فشار خون چیست؟

سرخرگ ها خون را از قلب به دیگر نقاط بدن می‌رسانند. برای آنکه خون بتواند در این عروق به جریان در آید، نیاز به فشار مناسبی دارد.

این فشار جریان خون در سرخرگ های بدن یعنی فشاری که در هر انقباض عضله قلب در اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ وارد می شود، فشار خون نام دارد.

هنگامی که سرخرگ های بزرگ، قابلیت ارتجاع و استحکام طبیعی خود را از دست بدهند و عروق کوچک، نیز باریکتر شوند، فشار خون بالا می رود.

قلب همانند یک پمپ با انقباض و استراحت خود، خون را به داخل عروق می‌فرستد.

در زمان های مختلف مراحل این پمپاژ، فشار خون در سرخرگ ها تغییر می کند.

بالاترین میزان فشار خون ، فشار سیستولیک است که همان فشاری است که به هنگام انقباض ماهیچه قلب موجب می‌شود تا خون از قلب به سایر نقاط بدن برسد.

کمترین میزان فشار خون، فشار دیاستولیک است که فشار بین ضربانهای قلب محسوب می‌شود و مربوط به زمانی است که قلب در حالت استراحت است.

فشار خون بر حسب میلیمتر جیوه (mmhg) اندازه گیری می شود.

میزان فشار خون بر پایه دو عدد نشان داده می شود. اولین عدد مربوط به فشار سیستولیک یا ماکزیمم و دومی مربوط به فشار دیاستولیک یا مینیمم است.

معمولا یک فشار خون متعادل زیر mmhg 85/140 است. (140 فشار سیستولیک و 85 فشار دیاستولیک).

اگر فردی دچار بیماری دیابت باشد، فشار خون وی باید کمتر از mmhg 80/130 باشد.

فشار خون بالا چیست؟

فشاری که به طور مداوم بالا باشد فشارخون بالا نام دارد. هر دو دارای علل بسیاری هستند و ممکن است شروع ناگهانی داشته و یا طولانی مدت باشند.

فشار خون بالای بلند مدت یک عامل خطرساز برای بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه است. فشارخون بالا بلند مدت، شایع تر از افت فشار خون در دراز مدت است.

فشارخون بالای بلند مدت اغلب به دلیل نظارت کم و عدم وجود علائم ناشناخته باقی می ماند.

در هر ضربان قلب، فشار خون بین فشار حداکثر (سیستولیک) و حداقل (دیاستولیک) متفاوت است. فشارخون در گردش خون عمدتا به پمپاژ قلب وابسته است.

تفاوت در میزان فشار خون به مسئولیت گردش جریان خون از یک محل به محل دیگر در بستگی دارد. سرعت جریان خون وابسته به هر دو فشارخون و مقاومت در برابر جریان توسط رگ های خونی می باشد.

فشار خون در طول کل گردش خون زمانی که خون از قلب به سمت شریان ها و مویرگ ها حرکت می کند کم می شود. جاذبه فشارخون را از طریق نیروهای هیدرواستاتیک (به عنوان مثال، در طول ایستاده) تحت تاثیر می گذارد.

هم‌ چنین دیواره های ورید ها، تنفس، و پمپاژ از انقباض عضلات اسکلتی نیز فشارخون را در ورید را تحت تاثیر قرار می دهند. {1}

علائم فشار خون بالا

علائمی که معمولا به ندرت دیده می‌شوند شامل سرگیجه، سردرد و خونریزی بینی هستند.

علائم فشار خون بالا عموما محدود هستند و گاهی هیچ نشانه‌ای از این بیماری در فرد دیده نمی‌شود.

خیلی از افراد بدون آنکه اطلاعی از آن داشته باشند، سال‌ها دچار این بیماری هستند.

در حقیقت، فشار خون بالا اگر کنترل نشود، به سرخرگ‌ها آسیب می‌رساند و همچنین عاملی خطرناک برای بروز سکته قلبی و مغزی و بیماری های قلبی و عروقی است.

فشار خون بالا معمولا شرایطی حاد و مزمن است.

دو دسته‌ بندی اصلی در فشار خون بالا وجود دارند: پُرفشاری خون ثانویه و پُرفشاری خون اولیه.

پُرفشاری خون ثانویه به دلیل وجود یک بیماری دیگر اتفاق می‌افتد.

پُرفشاری خون اولیه، فشار خون بالایی است که از بیماری دیگری نشأت نگرفته و به مرور زمان به وجود می‌آید.

دلیل عمده در این نوع فشار خون عوامل ارثی هستند.

معمولا تنها راه تشخیص این بیماری، آزمایش خون است.

علائم نادر در پُرفشاری خون

خیلی به ندرت پیش می‌آید افرادی که فشار خون بالا دارند این علائم را داشته باشند:

سردرد خفیف

سرگیجه‌های ناگهانی

خون‌ریزی مداوم بینی

علائم اورژانسی فشار خون بالا

معمولا علائم زمانی دیده می‌شوند که فشار خون به صورت ناگهانی و به شدت افزایش پیدا می‌کند. به این موقعیت «بحران پُرفشاری خون» گفته می‌شود.

بحران پُرفشاری خون که معمولا به دلیل پُرفشاری خون ثانویه رخ می‌دهد، زمانی اتفاق می‌افتد که فشار خون سیستولی (عدد اول) ۱۸۰ به بالا و دیاستولی (عدد دوم) ۱۱۰ به بالا باشد.

اگر خودتان فشار خون‌تان را اندازه گرفته‌اید و این اعداد را بر روی فشار‌سنج دیده‌اید، ابتدا چند دقیقه صبر کنید و بعد دوباره فشارتان را اندازه بگیرید تا مطمئن شوید که عدد مشاهده شده‌ی اول درست بوده است.

بعد از اینکه چند دقیقه صبر کردید، اگر عدد مشاهده شده‌ی دوم فشار خون‌تان، هنوز هم بیشتر از ۱۸۰ است، منتظر کاهش فشار خون نباشید و در اسرع وقت خودتان را به مرکز اورژانس برسانید.

دیگر علائم بحران پُرفشاری خون شامل موارد زیر هستند:

سردرد شدید؛

اضطراب شدید؛

تنگی نفس؛

خونریزی بینی.

به این حالت فوریت پُرفشاری خون گفته می‌شود و می‌تواند باعث بروز عوارض جدی از جمله تجمع مایعات در ریه‌ها، تورم مغزی، پارگی سرخرگ اصلی قلب، سکته مغزی و در زنان باردار بروز تشنج شود. {2}

ورزش مناسب افراد مبتلا به فشار خون

شنا و پیاده‌ روی

یک متخصص قلب و عروق، شنا و پیاده‌روی درهوای سالم را بهترین ورزش برای بیماران مبتلا به فشار خون دانست و اظهار داشت: ورزشهایی مانند وزنه برداری، کشتی، عوض کردن چرخ ماشین و یا هول دادن آن برای بیماران قلبی خطرناک است.

دکتر منوچهر قارونی در گفت وگو با خبرنگار ایسنا منطقه دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به اینکه عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی از علل مستعد کننده بیماری فشار خون هستند، گفت: اگر یکی از والدین و یا هر دو دچار فشار خون بالا باشند، خطر ابتلای فرد به فشار خون بیشتر است.

وی عامل نژاد را از دیگر عوامل مستعد کننده بیماری فشار خون دانست و افزود: مردم آذربایجان و شمال کشور بیشتر مبتلا به فشار خون می شوند.

این متخصص قلب و عروق با اشاره به اینکه فشارخون علامتی ندارد و به طور اتفاقی تشخیص داده می شود، گفت: علائمی چون قرمز شدن چشم‌ها، تهوع و استفراغ از مهمترین علائم در صورت تشدید فشار خون است.

دکتر قارونی با بیان اینکه عصبانیت، چاقی و استرس از عوامل تشدید کننده فشار خون است، افزود: نارسایی قلب، آهکی شدن دریچه آئورت، نارسایی دریچه آئورت، تپش قلب و در نهایت سکته مغزی از عوارض اصلی فشار خون بالا است.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: نارسایی کلیه، مشکلات بینایی و آسیب عروق شبکیه چشم را نیز از دیرژگر عوارض فشارخون عنوان کرد.

دکتر قارونی با بیان این مطلب که رژیم غذایی در کنترل فشار خون موثر است، خاطرنشان کرد: مصرف نمک در تشدید فشار خون موثر است و نه در ایجاد آن. بنابراین افراد باید مصرف روزانه نمک خود را کم کنند، مبتلایان به فشار خون باید حتی نان بدون نمک مصرف کنند.

وی با تاکید بر اینکه تنها راه درمان فشارخون کنترل آن با رژیم غذایی و دارو است گفت: بیماران باید بطور مستمر و تحت نظر پزشک داروهای ضد فشار خون استفاده کنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران شنا و پیاده‌ روی در هوای خوب و سالم را بهترین ورزش برای بیماران مبتلا به فشار خون دانست و تصریح کرد: وزنه برداری، کشتی، عوض کردن چرخ ماشین و یا هول دادن آن برای بیماران خطرناک است. {3}

پی نوشت:
1.www.beytoote.com
2.www.chetor.com
3.www.rastineh.com