تدبر در مطالب اول و آخر سوره و عموم آیاتی که در آن آمده و احکام و مواعظ و قصصی که سوره متضمن آن‌هاست می رساند که غرض کلی در این سوره‌ها این است که مردم را به وفای به عهد و نگهداشتن انواع و اقسام پیمان‌های درست دعوت کند و آنان را از شکستن پیمان و بی اعتنایی به آن بترساند. این پیمان‌ها و عهدها هم عهدهای فردی که بین دو نفر منعقد می‌گردد را شامل می‌شود و هم شامل عهدهای اجتماعی که بین دو ملت یا دو قبیله منعقد می‌شود است و هم شامل عهدی است که بین انسان و خدا بسته شده است. عهدی که به موجب آن خداوند وظیفه هدایت و به سعادت رساندن انسان‌ها را بعهده گرفته است و انسان‌ها نیز موظف به امتثال اوامر الهی و رعایت حلال و حرام در زندگی خود هستند.
نامگذاری سوره به «مائده» نیز با این غرض کاملا متناسب است؛ زیرا در داستان «مائده» حضرت عیسی علیه السلام از حواریون پیمان می‌گیرد که: یار و یاور خداوند باشند و آنان از حضرت مسیح علیه السلام تقاضای مائده‌هایی از غذا می‌کنند که نشانه اعجاز و لطف خاص الهی به آنان باشد و موجب اطمینان قلبی آن‌ها شود. خداوند نیز از آنان پیمان می‌گیرد که پس از نزول این نعمت هیچ گونه عذر و بهانه‌ای از آنان پذیرفته نیست و باید کاملا تسلیم دین الهی بوده و از کفر بپرهیزند. بنابراین آن مائده نیز «نماد» تعهدی است که حواریون در برابر نعمت‌های الهی پذیرفته‌اند تا به ولایت الهی حضرت مسیح علیه السلام پایبند باشند.
یکی از مهمترین پیمان‌های الهی، پیمان ولایت است که به موجب آن خداوند سرپرستی مؤمنین را به عهده گرفته و آن‌ها را از ظلمات به نور هدایت می‌کند. هدایت تشریعی خداوند با پیامبران و جانشینان آنان صورت می‌گیرد. آیات شریفه تبلیغ، اکمال دین و ولایت بنا بر شأن نزول‌های متعدد همگی درباره پیمان ولایت است. همین نکته کافی است که تناسب این آیه با سایر آیات و در مجموع تناسب آن‌ها را با غرض اصلی سوره درک کنیم؛ مثلا احکام تعیین شده در آیه ۳ سوره «مائده» با آیه «اکمال» که بیانگر تکمیل دین بواسطه نصب جانشین پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم است، از این جهت که هریک درباره یکی از عهود و پیمان‌های الهی است با یکدیگر ارتباط داشته و همه آن‌ها در یک ارتباط هم عرض با غرض اصلی سوره که رعایت پیمان‌های الهی است مرتبط می‌باشند.
همچنین در آیه ولایت (مائده /50) نیز گرچه از طریق تناسب آیات و توجه به آیات هم جوار می‌توان به این نتیجه رسید که منظور از «ولایت» صرفا «نصرت» نیست. اما اگر نتوان مفهوم ولایت را از طریق ارتباط آیات توسعه داد و مجبور باشیم به شأن نزول‌ها مراجعه کنیم باز هم از طریق «اصل وحدت غرض» می‌توان تناسب آیات را ترسیم نموده و آیه را در معنای صحیح خود تأویل کنیم. بدین طریق که آیات 35-51 درباره کسانی است که پیمان خود را با خدا بریده‌اند و چنگ به پیمان‌ها و ولایت غیرخدا زده‌اند. آیه 54 می‌فرماید: «این پیمان شکنی‌ها لطمه‌ای به دین خدا نمی‌زند و اگر منافقان روش خود را ادامه دهند و یا مؤمنین از راه درست دینداری دست بکشند و پیمان خود را با خدا بشکنند خداوند افراد دیگری را جایگزین آن‌ها می‌کنند که هیچ گونه خللی در ایمان آن‌ها وجود نداشته باشد.»
آیه ۵۵ که آیه ولایت است و آیه 56 نیز به مؤمنین یادآوری می‌کند که پیمان الهی از طریق ولایت پیامبر و جانشین او استوار می‌گردد و کسانی که از این رهگذر به ولایت الهی گردن نهند از حزب خدا محسوب می‌شوند. بعلاوه می‌توان به کمک روایات صحیح، مصداق منحصر بفرد جانشین پیامبر را در آیه مشخص می‌کرد. ملاحظه می‌گردد که در این سبک چون گوهر «آیات» را در رشته «پیمان الهی» به نظم کشیم افزون بر ارتباط آیات با یکدیگر، به سازگاری آن‌ها با غرض اصلی سوره نیز اذعان می‌کنیم. آنگاه به آسانی شبهاتی را که از طریق ارتباط اولیه و صرف همجواری آیات علیه اصول عقاید شیعه طرح گشته است، پاسخ می‌گوییم.
آشنایی سریع و آسان با مفاهیم قرآن
قرآن کریم کتاب جامعی است که دستورات آن ضامن سعادت فردی و اجتماعی بشر است. بدیهی است نخستین گام برای بهره مندی از قرآن، گسترش فرهنگ قرآنی در جامعه اسلامی و ایجاد زمینه مناسب برای آشنایی همه اقشار جامعه با تعالیم انسان ساز آن است. برای تحقق این هدف متعالی، قرآن پژوهان، مفسران و علاقه‌مندان به چشمه زلال وحی اقدامات بسیاری انجام داده‌اند. ترجمه‌های متعدد و تفاسیر متنوع با روش‌های متفاوت تنها بخش کوچکی از این تلاش عظیم را به نمایش می‌گذارد.به رغم همه این تلاش‌ها، هنوز شاهد آن هستیم که قشر عظیمی از جوانان مسلمان و علاقه مند با مفاهیم و تعالیم قرآنی ناآشنا بوده و با آن احساس بیگانگی می‌کنند. این در حالی است که تعالیم دینی از ابتدای طفولیت تا پایان مراحل دانشگاهی در برنامه های تربیتی و آموزشی گنجانده شده و در محافل رسمی و غیررسمی نیز معارف قرآنی به روش‌های گوناگون تبلیغ می‌گردد. اما براستی عامل اصلی این ناکامی چیست؟ به نظر می رسد مهمترین عاملی که موجب این ناکامی شده، نارسایی روش‌های رایج در انتقال سریع و هماهنگ مفاهیم قرآنی به زبانی ساده و گویا است.
منبع: ساختار هندسی سوره‌های قرآن، محمد خامه‌گر،صص57-52، سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۵
