از شگفتيهاي جهان و انسان, تو همين بس دان كه چون اين وجود انساني دستهاي خود را باز مي‌كند و به اينسو و آنسو مي‌كشاند و خود را در مكان بنحوي مي‌يابد كه دستهاي وي او را در دو طرف محاط كرده اند و اين دستها...

سخن اين است كه بالوجدان دانستيم كه ما را نفسى است كه هميشه با ماست و غبار هيچ غيبتى به چهره جميلش نمى نشيند و بالبرهان فهميديم كه اين حقيقت هميشه حاضر از نوع جسم نمى باشد؛زيرا هيچيك از نشانه هاى جسم بودن...

نفس ناطقه كه هر كس بالوجدان بوجود آن پي مي‌برد و با تعبير «أنا» از آن حكايت مي‌كند، داستاني دراز و خواندني دارد به طوري كه برخي از طايفه فكر و نظر به جسم بودن آن فتوا دادند و گروهي حكم بجسم لطيف بودنش...

چنانچه گذشت صفت فعل, صفتی است که بتنهايی از ذات حق قابل انتزاع و در نتيجه بحسب صرف ذات نيز به او قابل انتساب نيست بلکه با لحاظ و صدور فعل از حق متعال بدو اسناد مي‌يابد.

حقيقت و ماهيت نفس را به نور کشف و يقين دانستن جز عارفان را نصيب نيست و لهذا افشای سر روح نفرموده‌اند ... هر که معرفت نفس حاصل نکرده باشد هيچ عامل او را سود نبخشد ... و معلوم است که هر که به غير بدن خود...

راههای گوناگون کسب معرفت دربارة خداوند را به سه قسم اساسی تقسيم کرده‌اند, بدين شرح که اگر در راههای خدايابی و خداشناسی, رونده (انسان شناسا), هدف (خداوند يعنی مورد شناسايی) و راه (شيوه و روش وصول رونده...

نظر به اينكه از طرفي، علم حضوري دريافت بلاواسطه واقعيت عيني و علمي است، به نحوي‌ كه خود معلوم عيناً نزد عالم حضور دارد نه صورتي از آن و از اينرو قابل شك و ترديد نميباشد. و از طرف ديگر بر مبناي نظر صدرالمتألهين...

از مباحث گذشته حل مسئله مطابقت علم با واقعيت خارج بدست نيامد. اينك ببينيم نظرية اتّحاد نفس با عقول مفارقه مانند عقل فعّال، ارباب انواع و غيره كه سخت مورد تأييد صدرالمتألهين است چقدر ميتواند ما را در اين...

پس از قول به صدوري و وجودي بودن علم، تفاوت نظر صدرالمتألهين با نظر ابن سينا بخوبي روشن ميگردد. ابن سينا و همچنين بسياري ديگر از حكما معتقدند كه وقتي ذهن با شيء خارجي روبرو گردد، صورتي از آن شيء در ذهن...

در مبحثی كه در كتاب اسفار اربعه تحت عنوان بحث «عقل و معقول» مورد بررسي قرار گرفته است، مشكل صدرالمتألهين، مسئلة «مطابقت» نبوده، چرا كه او اين مطلب را مسلّم و مفروض دانسته است و بيشتر، حيث وجودشناسي و اينكه...