اگر لذت ترک لذت بدانی دگر لذت نفس لذت نخوانی
نمونه ی بارز ایثار امام علی (علیه السلام) و خاندان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) در سوره‌ی انسان منعکس شده است. آن بزرگواران برای رضای خدا طعام خود را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند. مشهور است که امیرمؤمنان علی (علیه السلام) باغی را که پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) درخت نشانده و با دست خود آب داده بود، به دوازده هزار درهم فروخت و وقتی نزد خانواده اش آمد، از آن هیچ نمانده بود و همه را در راه خدا داده بود. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به وی گفت : می دانی چند روز است که ما خوراک نخورده ایم و گرسنگی بر ما چیره گشته است، پس چرا قدری از آن را نگه نداشتی ؟حضرت فرمود :چهره هایی زرد و دردمند را که نمی خواستم ذلت خواهش را در آنها بینم، مرا بازداشت از این که چیزی از آن را نگه دارم.
ممکن است این توهم پیش آید که در این زمانه که عصر تکنولوژی و پیشرفت است، ساده زیستی ممکن نیست و اساسا سخن گفتن از این مقوله، بیهوده و نا به جاست، زیرا ماهیت تکنولوژی، زهد و ساده زیستی را برنمی تابد. حیات تکنولوژی، فزون خواهی و گسترش است و همواره در پی تولید و تکثیر می باشد. پس یکی از مقتضیات آن، ترویج مصرف گرایی و ارزش بودن آن است. در پاسخ باید گفت :تکنولوژی، محصول اندیشه و عمل انسان است، نه پدیده ای خود مختار است ونه می تواند انسان را به دنبال خود بکشاند. البته در این که یکی از ویژگی‌های تکنولوژی، ترویج مصرف گرایی است، تردیدی نیست، اما این خواست انسان است که اگر به دنیا روی آورد، برای خود مصرف های نو می آفریند و در پی ایجاد نیازهای دروغین می افتد. انسان می تواند از فواید تکنولوژی بهره بجوید ولی اسیر آن نباشد. سخن در بهره مندی از تکنولوژی نیست، بلکه سخن در این است که بهره مندی از آن به چه قیمتی باید تمام شود. تکنولوژی باید در خدمت بشر باشد، نه این که انسان در خدمت تکنولوژی باشد. اگر ساده زیستی نسبی را یک ارزش بدانیم، فرقی میان عصر تکنولوژی و جز آن وجود ندارد. البته باید اذعان کرد که عصر حاضر، ساده زیستی را دشوار ساخته است اما على رغم این دشواری، می توان ساده زیستی را انتخاب کرد و در عین فعالیت اقتصادی و بهره مندی از مواهب علمی این عصر، اسیر مادیات نشد. به هر روی، ساده زیستی به معنای گوشه گیری، تنبلی و بی تحرکی نیست تا با تکنولوژی و فعالیت و پیشرفت منافات داشته باشد. امام صادق (علیه السلام) می فرماید : «المؤمن حسن المعونه خفیف المؤونه"؛ مؤمن، پرکار و کم خرج است.»
ممکن است این تصور پیش آید که اسلام با تأکید شدید بر ساده زیستی، مروج فقر است، در حالی که به هیچ وجه ساده زیستی به معنای توصیه ی پذیرش فقر و استضعاف نیست و نظر اسلام، فقرزدایی است، نه فقرزایی. فقر، نداشتن و ناداری است، اما ساده زیستی، نخواستن در عین تمکن می باشد. ساده زیستی، گذشت از سر اقتدار است، اما فقر، گذشت محرومانه است. ساده زیست، دارد و نمی خواهد، اما فقیر، ندارد تا بخواهد. اسلام نه تنها فقر را نمی ستاید، بلکه آن را به شدت محکوم می کند و از آن بر حذر می دارد. تا جایی که پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) از فقر به خدا پناه می برد. و آن را از هر مرگی بدتر می داند. امام علی (علیه السلام) می فرماید : پسرم ! از فقر بر تو بیمناکم، پس از آن به خدا پناه ببر که فقر مایه ی کاستی دین و سرگردانی عقل است و به دشمنی می انجامد.
گرچه ساده زیستی برای آحاد جامعه، یک ارزش محسوب می شود، اما برای پیشوایان و مدیران جامعه، یک ضرورت است. امام علی (علیه السلام) می فرماید :«ان الله تعالی فرض على ائمه العدل ان یقدروا انفسهم بضعفه الناس کیلا یتبیغ بالفقیر فقره؛ خدای متعال بر پیشوایان دادگر واجب کرده است که خود را با مردم ناتوان برابر قرار دهند تا رنج فقر، مستمندی را ناراحت نکند» . آن حضرت در جایی دیگر می فرماید :خداوند مرا پیشوای خلقش قرار داده و بر من واجب کرده است که در باره ی خودم و خوراک و پوشاکم مانند مردمان ناتوان عمل کنم تا این که فقیر به سیره ی فقیرانه ی من تأسی کند و ثروتمند به وسیله ی ثروتش سرکشی و طغیان نکند. م» ساده زیستی رهبران و زمامداران، در نتیجه ی مثبت و رعایت نکردن آن، دو خطر بزرگ در پی دارد. تحمل فقر و عدم طغیان ثروتمندان، دو پیامد مثبت ساده زیستی، و عدم صبر و تحمل محرومان و گستاخی ثروت مندان، دو خطر تجمل گرایی رهبران است. نوشته اند :عالم بزرگ و استاد کل، آیه الله وحید بهبهانی (رضی الله عنه) پسری داشت به نام عبدالحسین که برای همسر خویش لباسی تازه تهیه کرده بود. وقتی ایشان متوجه شد عکس العمل تندی نشان داد و او را از چنین اعمالی منع نمود. پسر در پاسخ وی آیه ی : «قل من حرم زینه الله التی أخرج لعباده و الطیبات من الرزق...» را خواند. استاد از این توجیه ناراحت شد و فرمود : من نیز این آیه را شنیده ام، ولى فقرایی بسیار از همسایگان هستند که به فقر ما تسلی می جویند. وقتی به امام علی (علیه السلام) خبر می رسد که کارگزار او «عثمان بن حنیف» در بصره به مهمانی یکی از ثروتمندان آن شهر رفته که در آن مهمانی، غذاهای رنگارنگ تدارک دیده شده و جای فقرا خالی بوده است، او را سخت سرزنش کرده و به وی گوشزد می کند که گمان نمی کردم تو مهمانی مردمی را بپذیری که نیازمندانشان به جفا رانده شده اند.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
