نسبت ناروای تساهل

تطور اندیشه‌‎ی شیعه از دوره‌ی اهل بیت (علیهم السلام) و انتقال آن از کوفه تا قم و سپس بغداد، با فراز و نشیب‌های گوناگونی همراه بوده است. اوضاع...

پنجشنبه، 9 فروردين 1397

اتهام معتزلی‌گری

مرزبندی و جداسازی فرقه‌ها از یکدیگر، همواره از دغدغه‌های مهم بزرگان هر فرقه، برای حفظ استقلال و اصالت فرقه‌ مورد پسند خود بوده است. در واقع،...

پنجشنبه، 9 فروردين 1397

دفاع از دشمن‌ترین مردم

معتزلیانِ شیعه شده از جریان‌های فکری اثرگذار در میانه‌ی دو مدرسه‌ی کلام امامیه در کوفه و بغدادند که ابوعیسی وراق، ابن‌راوندی، ابن‌قبه رازی و...

پنجشنبه، 9 فروردين 1397

شاگرد خلف

توانایی سید‌مرتضی در تثبیت مدرسه‌ی کلامی بغداد و ماندگاری آن در میان امامیه، از دو جهت می‌تواند در کانون مطالعه قرار گیرد: جهت اول، توجه به محتوا...

پنجشنبه، 9 فروردين 1397

دفاع از اندیشه‌های امامیه

ابن قبه‌ی رازی یکی از متکلمان مشهور امامیه در شرق جهان اسلام بوده و در اواخر سده‌ی سوم و اوایل سده‌ی چهارم هجری در ری می‌زیسته است. وی که سابقه‌ی...

چهارشنبه، 8 فروردين 1397

ملاک معتزلی بودن

ابوسهل اسماعیل بن علی (311 ق) و ابومحمد حسن بن موسی (310/300 ق) دو متکلم برجسته‌ی خاندان شیعی نوبختی‌اند که با نگارش آثار فراوان کلامی، به ویژه...

چهارشنبه، 8 فروردين 1397

خودبسندگی عقل

کلام امامیه در قرن دوم از پویایی و شکوفایی ویژه‌ای برخوردار بوده است. در آن زمان متکلمانِ پرورش یافته در دامان امامان معصوم (علیهم السلام) با...

چهارشنبه، 8 فروردين 1397

از اعتزال تا گرایش به مدرسه‌ی کوفه

کلام امامیه در سده‌های دوم تا پنجم هجری قمری دو دوره‌ی متفاوت در کوفه و بغداد را پشت سرگذاشته است. بررسی این دوره و نوع رویارویی کلام امامیه...

چهارشنبه، 8 فروردين 1397

معتزلیان شیعه‌شده

«معتزلیانِ شیعه شده» عنوانی برای برخی از معتزلیانی است که عمدتاً در طول سده‌ی سوم هجری و اوایل سده‌ی چهارم زندگی می‌کرده‌اند. اینان بعد از جدایی...

چهارشنبه، 8 فروردين 1397

کلام در بوته‌ی نقد

غزالی هم دقیق شدن بیش از اندازه در بحث‌های کلامی و سعی فراوان برای برهانی و عقلی کردن ایمان را نپسندید و به متکلمان پیشنهاد کرد که از علم کلام...

سه‌شنبه، 22 اسفند 1396

و خدا عقل را آفرید!

حوصله‌ی من در کسب دانش به آن اندازه بود که در یک فن، بیش از بیست هزار ورقه با خطّ ریز نوشتم و پانزده سال از عمر خود را شب و روز برای نگارش کتاب...

دوشنبه، 30 بهمن 1396

بررسی و نقد نظریه‌ی جنبشِ «احیای اعتزال»

جوادی در این گفتار می‌کوشد با توجه به مسئله‌ی «حسن و قبح عقلی» و بررسی «نقش عقل در استنباط قواعد دینی»، مقدمه‌ای برای بررسی جنبش احیای اعتزال...

يکشنبه، 22 بهمن 1396

تأثیرات متقابل فلسفه و کلام اسلامی

در طول تاریخ بشریت علوم مختلف، به ویژه آن دسته از علوم که در زمینه‌ها و حوزه‌های مشترک (در روش، موضوعات و مسایل) پدید آمده و رشد یافته‌اند، همواره...

يکشنبه، 22 بهمن 1396

عناصر مشخصه‌ی کلام شیعه

سعیدی مهر برای پرداختن به عناصر و مشخصه‌های کلام شیعی در ابتدا به شکلی مختصر به چیستی علم کلام و زمینه‌های پیدایش آن به طور عام اشاره می‌کند....

يکشنبه، 22 بهمن 1396

آسیب‌شناسی علم کلام و راهبرد پویاسازی آن

گفتار حاضر به بررسی کاستی‌ها و آسیب‌های علم کلام شیعی و راهبردهای پویاسازی آن از دیدگاه علی اکبر رشاد می‌پردازد. ایشان نخست علم کلام را تعریف...

يکشنبه، 22 بهمن 1396

تغییر در تبیین اندیشه‌ی بدا

با مطالعه در عناوین و موضوعات کلامی به تعبیر و تحولاتی در آن برمی‌خوریم که گاه موجب فرسنگ‌ها فاصله میان دیدگاه‌های نخستین با نظریه‌ی دانشمندان...

چهارشنبه، 27 دی 1396

معرفت اضطراری خداوند

موضوع معرفت‌شناسی - به ویژه معرفة‌الله - و چگونگی دستیابی به آن و به تعبیر دیگر، اکتسابی یا اضطراری بودن معارف، در محافل علمی مسلمان و در بین...

چهارشنبه، 27 دی 1396

ورود به فرایند معرفت خداوند

یکی از موضوعات بنیادی و بحث‌برانگیز در تفکر کلامیِ مذاهب اسلامی، جایگاه عقل در معرفت دینی است. عمده‌ی مسلمانان در دوره‌ی نخست چندان توجهی به...

چهارشنبه، 27 دی 1396

در بستر میراث کلامی

ابوسهل و ابومحمد نوبختی و در ادامه شیخ مفید و سیدمرتضی بزرگ‌ترین پرچمداران کلام امامیه در مدرسه‌ی بغداد از غیبت صغرا تا افول آل‌بویه‌اند. مدرسه‌ی...

سه‌شنبه، 26 دی 1396

مواجهه با میراث امامیه

شیخ مفید متکلم، فقیه، مورخ و حدیث‌شناس برجسته‌ی امامیه و یکی از اثرگذارترین عالمان در حوزه‌ی معارف شیعی است. نگاه انتقادی وی به اقوال مشهور میان...

سه‌شنبه، 26 دی 1396