درد بي درمان غضروف ها و استخوان ها

تحليلي بر آخرين يافته ها درباره آرتروز در گفتگو با دكتر «آرتور وولويك» و دكتر «ميشل لاگره»

آرتروز شايع ترين بيماري مفصلي است. اين بيماري در واقع ساييدگي غضروف مفاصل است، در اين صورت غضروف به مرور تحليل رفته تا جايي كه كاملاً از بين مي رود. مي توان گفت كه تقريباً تمام افراد پس از 50 سالگي به اين بيماري رماتيسمي مبتلا مي شوند، به طوري كه 80 درصد افراد بالاي سن 50 سال، مبتلا به آرتروز ستون فقرات و 10 درصد افراد بالاي 60 سال مبتلا به آرتروز زانو هستند. اما بايد گفت كه همه اين افراد، بخصوص كساني كه به طور منظم ورزش مي كنند، درد و ناراحتي ندارند. نكته ديگر اينكه زنان بيش از مردان مبتلا به اين بيماري مي شوند. افزايش سن يكي از فاكتورهاي مهم در آرتروز است، زيرا ساخت غضروفها در افراد مسن كندتر مي شود. ساييدگي غضروفها بر استخوانها، عضلات، ليگمانها (رشته هايي كه به استخوانها يا غضروفها متصل مي شود و مفاصل را تقويت يا حمايت مي كند) و بخصوص رشته هاي عصبي مجاور مفاصل، تاثير مي گذارد و دردهاي شديدي را براي بيمار در پي دارد و گاه حتي فرد را به كلي زمين گير مي كند. مهره هاي گردن و كمر، زانوها و انگشتان مهمترين بخشهايي اند كه دچار آرتروز مي شوند.
در موارد نادرتري نيز آرتروز آرنج، قوزك پا، استخوان لگن و شانه نيز ديده مي شود. به طور كلي آرتروز يك بيماري مزمن است كه به كندي پيشرفت مي كند. در بسياري موارد قبل از اينكه درد ظاهر شود، غضروفها تحليل رفته است و بيمار هيچ اطلاعي از بيماري خود ندارد. در اغلب موارد اولين نشانه هاي بروز بيماري پس از 50 سالگي نيز قابل تشخيص است. درد زانو را مي توان نشانه بروز آرتروز زانو دانست كه عده اي از مبتلايان به طور مداوم درد دارند، اما عده ديگر فقط در هنگام پياده روي يا بالا و پايين رفتن از پله ها احساس درد و ناراحتي مي كنند. ميزان درد در افراد مختلف با توجه به مرحله پيشرفت بيماري متفاوت است و ممكن است از سطح متوسط تا بسيار شديد باشد.
آرتروز گردن و كمر جزو آرتروز ستون فقرات محسوب مي شوند. موقعيتهايي مانند ايستادن طولاني مدت، خم شدن زياد، كشش گردن، بلند كردن اجسام سنگين و 5 موجب بروز درد مي شوند. در موارد حاد بيمار دچار درد كمر و گردن مي شود.
آرتروز همچنين علاوه بر درد، بخصوص در آرتروز زانو و انگشتان التهاب مفاصل را نيز به همراه دارد. در اين صورت مفصل دردناك، گرم و متورم مي شود.
در موارد بسيار حاد بيماري، شكل استخوانها نيز ممكن است تغيير يابد.
به رغم تحقيقات زيادي كه در اين زمينه صورت گرفته، اما هنوز علت كاملاً مشخصي براي اين بيماري كشف نشده است، اما عواملي در بروز اين بيماري دخيل هستند.
- آزمايش بر روي برخي بيماران نشان مي دهد كه مقدار غضروف يا ساختار مفصل به طور ذاتي در اين افراد كامل نيست.
- وراثت يكي ديگر از فاكتورهاي مهم بخصوص در مورد آرتروز انگشتان و زانو است.
- فشار زياد روي مفاصل مانند افرادي كه اضافه وزن دارند و كساني كه كارهاي سنگين يا ورزشهاي سخت انجام مي دهند، را مي توان عامل ديگري برشمرد.
- شكستگي استخوان، آسيب ديدگي در ورزش و مشكلات حاد استخواني مانند پاهاي قوس دار از ديگر علل اين بيماري است.
ابتلا به آرتروز به زندگي در محيط سرد و رطوبتي بستگي ندارد، اين شرايط تنها درد را تشديد مي كند. در مورد مواد غذايي نيز، هنوز ماده اي شناخته نشده كه باعث تشديد يا تسكين درد شود.
درمان قطعي براي بيماري آرتروز وجود ندارد، اما با تجويز برخي داروها مي توان سرعت پيشرفت بيماري را كندتر كرد. درد آرتروز پشت جزو دردهاي مزمن است و براي اين گروه از بيماران، درمان هاي فيزيكي مانند فيزيوتراپي توصيه مي شود. براي بيماراني كه آرتروز باعث معلوليت و از كارافتادگي آنها شده است، هدف اصلي درمانها، تسكين درد است. براي اين افراد تمرينات ورزشي توصيه نمي شود، بلكه ماساژ آرام، ورزش در آب، شنا، ماساژ در آب گرم دريا مفيد است. انجام روزانه برخي حركات توسط فيزيوتراپ به خاطر بالا بردن قدرت حركت اين بيماران نيست، بلكه هدف فقط كمك به حفظ قواي باقي مانده است. فيزيوتراپ نيز بايد بسيار با دقت اين حركات را انجام دهد.
در مصاحبه زير، دكتر «آرتور وولويك» و دكتر «ميشل لاگره» در مورد آرتروز كمر و شيوه جديد درمان اين بيماري توضيحاتي مي دهند:

لطفاً در ابتدا در مورد آرتروز كمر و علايم مرتبط با آن، توضيحاتي بفرماييد؟

** بيماران مبتلا به آرتروز كمر، اغلب از درد ناحيه پايين پشت شكايت دارند. در بيماران مختلف، درد كمر ممكن است شديد يا خفيف، به طور مداوم يا گاه به گاه باشد و بيشتر در طول روز بدون اينكه به تغيير وضعيت كلي بستگي داشته باشد، بروز مي كند. وقتي درد به پاها نيز سرايت مي كند، راه رفتن نيز بسيار سخت مي شود. آرتروز كمر يا در ناحيه ديسك (فاصله بين دو مهره) و يا در ناحيه نشيمنگاهي پايين ستون فقرات به وجود مي آيد. هنگامي كه بيماري عصب سياتيك يا نخاع را تحت تأثير قرار دهد، در اين صورت درد به پاها نيز سرايت مي كند. وقتي كه دردهاي كمر شديد باشد و يا مدت زمان زيادي طول بكشد، احتمال زيادي وجود دارد كه بيمار قادر نباشد كارهاي روزمره خود را انجام دهد و زمينگير شود.

چطور مي توان تشخيص داد كه علت دردهاي كمر، آرتروز است ؟

** پزشك با شنيدن سخنان بيمار و يك سري معاينات پزشكي به آرتروز كمر مشكوك مي شود و براي اطمينان عكسبرداري تجويز مي كند و اغلب پس از آن مي تواند علت دقيق درد را تشخيص دهد. اما در برخي موارد براي تشخيص صحيح تر و كشف علل تشديد كننده درد، نياز به آزمايشهاي دقيق تري مانند ام.آر.آي است. امروزه با پيشرفت دستگاههاي تصويربرداري، مي توان تقريباً به طور صددرصد علت بيماري را تشخيص داد.

معمولا دردهاي ناشي از آرتروز كمر چطور درمان مي شود؟

**در وهله اول توجه به اصول بهداشت در زندگي، بخصوص يك ساعت پياده روي در روز و خوابيدن روي تشكهايي با جنس مرغوب، بسيار مفيد و لازم است و به همه توصيه مي كنيم از اين موضوع غافل نشوند. تشك بايد حتي الامكان به اندازه كافي سفت باشد و حداكثر هر پنج سال يك بار تعويض شود.
در ابتدا داروهاي خوراكي مسكن و ضد درد براي بيمار تجويز مي شود. با توجه به مرحله پيشرفت بيماري، ممكن است جلسات فيزيوتراپي و يا استفاده از كمربندهاي مخصوص نيز توسط پزشك توصيه شود. اگر اين روشها مؤثر واقع نشد، تزريق كورتيكوستروئيد تجويز مي شود كه اين تزريق با امواج راديويي كنترل مي شود.

اين دارو چگونه تزريق مي شود؟

** طي چند سال گذشته، با پيشرفت قابل توجه تكنيكهاي عكسبرداري و پذيرش عموم مردم، اين روش درماني تا حد چشمگيري گسترش يافته است. در اين شيوه درمان، بيمار روي تخت در اتاق راديولوژي دراز مي كشد و پزشك در شرايطي كاملاً استريل، به طور موضعي قسمت مورد نظر را بي حس مي كند. سپس نقطه اي كه قرار است دارو تزريق شود، با امواج راديويي مشخص مي كند، اما قبل از تزريق دارو، براي اطمينان از تعيين محل، دارويي متضاد تزريق مي شود. پس از اين مرحله و اطمينان از تشخيص، كورتيكوستروئيد تزريق مي شود. اين تزريق فقط چند ثانيه طول مي كشد و به رغم بي حسي موضعي، بيمار درد خفيفي شبيه دردي كه قبلا داشته،احساس مي كند.
اين واكنش در واقع مؤيد تزريق در نقطه مورد نظر است. پس از تزريق دارو، بيمار هيچ دردي ندارد، اما نكته قابل توجه اين است كه بيمار بايد تا 48 ساعت استراحت مطلق داشته باشد. اين شيوه درمان حتماً بايد توسط پزشكان متخصص در زمينه راديوگرافي انجام شود. اين عمل همچنين به وسيله دستگاههاي اسكنر نيز قابل اجراست.

با انجام اين شيوه درماني، چه نتايج مثبتي در مورد تسكين درد حاصل مي شود؟

** براساس تحقيقات اخير، تقريبا 60 درصد بيماران بهبود مي يابند. در موار ديسك كمر، درد تقريباً به طور كامل برطرف مي شود، اما اگر كمر درد به خاطر آرتروز ستون مهره ها باشد، تسكين درد موقتي خواهد بود. اين نكته را بايد مد نظر داشت كه آرتروز درمان قطعي ندارد، بلكه فقط مي توان دردهاي ناشي از آن را تسكين داد.

آيا موارد منع استفاده از اين تزريق نيز وجود دارد؟

** بله. بندرت كساني هستند كه نسبت به اين نوع داروها حساسيت دارند. در مورد بيماراني كه آسپرين و داروهاي ضد انعقاد مصرف مي كنند نيز بايد احتياط كرد. اين افراد بايد مصرف دارو را قبل از آزمايش قطع كنند. اين نوع درمان همچنين براي خانمهاي باردار توصيه نمي شود.

در صورتي كه بيماري عود كند، آيا مي توان تزريق دارو را تجديد كرد؟

** بله، اما با رعايت احتياط و دقت. در مورد ديسك كمر، تزريق مجدد دو تا سه بار ايرادي ندارد و در موارد آرتروز ستون مهره ها نيز تزريق بيش از سه بار در يك سال توصيه نمي شود.

آيا اين روش درماني در مورد انواع ديگر آرتروز نيز قابل اجراست؟

** بله. در درمان آرتروزهاي اندامهاي تحتاني بدن مانند آرتروز قوزك پا و لگن، اسيد هيالورونيك به مفصل تزريق مي شود. هدف از اين درمان، تحريك سلولهاي غضروفي و بافتهاي اطراف به منظور بهبود عملكرد مفصل است.

چه ورزش هايي مناسب بيماران مبتلا به آرتروز است؟

** پياده روي روزانه ساده ترين و در عين حال بهترين ورزش براي اين بيماران است. اما نه به هر روشي، بلكه روي سطح صاف، با سرعت يكسان و كفش مناسب توصيه مي شود و مدت آن نيز نبايد بيشتر از 30 دقيقه باشد. شنا يكي ديگر از ورزشهاي مناسب بيماران مبتلا به آرتروز است. فقط بايد دقت داشت كه به خاطر اينكه در شناي قورباغه زانوها خم مي شود، و همين امر مي تواند ساييدگي غضروفها را تشديد كند، اين نوع شنا مضر است. دوچرخه سواري نيز اگر روي سطح صاف و با سرعت ثابت باشد، ورزشي بسيار عالي است.
علاوه بر اين ورزشها مي توان به برخي حركات نرمشي نيز اشاره كرد مانند خم كردن زانوها در حالت دراز كشيده؛ چون در اين صورت روي غضروفها فشار نمي آيد و انقباض عضلات. فقط بايد توجه داشت كه مدت هر بار انقباض از 6 ثانيه بيشتر نباشد و بين دو بار انقباض، حتما 6 ثانيه فاصله لازم است. اين تمرينات را مي توان هر روز در سه مرحله و در هر مرحله به طور متوسط 10 حركت انجام داد. در مورد اين تمرينها حتما بايد با پزشك معالج مشورت كرد زيرا مقدار و نوع آنها با توجه به سن و مرحله پيشرفت بيماري متفاوت است.

دريا درماني در درمان آرتروز چگونه است؟

** درمان آرتروز به كمك آب دريا يكي از روشهاي درماني است كه امروزه براي برخي بيماران توصيه مي شود. نخستين نكته مثبت در اين روش اين است كه در هنگام شنا در آب دريا، وزن بدن و فشار بر روي مفاصل كاهش مي يابد، به طوري كه اگر شخص تا گردن در آب فرو رود، وزن او به 6 تا 10 درصد وزن واقعي كاهش مي يابد. دومين دليل، ماهيت شيميايي درون درياست. تحقيقات نشان مي دهد كه بين آب دريا و پلاسماي خون تشابه وجود دارد و هر دو حاوي عناصري مانند سديم، كلسيم، پتاسيم، يد و... است كه مفاصل به اين عناصر نياز دارند. اما براي اينكه پوست بتواند اين عناصر را جذب كند، درجه دماي آب بايد بين 30 تا 35 درجه باشد.
اين روش براي بيماراني كه درد آنان در حد متوسط باشد، به طور منظم دارو مصرف كنند و انجام عمل جراحي براي آنها مقدور نباشد، توصيه مي شود.
هدف از دريا درماني براي بيماراني كه آرتروز حاد دارند، كاهش درد و التهاب است. اين شيوه درمان در موارد مزمن يا پنهان، موجب كسب توان از دست رفته مفاصل سالم، افزايش انعطاف پذيري مفاصل هنگام فعاليت، كشش صحيح عضلات و تعادل مناسب بدن مي شود. طول دوره درمان با توجه به مرحله بيماري، متفاوت است.
در اغلب موارد نتايج درمان بسيار راضي كننده است. مهمترين ثمره اين شيوه، كاهش مصرف داروهاي ضد درد و ضد التهاب است؛ زيرا كه پس از دوره درمان، درد تا حد زيادي تسكين مي يابد و حركت مفاصل و انقباض ماهيچه ها بهبود مي يابد.