دفاع نوزاد در اوایل عمر در مقابل عوامل عفونی خارجی که به ویژه در محیط بیمارستان به عنوان آلوده ترین محیط دنیا فراوانند، بسیار ناچیز است. به همین علت نوزاد در مقابل میکروب ها، ویروس ها، انگل ها و قارچهای پراکنده در این محیط هیچگونه قدرت دفاعی ندارد و به سرعت به بیماریهای گوناگون مبتلا می شود که آمار مرگ نوزادان در بیمارستان‌ها با این عوامل بسیار بالاست. به همین دلیل نوزادان در روزهای اول تولد نیاز مبرم به تغذیه شیر از آغوش مادران دارند زیرا از این طریق میکروب های غیر بیماری زای بدن مادر به سطح پوست و مخاط دستگاه گوارش و تنفس منتقل می شوند و بدن شیرخوار را در مقابل میکروب های بیماری زای محیط مقاوم می کنند.
حتی اگر مادر خود به یک بیماری مبتلا باشد، مواد مقاومت زا در بدن مادر تولید پادتن می کنند و این پادتن ها از طریق شیر به بدن شیر خوار منتقل می شود. بنابراین در آغوش گرفتن و تغذیه نوزاد با شیر مادر از ساعت اول عمر نقش عظیمی را در افزایش قدرت دفاعی و پیشگیری از بسیاری بیماریهای عفونی در بدن کودک ایفا می کند.
تغذیه نوزاد با شیر مادر، خطر ابتلا به چاقی را تا یک سوم در دوران کودکی کاهش میدهد و اثرات مفیدی در زندگی آتی و دوران بزرگسالی او به همراه خواهد داشت. اگر مادران کودکان را با شیر خود تغذیه کنند میزان چاقی های بزرگسالی در نسل های آینده بین ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش خواهد یافت. از این مساله گذشته مادرانی که شیر میدهند از لحاظ عاطفی رابطه عمیقی را با کودکان خود برقرار کرده و این امر موجب می شود که کودک آزاری از سوی این مادران کمتر اتفاق افتاده و در ابعاد وسیع تر بنیان خانواده‌ها نیز مستحکم تر شود.
شیر دادن برای مادران نیز بسیار مفید است، زیرا بسیاری از سرطان ها از جمله سرطان دستگاه تناسلی در مادران شیرده کمتر اتفاق می افتد، این مادران کمتر در معرض ابتلا به عفونت های این دستگاه قرار دارند و از لحاظ ظاهری نیز از زیبایی اندام بیشتری برخوردارند زیرا تغذیه با شیر مادر از وزن مادر به صورت تدریجی می کاهد.
هنگام شیر دادن نوزاد را بغل کرده، سر او را بالاتر نگه دارید، توجه کنید که سینه شما روی بینی نوزاد را نپوشاند و مانع تنفس نوزاد نشود. در اوایل تولد به نوزاد از هر دو پستان خود شیر دهید. شیر مادر تا شش ماهگی برای رفع نیازهای شیرخوار کافی است و در این دوره به جز آب در مواقع نیاز یا استفاده از قطره هایی که پزشک توصیه می کند، هیچ چیز دیگر به کودک ندهید. از شیردهی در حالت خوابیده خودداری کنید و حتما نوزاد را در آغوش گرفته و به او شیر دهید.
خوردن مایعات زیاد توسط مادر و مک زدن پستان مادر بوسیله نوزاد شیر را زیاد می کند. بیماری های رایج مادران و مصرف دارو توسط مادر مانع از شیردادن به نوزاد نمی باشد، بجز چند مورد استثنایی که بایستی توسط پزشک کودکان تجویز شود. استفاده از حوله گرم و مرطوب به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی پستان و نوک آن و یا حمام کردن با ماساژ دادن به جاری شدن شیر کمک می کند. تغذیه با شیر مادر در شب هم باید ادامه داشته باشد. 9 تغذیه با شیر مادر باید مطابق میل و درخواست کودک صورت گیرد. هرگز نباید آغوز را دور ریخت، آغوز بهترین و مهم ترین قسمت شیر مادر است.
اگر چه اغلب مادرها، با دیدن هیجان کودکان هفت هشت ماهه خود و رویش یکی دو دندان کوچولوی آنها وسوسه می شوند علاوه بر فرنی و سوپ سبزیجات، مزه بقیه مواد غذایی را به آنها بچشانند؛ ولی همه ما باید یکسری نکات را رعایت کنیم. به طور مثال استفاده از جگر سالم پخته نرم شده به جای گوشت، در بعضی موارد به طور مثال یک بار در هفته را باید در اواسط ماه هشتم شروع کنیم.
استفاده از حبوبات مانند عدس و غیره که بسیار هم مفیدند بهتر است از پایان و ماهگی به بعد شروع شود. پزشکان معتقدند گرچه بیشتر بچه ها نسبت به مواد غذایی حساسیت نشان نمی دهند ولی تا پایان یک سالگی مصرف مواد غذایی خاصی ممنوع است. در اینجا لیستی را برای شما تهیه کرده ایم که با هم می بینیم.
مصرف شیر گاو تا پایان ۹ ماهگی ممنوع ولی آن مقدار از شیر پاستوریزه که در تهیه غذاهایی چون فرنی و حریره بادام مصرف می شود اشکالی ندارد. از پایان و ماهگی به بعد در شیرخوارانی که از شیر مادر محرومند به عنوان نوشیدنی و یا حتی جایگزین شیر خشک می تواند استفاده شود. از پایان ۹ ماهگی شیر خشک هیچ مزیتی نسبت به شیر پاستوریزه ندارد. گذشته از این موضوع یکسری از غذاها را نباید تا پایان یک سالگی به کودک مان بدهیم.
عسل، سفیده تخم مرغ، شکلات، خربزه، کیوی، انواع توت ها، نوشابه های گاز دار و آب میوه‌های صنعتی، سوسیس و کالباس و پفک و چیپس و حتی شکلات جزو این موارد ممنوع هستند. در خانواده‌هایی که زمینه آلرژی مواد غذایی وجود دارد گروه دیگری از مواد را باید با دقت و تأخیر شروع کنیم. به طور مثال محصولات دریایی مانند میگو وماهی را نباید تا سه سالگی به بچه بدهیم. مرکبات به استثنای لیمو شیرین، آجیل و گندم و شیر گاو هم بهتر است تا سه سالگی داده نشود.
سفیده تخم مرغ هم تا ۱۸ تا ۲۴ ماهگی منع مصرف دارد. بعضی از مادرها می گفتند ما آلرژی تنفسی، گوارشی یا پوستی به مواد غذایی خاصی داریم. دکتر به آنها توصیه کرد این علایم را خوب بشناسند و اگر چنین حساسیتی دارند به فرزند خود آن غذا را ندهند یا با تاخیر و دقت شروع کنند.
منبع: آشپزی و تغذیه کودکان، فاطمه تقدسی‌نیا، صص264-260، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
