف بسیار کم باشد. از طرفی دیگر برای غنی سازی هتل ها و مسافرخانه ها بهتر است امکانات و تجهیزات کاملی در اختیار مسافران قرار گیرد؛ سرمایه گذاری برای نظافت و ضدعفونی کردن این مناطق بسیار مهم است و نباید این موارد را نادیده گرفت.

تشویق مردم برای استفاده از امکانات و تجهیزات گردشگری در آینده باعث می شود تا فرهنگ مسافرت و فرهنگ گردشگری از یاد نرود و مردم برای بازدید از اماکن مختلف فرهنگی و تفریحی مجدداً مشتاق شوند و بسیاری از برنامه های سفری خود را به آینده و دوران پسا کرونا منتقل کنند. بنابراین بهتر است در دوران شیوع کرونا، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در مورد صنعت توریسم را فراموش نکرد و در این زمینه از شبکه های ارتباطی و دیجیتالی مختلف نیز کمک گرفت.

وب سایت های مختلف و استفاده از برنامه هایی مانند گردشگری الکترونیک می توانند علاوه بر انتقال آگاهی و افزایش دانش توریسم به مردم، به نوعی باعث تقویت مهارت تلفیقی فناوری اطلاعات و کسب و کارهای نوین شود. از این طریق می‌توان فضایی مناسب برای بازاریابی و ایجاد اشتیاق بیشتر در مردم برای گردشگری در آینده ایجاد کرد.

استفاده از این تکنولوژی های گسترده باعث می شود تا مردم در دوران کرونا که نمی توانند از خانه خارج شوند، با بسیاری از مکان های گردشگری مختلف آشنا شوند و برنامه آینده خود را برای بازدید از آن ها بچینند. (9)

به عنوان یک نتیجه گیری کلی می توان گفت همانطور که دولت ها در روزهای قبل از شیوع بیماری کرونا به درآمد حاصل از صنعت گردشگری برای پیشرفت و بهبود وضعیت اقتصادی نیاز داشتند، باید به این موضوع توجه داشته باشند که هنوز هم صنعت توریسم یکی از بهترین و مطمئن ترین راه های کسب درآمد دولت و رونق اقتصادی است.

به همین علت نیز باید از روش های گوناگونی برای تجدد حیات این صنعت استفاده کرد و با سرمایه گذاری و اعطای تسهیلات مختلف به این بخش، کمک کرد تا مجددا احیا شود و مشاغل مختلف نیز فعالیت خود را از سر گیرند تا در نهایت اوضاع اقتصادی و اجتماعی بهبود یابد و دولت ها بتوانند از این منبع کسب درآمد خود استفاده کنند و آن را از دست ندهند.

باید دقت کرد که در سال های گذشته نیز در بخش توریسم، سرمایه گذاری های بسیار زیادی انجام شده است و نابودی این منبع درآمدی باعث از بین رفتن تمامی سرمایه گذاری های قبلی نیز می شود.

هدف گذاری چندین برنامه گردشگری برای تحقق جهش تولید

انسان موجودی اجتماعی است که بسیاری از رفتارهای او در خلال زندگی اجتماعی تکامل یافته است. یکی از ویژگی‌های انسان میل به شناخت ناشناخته‌ها و کشف پیرامون خود بوده است؛ به همین منظور در طول تاریخ کوچ ها و جابجایی های بسیاری به صورت جمعی از نقطه ای به نقطه دیگر انجام شده است.

شاید بتوانیم تاریخ گردشگری را به همان روزهای مهاجرت اقوام بدوی برای یافتن محیط زندگی بهتر و شناختن محیط‌های جدیدتر نسبت دهیم. حتی بعدها با به وجود آمدن یکجانشینی، روند جابجایی‌ها در قالب سفرها ادامه پیدا کرد که البته تعداد کمتری از افراد جامعه درگیر سفرها می شدند. سفرهایی که برای تجارت و یافتن موقعیت‌های مناسب برای زندگی انجام می شدند.

اما رفته رفته اشخاصی که فقط به منظور سیاحت نقاط مختلف دور و نزدیک و آشنایی با اماکن، آداب و فرهنگ های گوناگون مسافرت می کردند، رو به فزونی گذاشت که از این اشخاص به عنوان سیّاح یاد می‌کنیم. سفرنامه‌ها و روایات متعددی از این افراد به جا مانده که حتی امروز به عنوان اسنادی معتبر برای شناختن بیشتر حال و روز پیشنیان، نحوه زندگی، آداب و رسوم و فرهنگ آن ها استفاده می کنیم.

انسان امروزی به واسطه درگیری با زندگی صنعتی و روزمره، دچار خستگی روح و روان می‌شود. یکی از راه‌های رهایی از این کسالت، سفر و گردشگری و سیاحت مناطق دیگری غیر از محیط زندگی خودش است.

گسترش فرهنگ گردشگری، مزایای بسیاری ایجاد می کند. آشنایی اقوام مختلف با یکدیگر و پیدا کردن شناخت بهتر و ایجاد صمیمیت بین اقوام و ملل و از میان رفتن تفکرات افراطی در مورد نژادها یا فرهنگ های دیگر، از دستاوردهای گردشگری است. گردشگری به عنوان یک نیاز جدید در دنیای امروز متقاضیان بسیاری دارد و طبیعتاً هر کالا یا خدماتی که تقاضا برای آن زیاد باشد، بازار عرضه گسترده ای برای آن شکل خواهد گرفت.

کسانی که کالای یا خدمات قابل ارائه برای پاسخگویی به عطش روز افزون این نیاز فراهم کنند، درآمد خوبی نیز کسب خواهند کرد. کشور ما با توجه به جاذبه‌های فراوان در زمینه‌های مختلف، توان بالقوه قرار داشتن در زمره یکی از بزرگ‌ترین مقاصد گردشگری را داراست.

جاذبه‌های طبیعی خدادادی فلات ایران مانند وجود دو دریا در شمال و جنوب، کوهستان‌های البرز و زاگرس، طبیعت چهارفصل و تنوع آب و هوایی فوق العاده این سرزمین، فقط از جنبه جذب گردشگر اکوتوریسم از پتانسیل‌های بسیار ارزشمند کشور ماست. آثار باستانی و تاریخی و میراث فرهنگی غنی گوشه دیگری از جاذبه‌های گردشگری است و البته مکان های زیارتی و اسلامی و ده ها مورد منحصر به فرد دیگر، از توانمندی های صنعت توریسم در ایران عزیز ما است.

سرمایه گذاری برای جذب سرمایه

تجربه نشان داده است که سرمایه گذاری بخش خصوصی در زمینه گردشگری همانند سرمایه گذاری در بخش‌های صنعت، کشاورزی و سایر فعالیت ها، موفقیت آمیز تر بوده و نتایج بهتری حاصل می شود. سرمایه گذاران بخش خصوصی که با انگیزه ایجاد رونق در بخش گردشگری وارد عمل می شوند، با به کارگیری ایده‌های خلاقانه و استفاده از نیروی متخصص سهم بزرگی از شکوفایی صنعت گردشگری کشور به عهده خواهند داشت.

اما این بدان معنا نیست که متولیان دولتی از جمله وزارت میراث فرهنگی از خود سلب مسئولیت نمایند. این وزارتخانه با تسهیل روند صدور مجوزها و کاستن از بروکراسی اداری، می تواند نقش مهمی برای بخش خصوصی در ورود به امر صنعت گردشگری، به عهده بگیرد. (10)

به خصوص این که در راستای تحقق شعار سال یعنی جهش تولید، برداشتن موانع اداری از پیش پای کارآفرینان بخش خصوصی گام مهمی به شمار می آید. تسهیل روند دریافت اعتبار و وام برای سرمایه گذاران توسط نهادهای مسئول این وزارتخانه از اهمیت زیادی برخوردار است.

البته جایگاه نظارتی و مشورتی وزارت میراث فرهنگی و نهادهای مسئول بر حسن اجرای پروژه های بخش خصوصی باید حفظ شود تا هماهنگی لازم بین حوزه های مختلف اجرایی وجود داشته باشد و استانداردهای لازم و الزامات قانونی رعایت شود. زمینه هایی که سرمایه گذاران بخش خصوصی در راستای شکوفایی گردشگری در آن‌ها امکان فعالیت دارند از تنوع بسیاری در استان‌های مختلف کشور برخوردار هستند.

اقدامات زیربنایی مانند ساخت هتل ها، مهمان سراها و بازارچه‌های عرضه صنایع دستی و سوغات، از نیازهای ضروری و بنیادینی هستند که قبل از پرداختن به سایر اقدامات باید مورد توجه قرار گیرند. همچنین راه سازی و ایجاد امکانات حمل و نقل هم از ضروریات بستر گردشگری به شمار می آید که البته متولی آن‌ها وزارتخانه‌های مربوط هستند؛ ولی در یک حرکت هماهنگ و با عزم ملی، حتی از توان بخش خصوصی در امور زیربنایی توسعه مانند راهسازی، احداث بنادر، راه آهن و فرودگاه‌ها می‌توان بهره برد.

ایجاد بستر سرمایه گذاری در صنعت گردشگری

تضمین سود بلند مدت برای سرمایه گذاران از جمله مواردی است که با ایجاد دلگرمی و امید به آینده، سرمایه گذاری را رونق می‌بخشد. یکی از جاهایی که همیشه سرمایه میل به سرازیر شدن به آن سمت را دارد، جایی است که امنیت وجود داشته باشد. اصولاً در مقیاس‌های کلان، تضمین امنیت در بلند مدت اطمینان خاطری برای سرمایه گذار ایجاد می‌کند که بدون ملاحظه کاری و محافظه کاری، همه توان خود را در پروژه‌های فرامنطقه‌ای به کار بگیرد.

یکی از عوامل تضمین کننده امنیت، قابلیت‌ها و پتانسیل‌های موضوع سرمایه گذاری در آینده است. همانطور که هیچ انسان عاقلی در مسیر سیل خانه نمی سازد، طبیعتاً هر سرمایه گذاری مایل است با حداقل ریسک‌ها و خطرات وارد این عرصه شود.

به طور مثال پروژه ی عظیم ایران مال مثال خوبی است که چگونه یک سرمایه گذاری عظیم بر بستر پتانسیل‌های مورد اطمینان یک منطقه، ایجاد می‌شود. منطقه22 تهران در سال‌های اخیر به محلی برای اجرای طرح‌های گردشگری به خصوص گردشگری شهری تبدیل شده و توجه مدیران و مسئولان را در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به خود جلب نموده است. از این منطقه با عنوان عرصه فراغتی آینده تهران تعبیر شده است.

در واقع توسعه پایدار، گردشگری شهری و مدیریت شهری، سه ضلع از یک مثلث هستند که در صورت ارتباط مؤثر با یکدیگر، به نتایج مثبتی منجر خواهند شد.(11)

معافیت‌های مالیاتی از مشوق‌های دیگری است که دولت می‌تواند برای سرمایه گذاران در بخش صنعت گردشگری در نظر بگیرد. این معافیت ها باعث تقویت بنیه اقتصادی سرمایه گذاران در کوتاه مدت می‌شود. البته معمولاً معافیت های مالیاتی برای این سرمایه گذاری‌ها با مدت معین بوده و لزومی ندارد که برای همیشه برقرار باشند.

در نهایت به ثمر نشستن پروژه‌های صنعت گردشگری باعث تقویت اقتصاد منطقه شده و ارتقای سطح زندگی مردم آن منطقه و تاثیرات مثبتی که از ناحیه پروژه‌های گردشگری برای مردم و اهالی بومی منطقه ایجاد می شود و به نوعی باعث گسترش کسب و کار آن ها می شود، خود به نوعی درآمدهای مالیاتی دولت را به صورت غیر مستقیم تضمین می‌کند.

از روستاها شروع کنیم

محیط شلوغ شهری و آلودگی‌های آن و زندگی روزمره که ساکنین شهرها با آن دست به گریبان هستند، باعث شده تا مردم از کوچکترین فرصت پیش آمده برای رفتن به دل طبیعت و کوه و جنگل استفاده کنند. بسیاری از روستاهای کشور ما با توجه به واقع بودن در مناطق بکر و خوش آب و هوا مکان‌های مناسبی برای این گونه گردشگری‌های کوتاه مدت هستند.

اصولا در فرهنگ ما فضای روستا همیشه آکنده از پاکی صمیمیت و صداقت تعریف شده و با اضافه کردن عناصری مثل طبیعت زیبا و دست نخورده و غذاهای سالم و ارگانیک و آرامشِ فضای روستا، برای همه ما یک ذهنیت نوستالژیک و مثبت به وجود می آید.

کافیست به چند عدد از روستاهای کشورمان سر بزنیم؛ هتل؟ مهمانسرا؟ رستوران؟ متاسفانه به این نتیجه می رسیم که اکثریت قریب به اتفاق روستاهای ما فاقد هر گونه امکانات رفاهی برای گردشگران داخلی و خارجی هستند. این در حالی است که در بیشتر ماه‌های سال، روستاییان فارغ از کارهای کشاورزی و باغداری عملاً اشتغال خاصی ندارند و می‌توانند با ارائه خدمات به گردشگران در این ایام، منابع درآمدی خوبی برای خود و روستای خود ایجاد نمایند.

مسلماً یکی از اولویت های زیربنایی در کشور ما توسعه فضاهای گردشگری و توریستی از جاذبه‌های طبیعی به خصوص در میان روستاهای کشورمان است.

نمونه‌های موفقی از این فعالیت‌ها که بیشتر بر اساس ذوق و سلیقه و خلاقیت خود روستاییان انجام شده به صورت انگشت شمار در نقاط مختلف کشورمان به چشم می خورد که با سرمایه صفا و صمیمیت خود و با رائه امکانات اولیه، امروز گردشگرانی از اقصی نقاط جهان را به عنوان مهمان می پذیرند. همین تجربه‌های اندک نشان می‌دهد این قابلیت، در طبیعت فرهنگ و خلق و خوی مهمانپذیری ما ایرانیان از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است.

ایران در آیینه رسانه ها

اکثر توریست‌های خارجی که به ایران سفر می‌کنند، یا خود دوباره به ایران باز می‌گردند و یا دوستان و آشنایان خود را برای سفر به ایران تشویق می‌کنند و مهمترین خاطره مشترک آن ها، مهمان نوازی و محبت ایرانیان است که جاذبه فراوانی برای آن‌ها به همراه داشته است. رسانه‌ها و فضای اینترنت مکان بسیار مناسبی برای معرفی جاذبه‌های مختلف کشورمان در عرصه جهانی است.

اماکن زیارتی و مذهبی، آثار باستانی و تاریخی، طبیعت سرسبز جنگل های شمال، شن های داغ دشت های مرکزی، کوهستان های پر برف زاگرس و سواحل گرم دریای عمان و خلیج فارس همه در کنار میراث فرهنگی آثار هنری و صنایع دستی غنی، فرصتی را پدید آورده که شاید در کمتر نقطه ای از جهان به مجموعه چنین کامل دسترسی باشد.

معرفی این جاذبه‌ها علاوه بر آن که فضای ایران هراسی جهانی را می شکند و کشور ما را از انزوای تحمیلی بیرون می آورد، می‌تواند درآمد سرشاری را نصیب کشور عزیزمان نماید. متاسفانه در سال‌های اخیر جوّ سیاسی که در دنیا علیه کشورمان ایجاد شده، موجب شده فرصت های صنعت گردشگری یکی پس از دیگری از دست برود. البته کم کاری داخلی هم در فضای رسانه ای برای معرفی ویژگی ها و جاذبه های گردشگری، از عوامل مهم رکود صنعت گردشگری به حساب می آید. (10) و (11)

زیرساخت‌های گردشگری را دریابیم!

متاسفانه زیرساخت‌های گردشگری و حمل و نقل در کشور ما حتی جوابگوی مسافرت‌های آخر هفته شهروندان و گردشگران داخلی هم نیست. ساعت‌ها در ترافیک جاده‌ها ماندن نشان از ضعف شبکه راه‌های مواصلاتی بین استان‌های مختلف کشور دارد. ناایمن و غیر استاندارد بودن راه ها، فرسودگی خطوط هواپیمایی و حمل و نقل جاده ای و راه آهن، وضعیت را به گونه ای در آورده است که اغلب تجربه خوش مسافرت و گردشگری، کمتر از سختی های ناشی از مشکلات راه به چشم می آید. آمار بالای تصادفات و حوادث جاده ای نیاز به یک تحول ساختاری در سیستم حمل و نقل ما را یادآور می‌شود.

وجود یک سیستم هماهنگ کارآمد در بخش گردشگری که بتواند به صورت منظم و هماهنگ بخش‌های مختلف اعم از اسکان و اقامت گردشگران، تورهای گردشگری و بحث حمل و نقل گردشگران را سر و سامان دهد، از نیازهای مهمی است که برای ارتقاء و شکوفایی صنعت توریسم، جزء نیازهای اساسی محسوب می‌شود.

حل مشکلات صنعت گردشگری در کشور ما در گروی حل مشکلات دیگری است که شاید از اولویت بیشتری برخوردار باشند. همه گیری بیماری کووید ۱۹ یا کرونا چنان باعث به هم ریختگی سامانه های اقتصادی نه تنها در کشور ما بلکه در همه دنیا شده است که بیرون آمدن از این بحران اقتصادی خود به یکی از بزرگترین دغدغه های کشورهای کوچک و بزرگ جهان تبدیل شده است.

این بیماری با به حداقل رساندن مسافرت ها و ارتباطات مردم جهان، شرایطی را پدید آورده که بسیاری از خطوط هواپیمایی و شرکت‌های مسافرتی و همینطور موسسه‌های توریستی و گردشگری به مرز ورشکستگی یا ورشکستگی کامل رسیده اند. طبیعتاً جبران آثار این بحران اقتصادی سال ها زمان خواهد برد، اما در نهایت ریشه این بیماری خشکیده خواهد شد و روابط انسان ها در همه این کره خاکی از سر گرفته خواهد شد و این مدت، زمان خوبی است برای اینکه به کاستی‌ها و مشکلات صنعت گردشگری بهتر بیندیشیم و برای فردای گذر از این بحران، راهکارهای قابل قبولی برای به مرحله اجرا رساندن، در نظر گرفته باشیم.

اقتصاد بیمار کشور ما که از جهات مختلف مورد هجمه قرار گرفته است، نیاز دارد تا با بازسازی ارکان پایه‌ای و با بازتعریف منافع ملی، جانی دوباره بگیرد و مانند منطقه زلزله زده ای که ابتدا آواربرداری می‌شود، با نقد و بررسی علمی، دلایل به وجود آمدن مشکلات به صورت موشکافانه مورد توجه قرار گرفته و برای عدم تجربه مشکلات قبلی با استفاده از نظر متخصصین باتجربه و دانشمندان حوزه اقتصاد و همین طور بررسی تجربه‌های موفق صنعت گردشگری در کشورهایی مثل مالزی یا ترکیه و با بهره گیری از سرمایه های ملی مادی و معنوی هم میهنان مان، ساختار موفق و پویایی برای صنعت گردشگری کشورمان پی ریزی کنیم.

بررسی نقش مهم گردشگری در جهش تولید

گردشگری یا توریسم از آن دسته مقولاتی است که طی سال‌های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده و از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در طی این سال‌ها گردشگری دیگر به چشم یک تفریح ساده دیده نمی‌شود بلکه برای اشاره به آن از واژه «صنعت» استفاده می‌شود. صنعت گردشگری امروزه به یکی از اصلی‌ترین راه‌های ارزآوری برای کشورها و همچنین به یکی از عمده روش‌ها و منابع تامین بودجه برای دولت‌ها بدل شده است؛ به گونه‌ای که اقتصاد بسیاری از کشورها مانند ترکیه و تایلند و... بر پایه ی گردشگری می چرخد.

مزایای سرشار صنعت توریسم بسیاری از کشورها را بر آن واداشته تا سرمایه گذاری‌های عظیمی‌برای جذب گردشگر انجام دهند. به طور مثال دولت عربستان در این زمینه اقدام به برگزاری تورهای رایگان عربستان گردی برای اینفلوئنسرهای بین المللی و معروف شبکه‌های مجازی کرده است تا از این طریق مکان‌های دیدنی کشورشان را به دید جهانیان برساند! چیزی که همیشه در این گونه مباحث باعث تاسف بوده این است که با توجه به پتانسیل چندین برابری موجود نسبت به بسیاری از کشورهای فعال در این حوزه، چرا ما نباید به صنعت گردشگری بها دهیم و اقتصاد را از تک محصولی بودن و اتکا به نفت نجات دهیم؟

نام گذاری سال 1399 تحت عنوان جهش تولید، به دستور مقام معظم رهبری، فرصت مناسبی است تا به این ایده جامه ی عمل بپوشانیم و زیرساخت‌های لازم برای جذب هرچه بیشتر گردشگر را تکمیل کنیم. پیروی این هدف گذاری، مقتضی است تا همه صنوف برنامه‌های خود را در طی این سال (و سال‌های بعدی) در این مسیر طرح ریزی کنند، و همگی برای تحقق این شعار بسیج شوند.

از این رو صنعت گردشگری نیز می‌تواند با توجهات بیشتر، مورد رشد بهتری قرار گیرد و در مسیر تحقق این شعار حرکت کند. در همین زمینه می خواهیم در ادامه به اهمیت نقش صنعت گردشگری در تحقق شعار جهش تولید بپردازیم.

نقش گردشگری در جهش تولید

همانطور که به آن اشاره شد، هدف گذاری سال 99 در راستای جهش تولید بوده است، از این رو تمامی ارگان‌ها موظفند تا برنامه ریزی خود را در راستای تحقق این هدف انجام دهند. چیزی که در ابتدا بسیار سهل به نظر می رسد عدم ارتباط دو مقوله ی گردشگری و جهش تولید با یکدیگر است؛ ولی دکتر علی اصغر مونسان، وزیرمحترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، این ارتباط را اینگونه تعریف می‌کند: «جهش تولید در صنعت گردشگری و واحدهای خدماتی که ایجاد ارزش افزوده، درآمد و ثروت برای کشور می کند نیز وجود دارد و باید به آن توجه ویژه ای کرد، بخش های خدماتی نقش مهمی در ارزآوری و ایجاد اشتغال دارند.»

از این رو می بایست با بستر سازی ها وبرنامه ریزی هایی که در جهت جذب هر چه بیشتر گردشگر انجام می‌شود، زمینه ی جذب هرچه بیشتر گردشگر را فراهم کنیم؛ همانطور که تا به امروز نیز نسبت به گذشته شاهد رشد چشمگیری در این امر بوده ایم، به گونه‌ای که تا انتهای سال 98 چیزی حدود 9 میلیون گردشگر خارجی از کشور بازدید کرده بودند. این رشد بالای گردشگر با رشد تقاضا همسو است که یک جهش در تولید در جهت ترفیع این نیاز را می طلبد. (12)

نقش گردشگری در ارزآوری

همان گونه که در بالاتر هم به آن اشاره شد، صنعت توریسم امروزه بخش عمده‌ای از منابع مالی کشورها را تامین می‌کند، به طوری که حتی در تعداد قابل توجهی از کشورها، توریسم منبع اصلی کسب درآمد است. کشورها با درک اهمیت گردشگر و گردشگری سعی می‌کنند تا امکانات لازم در جهت بهره وری هرچه بیشتر از پتانسیل‌های موجود را برای پر رونق کردن این صنعت به کار بگیرند. نتیجه ی این تلاش‌ها به آن انجامید که در سال 2008، 922 میلیون نفر در سطح جهان گردش کنند و 944 میلیارد دلار پول خرج کنند. این عدد در سال 2010 به 6/1 میلیارد نفر رسید که یک رکورد در این صنعت محسوب می‌شود. (13)

در نظر گرفتن این اعداد به خوبی می‌تواند حجم بزرگ این صنعت را نمایان سازد. همچنین با مقایسه ی درآمدهای ارزی کشورهای مختلف می‌توان به این نکته پی برد که تا چه میزان امکان رشد و کسب در آمد در این صنعت مهیاست. در ادامه نگاهی به پر درآمد‌ترین کشورهای دنیا در حوزه ی گردشگری در سال 2019 می اندازیم.

1.ایالات متحده امریکا – 211میلیارد دلار

2.اسپانیا – 68 میلیارد دلار

3.فرانسه 60 میلیارد دلار

4.تایلند – 57 میلیارد دلار

5.بریتانیا – 51 میلیارد دلار

6.ایتالیا – 44 میلیارد دلار

7.استرالیا – 41 میلیارد دلار

8.آلمان – 40 میلیارد دلار

9.ژاپن – 34 میلیارد دلار

10.چین – 32 میلیارد دلار

.

.

.

54. کاستاریکا – 3.8 میلیارد دلار

55. ایران – 3.7 میلیارد دلار

56. پرو – 3.7 میلیارد دلار

همانطور که احتمالا پیش بینی می کردید، ایران در این زمینه سهم زیادی از این صنعت را به نام خود نکرده است و با توجه به پهنای کشور، تنوع اقلیمی، چهار فصل بودن، پتانسیل بالای گردشگری و... در کشورمان متاسفانه رتبه ی شایسته‌ای را از آن خود نکرده است. کم کاری‌ها آن جایی خودشان را نشان می‌دهند که متوجه می شویم درآمد ارزی کشور از منبع اصلی تامین منابع مالی، یعنی فروش نفت در سال 2019 تنها 19 میلیارد دلار بوده است، یعنی معادل با کشور رده ی هفدهم در لیست پر درآمدترین‌های صنعت گردشگری، سنگاپور! این اعداد نشان می‌دهد که هنوز جای پیشرفت زیادی در این حوزه وجود دارد و شعار جهش تولید می‌تواند مانند پیشرانه‌ای برای صنعت گردشگری، ایجاد انگیزه کند. (14) و (15)

گردشگری میانبری به سوی جهش تولید

گردشگری امروزه چیزی بیشتر از تفریح و وقت گذرانی است. «صنعت» کلمه ایست که عموما درکنار این پیشران اقتصادی و اجتماعی به کار می رود. برای کشور در حال توسعه ای مثل ایران که گرایش به ایجاد اقتصاد مستقل از نفت دارد و همچنین از منابع غنی فرهنگی و طبیعی برخوردار است، صنعت گردشگری نقش یک منجی را ایفا می کند.

مبرهن است که صنعت گردشگری یا توریسم باعث رشد چشمگیر اقتصادی یک کشور می شود، چرا که بطور مستقیم یا غیر مستقیم بسیاری صنعت های دیگر را درگیر می کند، باعث به وجود آمدن شغل ها و فرصت های شغلی جدید می شود و همچنین می توان از آن به عنوان یکی از روش های مهم ایجاد درآمد و ارزآوری برای یک کشور یاد کرد.

تنوع قومیتی بالا، فرهنگ غنی، تاریخ پر بار، اقلیم چهار فصل، پهناوری و همچنین به صرفه و ارزان بودن، از عواملی هستند که گردشگران را برای انتخاب ایران به عنوان مقصد گردشگری خود ترغیب می‌کند. اگر بخواهیم به زبان ساده بیان کنیم، گردشگر یعنی کیف پول متحرک! حضور گردشگر در یک منطقه باعث به وجود آمدن فرصت‌های شغلی بسیاری خواهد شد؛ از ایجاد مشاغل وابسته به تولید صنایع دستی گرفته تا ارائه ی خدمات به گردشگران، ایجاد اقامت گاه ها، بوم گردی، استفاده از محصولات محلی، استفاده از امکانات تفریحی و... از این رو پر واضح است که بستر سازی و ایجاد امکانات برای جذب گردشگر می‌تواند چه پتانسیل فزاینده ای بر ظرفیت های موجود توریسم کشور اضافه کند و باعث ایجاد چه منابع مهمی به منظور جذب گردشگر، رونق اقتصاد، ایجاد اشتغال و در نهایت ارزآوری شود. (16)

گردشگری، زندگی روستایی و جهش تولید

توسعه ی صنعت گردشگری باعث رونق چشمگیر زندگی روستایی شده است. پیش از این فعالیت در روستاها تنها محدود به شغل‌های کشاورزی و دامپروری می شدند که مشاغلی عموما فصلی و پر زحمت هستند. همچنین با عوض شدن نسل، صنعتی شدن زندگی و شرایط سخت برای کشاوزی مثل کمبود آب یا مشکلات مربوط به دام پروری، میل به زندگی در روستا در بین افراد روز به روز کمتر می شد و روستا نشینان، مهاجرت به مناطق شهری و ساکن شدن و شاغل شدن در مراکز صنعتی را در پیش می‌گرفتند که خود موجب آسیب‌های اجتماعی فراوانی می شد.

اما گردشگری این روند را معکوس کرده است. با توسعه ی صنعت گردشگری بسیاری از افرادی که روستاهای خود را ترک کرده بودند به محل زندگی سابقشان بازگشته اند؛ حتی تعدادی از روستاهایی که برای سالیان دراز متروک بودند نیز رونق یافته اند و زندگی در آن‌ها به جریان افتاده است.

در تعریف گردشگری روستایی آمده است که این گردشگری شامل انواع فعالیت های گردشگری است که قابلیت انجام در محیط های روستایی را دارند. بستر اصلی این گردشگری محیط روستاست و افراد ساکن روستا عوامل اجرایی آن هستند. فعالیت های گردشگری مبتنی بر طبیعت، بافت روستایی، فرهنگ روستا و صنایع دستی روستایی است. گشت و گذار در محیط روستا و طبیعت آن، سواری چهارپایان، ورزش های آبی مانند ماهیگیری، شنا، سفر روی رودخانه، کوهنوردی، صخره نوردی، گردشگری کشاورزی و مشارکت مسافران در فعالیت های کشاورزی؛ فعالیت های فرهنگی چون بازدید از جاذبه های تاریخی موجود در روستاها، شرکت در مراسم روستایی و آشنایی با آداب و سنن موجود در روستا، شرکت در کارگاه های صنایع دستی و خرید، فعالیت های وابسته به توریسم درمانی، گردشگری خوراک و تجربه چشیدن غذاهای بومی در محل و... همه و همه از جمله فعالیت هایی هستند که در این نوع گردشگری صورت می پذیرند.

توجه به شعار جهش تولید و بسترسازی مناسب برای جذب گردشگری که از زندگی پر سر و صدای شهری آزرده و از هیاهوی شهر گریزان است و قصد دارد تا با عزیمت به این مناطق چند روزی را در آرامش طبیعت سپری کند، می‌تواند خیل عظیمی از گردشگران را به روستاها سرازیر کرده و موجب رونق هرچه بیشتر زندگی روستایی و جهش در تولید شود. (17)

گردشگری و گردش پول

اگر تا به اینجا همراه ما بوده باشید احتمالا تصور می‌کنید که تمام سود گردشگری در جذب گردشگر خارجی است ولی در ادامه خواهید دید که این صنعت از گردشگر داخلی و گردش پول هم رونق فراوانی می گیرد. برای درک بهتر به این داستان قدیمی رجوع می‌کنیم:

روزی شخصی برای اقامت در هتلی وارد روستایی می‌شود، مبلغی را روی پیشخوان قرار می‌دهد و به بازدید اتاق‌ها مشغول می‌شود. در همین حین صاحب هتل آن پول را برمی دارد و بدهی خود به قصاب روستا را می‌دهد، قصاب هم با آن پول قرض خود را به دام دار می‌دهد، او نیز با این پول دین خود را به علوفه فروش ادا می‌کند.

وی که به کدخدا بدهکار بود پول را نزد او می‌برد و کدخدا نیز بابت بدهی که به صاحب هتل داشت سریعا آن را به هتل برده و روی پیشخوان قرار می‌دهد. در همین بین فرد غریبه پس از بازدید از اتاق‌ها و ابراز نارضایتی، پول خود را برداشته و هتل را ترک می‌کند. در این پروسه هیچ کس عملا صاحب پولی نشد ولی تنها با گردش پول، همه ی بدهی‌ها صاف و رونق به زندگی بازگشت!

در واقعیت نیز دقیقا به همین گونه است، گردشگر داخلی در نقش فرد تازه وارد عمل می‌کند و با تزریق پول، باعث به گردش در آمدن آن و رونق بخشیدن به معیشت می‌گردد. سایر افراد داستان نیز در واقع بومی‌های یک منطقه هستند که همگی از ورود گردشگر و گردش پول ذینفع شده اند. نتیجتا می‌توان گفت گردشگری نه تنها در فاز جذب گردشگر خارجی بلکه از جذب گردشگر داخلی هم سود فراونی می‌برد. (18)

جمع بندی و نتیجه گیری

همانطور که بار‌ها اشاره شد، صنعت گردشگری امروزه رونق فراوانی دارد و سرمایه گذاری‌های خوبی در آن صورت گرفته است. البته که این روزها به دلیل شرایط به وجود آمده به خاطر همه گیری ویروس کرونا با افتی موقتی مواجه شده است؛ ولی طبق پیش بینی‌ها بعد از اتمام این شرایط به شدت اوج خواهد گرفت.

پس چه بهتر است تا از همزمانی این اوج و سال جهش تولید بیشترین بهره را ببریم و با بستر سازی مناسب، شرایط را برای جذب گردشگر خارجی و ارزآوری و همچنین توسعه ی گردشگری داخلی و گردش پول، فراهم کنیم.

پی نوشتها