کمال متابولیسم جابه جا کردن و لغزاندن شیره‌های غذایی به سمت خون و سلول‌ها، یا دفع سموم و اضافات غذایی به سمت سیستم های خروجی بدن (سیستم تعریق و دفع ادرار) است. ورزش، مواد دفعی را روز به روز می‌گدازد و به طور منظم و مرتب آن‌ها را از جای می لغزاند و حرارت ملایم را پدید می‌آورد. تمرین های ورزشی منظم، به حفظ درجه حرارت بدن و افزایش گرمای تولید شده در بدن منجر می شود. این قانون طبیعت است که هر آنچه می سوزد گرما و حرارت ایجاد می کند. ولی مسئله مثبت این‌که سوخت، بعدا موجب صافی و پاکی نسوج و اعضا می گردد.
بیش از همه ورزش های آیروبیک (راه رفتن سریع، دو آهسته، دوچرخه سواری، طناب بازی، اسکی، اسکیت، صحرانوردی) موجب سوخت کامل کالری می شود، اما بدن مدت‌ها پس از قطع ورزش به سوخت و ساز و استفاده از کالری ادامه میدهد. و روند متابولیسم و نیز تولید انرژی را تداوم می بخشد. به همین دلیل ورزشکار تا مدت‌ها قوی و سالم است. خاصیت اساسی تعدیل حرارت بدن، مقاوم بودن بدن در برابر ناملایمات جنبی، مثل سرما و گرما، یا میکروب هاست. ورزشکاران در برابر برخی سختی ها بیمه هستند. آن‌ها به آسانی از گرما و سرمای محیط آزرده نمی شوند، زیرا مقاومتشان از دیگران بیشتر است. مهم ترین دلیل این است که بافت چربی و گلیکوژن در ساختار عضلانی و ماهیچه‌ای آنان تعدیل شده و از تأثیرپذیری ایمن می مانند.
در پروسه طب جهان، نود درصد مرگ و میرها ناشی از سه عنصر بیماری قلبی - عروقی، سرطان و حوادث است. در اکثر جوامع، خصوصا غرب، بیماری‌های قلبی - عروقی در رأس این مثلث قرار می گیرند. بدین معنا که کم تحرکی بیش از مصرف دخانیات موجب ایست قلبی میگردد. گاه شنیده می شود افراد کم تحرک احتمالا در برابر افرادی که تحرک کافی دارند یا ورزش می کنند، امکان مرگ بر اثر حمله قلبی دارند. بیشترین فایده ورزش برای سیستم گردش خون، بالابردن میزان HDL (لیپوپروتئین با چگالی بالا، که اصطلاحا به آن کلسترول خوب میگویند) خون است که چربی های شریان‌های قلب را از بین می‌برد.
با ورزش، عضلات قلب قوی و تا حد لازم ضخیم می گردد. این قدرت باعث می شود هم خون بهتر به اعضا برسد و هم در حال استراحت، ضربان قلب کمتر شده و جلوی فرسودگی آن گرفته شود. در ورزش های منظم، خصوصأ عمل عضله قلب موزون و مرتب می گردد، یعنی محتملا تست الکتروکاردیوگرافی ما سالم است. بیش از همه، کوهنوردی اگر آهسته و پیوسته انجام گیرد، با تقویت عضلات پا و قلب، عمل قلب را موزون و یکنواخت می سازد. کوهنوردی بیست درصد افزایش پمپاژ به قلب میدهد و ضربان هفتاد را به ۱۲۰ تبدیل میکند.
این تقلاها و فعالیت‌ها، قلب را مستعد می سازد که در هر زمان بتواند با افزایش احتیاجات مقابله کند. مثلا کسانی که فعالیت بدنی زیادی دارند، مثل آهنگران، بناها، چوپان ها و کارگران دستی، استعداد قوی تری دارند، یعنی به ندرت دچار بیماری شریان اکلیلی می شوند. ورزش منظم و روزانه از توقف و مکث خون در یک جا جلوگیری می نماید. گرچه عوامل دیگری مثل بیماری ها و سیستم عصبی در گردش خون تأثیر دارند، یک قلب قوی و مطمئن، تأثیر فزاینده ای در بهبود گردش خون و ایمنی بدن دارد. قلب مطمئن که دست پرورده ورزش اصولی است، به آسانی تسلیم سکته نمی شود. یک دلیل آن این است که ورزش تعداد رگ‌های تغذیه کننده عضله قلب را زیادتر میکند.
علاوه بر این، با ورزش، قلب با هر ضربه، خون بیشتری را وارد رگ‌ها میکند. بنابراین، ضربان قلب کمتر شده و دیرتر فرسوده می شود. معمولا ضربان قلب کمتر (حدود شصت تا هفتاد ضربه در دقیقه) ضمانت اجرای طول عمر بیشتر است. فشار بیش از اندازه به قلب در ورزش های شدید، مثل دوچرخه سواری و کوه پیمایی نامتعارف، باعث گشادی دریچه های خروجی قلب می گردد. آنکه مدام ورزش می کند، به احتمال قریب به یقین دچار پر فشاری خون (هیپرتانسیون - Hypertension) نمی شود و یا از آثار تصلب شرایین ایمنی بیشتری دارد. بنابراین فرد در صورت وجود مشکلات قلبی - عروقی می تواند با ورزش آثار سوء این بیماری را کاسته یا به بهبود آن کمک کند. نتایج تحقیقات جدید نشان می دهد که ورزش سبک می‌تواند (از طریق کاهش حالت افسردگی در بیماران مبتلا به عوارض قلبی) به بهبود هر چه سریع تر بیمارانی که دچار سکته شده اند کمک کند. در تحقیقات محققان کانادایی مشخص شد پس از انجام تمرینات سبک، دستان و بازوهای افرادی که پس از سکته دچار ناتوانی شده بودند بهبود یافته است. این امر از طریق تشکیل عروق جانبی و افزایش خونرسانی عروق کرونر صورت می گیرد.برخی دردهای قفسه سینه که ناشی از حجاب حاجز (پرده دل، دیافراگم، که در کف گودی سینه واقع است) می باشد توسط ورزش کاهش می یابند یا از بین می روند. این دردها، چه ناشی از بیماری قلبی باشد، و چه ناشی از نفخ معده، از طریق گرایش قلب و معده به سمت سلامت تا حدودی مداوا می گردد.
اکسیژن، که بیش از آب و غذا برای بقا و سلامت اهمیت دارد، عمدتا از طریق تنفس به خون و سایر سیستم ها می رسد. عملکرد ریه‌ها حداقل از دو بعد اساسی قابل تعمق است: اول، از نظر هواگیری و انتقال اکسیژن به بدن. دوم، از نظر ایجاد تحرک در صفاق داخلی بدن، از طریق افزایش و کاهش حجم (دم و بازدم) شش ها. این تحرک ریه و صفاق، حرکت عمومی بدن را برای اثبات وجود و بقا تضمین میکند. تقلا و حرکت آگاهانه ما، به گونه ای غیرارادی حجم شش ها را افزوده و باعث بهبود اکسیژن رسانی به سلول های بدن می شود.
به عبارت دیگر، تقلا و زورزدن سبب می شود ما عمیق‌تر و تندتر نفس بکشیم. و بنابراین، از راه مویرگ‌ها خون بیشتری به دیواره‌های کیسه‌های هوا در شش‌ها وارد می شود و مبادله گازها بین هوا و خون، و تغییر و تبدیل متناوب سریع‌تر میگردد.دستگاه قلبی و تنفسی در فعالیت‌های کم شدت ولی طولانی مدت از اهمیت بیشتری نسبت به تمرین های ورزشی با شدت بالا و کوتاه مدت برخوردارند. روشی ساده برای خستگی، اضطراب و فشار خون وجود دارد و آن «نفس عمیق» است. آموزش و اعمال تنفس آرام، با استفاده از تکنیک‌های مدی‌تیشن و یوگا می تواند بر روی ما تأثیری شگفت انگیز داشته باشد. برای این کار می توان پس از هر ورزش، ده دقیقه تکنیک نفس عمیق را به کار برد. نفس عمیق، اکسید کربن را کاملا تخلیه، و اکسیژن کافی را جایگزین آن می کند، و پس از آن اکسیژن باعث کاهش آثار ثانویه خستگی و اضطراب می گردد.
ادامه دارد..
منبع: رمز سلامت و طول عمر، حسین حسنی، صص133-128، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1391
