آخوند ملا عليمحمد اصفهاني

*آخوند ملا عليمحمد اصفهاني (استاد رياضي)

معروف است به استخراج تقويم كه سال ها مخصوص خاندان او بوده [است].
[در] سفري كه شاهزاده علي قلي ميرزا وزير علوم به اصفهان آمده و در محله نو منزل داشته،براي تعليم اولاد خود يك نفر آخوند مي طلبند،به مناسبت همسايگي،آخوند ملا علي محمد را نزد او مي برند،بر مراتب علميه ي آخوند چون مطلع مي گردد ديگر از مفارقت او خودداري نكرده به طهرانش مي برد،و چون كه مدرسه ي دارالفنون به سرپرستي شاهزاده اداره مي شده مساعدت آخوند را در اين كار مغتنم مي شمارد.
آخوند كه هم او را به طور استحقاق غياث الدين جمشيد ثاني گفتند در فنون رياضي بي نظير بود،و اختيارات فكريه ي او اگر مصادف با انتشار رياضيات اروپايي در ايران نمي شد محيرالعقول بود.
چنانچه وقتي جداول لگاريتم موضوعه آخوند كه بر مبناي هفت بوده است يكي از معلمين رياضي اروپايي مدرسه ي دارالفنون ديده بود،گفته بود از روي تعجب كه غير از اختلاف مبنايي كه اين جدول با ساير جداول دارد هيچ كس تصديق نمي كند كه آخوند توانسته اند چنين جدولي بنويسند. وفات او در سال هزار و دويست و نود و سه واقع شد. (1)
**پدرش: ملا علي محمد اصفهاني طهراني معروف به جمشيد ثاني،و به مناسبت سكونتش در اصفهان در محله ي نو به (محله نوي) معروف بوده. در 1215 در اصفهان متولد شده،و در اين شهر تحصيل نموده،و چون شهرت علميش جهان گير شد،شاهزاده اعتضادالسلطنه وزير علوم او را از اصفهان به طهران برده،و مورد توجه و النفات قرار داده،و به تدريس و تأليف كتب پرداخته، (2) تا در 17 ماه صفر 1293 در آن شهر وفات يافته و به خاك رفت.
كتب زير از اوست:
1. تكمله العيون،در مسايل جبر و هندسه شامل 20 مسأله
2. رساله در بيان قاعده ي كلي براي گشايش معادلات جبري در هر درجه اي
3. كتابي مبسوط در علم اعداد
4. رساله اي در جداول اعداد؛و غيره.
وي اول كسي است از دانشمندان ايران كه جدول لگاريتم را اختراع نمود،و شايسته بود كه از تحقيقات علميش به نفع مملكت استفاده شود.
وي را دو فرزند پسر بوده:
يكي: ميرزا عبدالغفار خان سالف الترجمه و ديگري: ميرزا عبدالوهاب منجم باشي است.

پي نوشت ها:

1. ر.ك:الماثر و الآثار،ص199.
2. مكارم الآثار،553،دايره المعارف جواهر كلام: 59.