بیماری‌های دستگاه تنفسی، بیماری‌ها و اختلالات مجاری تنفسی و ریه‌ها هستند که بر تنفس انسان تأثیر می‌گذارند. بیماری‌های دستگاه تنفسی ممکن است بر روی هر یک از ساختارها و اندام‌هایی که با تنفس ارتباط دارند، از جمله حفره‌های بینی، حلق (گلو)، حنجره، نای (لوله تنفسی)، برونش‌ها و برونشیلها، بافت‌های ریه‌ها و عضلات تنفسی قفسه سینه تاثیرگذار باشند.
مجاری تنفسی به سه دلیل عمده، محل طیف وسیعی از اختلالات است: (1) دارای یک شبکه بزرگ مویرگی است که از طریق آن باید کل خون خروجی قلب عبور کند، این بدان معناست که بیماری‌هایی که رگ‌های خونی کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهند، ممکن است بر ریه تأثیر بگذارند. (2) ممکن است محل "حساسیت " یا پدیده‌های آلرژیک باشد که به شدت بر عملکرد دستگاه تنفسی تأثیر می‌گذارد.
انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها
بیماری‌های دستگاه تنفسی، بیماری‌ها و اختلالات مجاری تنفسی و ریه‌ها هستند که بر تنفس انسان تأثیر می‌گذارند. بیماری‌های دستگاه تنفسی ممکن است بر روی هر یک از ساختارها و اندام‌هایی که با تنفس ارتباط دارند، از جمله حفره‌های بینی، حلق (گلو)، حنجره، نای (لوله تنفسی)، برونش‌ها و برونشیلها، بافت‌های ریه‌ها و عضلات تنفسی قفسه سینه تاثیرگذار باشند.
مجاری تنفسی به سه دلیل عمده، محل طیف وسیعی از اختلالات است: (1) دارای یک شبکه بزرگ مویرگی است که از طریق آن باید کل خون خروجی قلب عبور کند، این بدان معناست که بیماری‌هایی که رگ‌های خونی کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهند، ممکن است بر ریه تأثیر بگذارند. (2) ممکن است محل "حساسیت " یا پدیده‌های آلرژیک باشد که به شدت بر عملکرد دستگاه تنفسی تأثیر می‌گذارد.
.jpg "انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها")
آشنایی با علائم انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی
در ادامه با انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آشنا خواهید شد:
آمفیزم
.jpg "انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها")
در این نوع از بیماری‌های دستگاه تنفسی، هنگام تنفس طبیعی، هوای استنشاق شده از طریق دو کانال اصلی (برونش‌های اولیه) که در داخل هر ریه به مجاری کوچک‌تر و باریک‌تر (برونشیول) و در نهایت به لوله‌های برونش ریز و انتهایی منشعب می‌شود، حرکت می‌کند. در طی حمله آسم، عضلات صاف که بااسپاسم مجاری تنفسی را احاطه می‌کنند، باعث سفت شدن مجاری هوایی، تورم و التهاب فضای مجاری هوایی داخلی (لومن) می شوند. این امر به دلیل تجمع مایعات و نفوذ سلول‌های ایمنی بدن و ترشح بیش از حد مخاط در مجاری هوایی است. در نتیجه، جریان هوا هنگام گردش خون در ریه‌ها متوقف می‌شود.
آسیب بافتی، به شکل برونشیت و آمفیزم، هنگامی مشهود است که سطح مقطع یک ریه طبیعی با ریه‌های سیگاری‌های سبک و سنگین مقایسه شود.
.jpg "انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها")
- علائم بیماری‌های دستگاه تنفسی نسبتاً کم است. سرفه نشانه مهمی از تمام بیماری‌های دستگاه تنفسی است که هر بخشی از سیستم برونش را درگیر می‌کند. سرفه خلط دار، مهم‌ترین تظاهرات بیماری‌های التهابی یا بدخیم مجاری اصلی تنفسی است که برونشیت نمونه شایع آن است. در برونشیت شدید، غدد مخاطی پوشاننده برونش بسیار بزرگ می‌شوند و معمولاً 30 تا 60 میلی لیتر خلط در یک دوره 24 ساعته، به ویژه در دو ساعت اول پس از بیدار شدن از صبح، تولید می‌شود.
.jpg "انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها")
- دومین علامت مهم بیماری‌های دستگاه تنفسی، تنگی نفس است. این احساس، منشأ پیچیدهای دارد، ممکن است به طور حاد ایجاد شود، مانند زمانی که جسم خارجی در نای استنشاق می‌شود، یا هنگام آسم شدید رخ می دهد . معمولا در آسم علائم تنگی نفس ناگهان رخ نمی دهند، بلکه به آرامی پیش می‌روند. آسم آرام پیش رونده در انجام برخی کارها، مانند بالا رفتن از یک پله، بازی گلف یا پیاده روی در سربالایی مشخص می‌شود. تنگی نفس ممکن است از نظر شدت متفاوت باشد، اما در بیماری‌هایی مانند آمفیزم که در آن آسیب ریوی غیر قابل برگشت است، به طور مداوم وجود دارد. ممکن است بی تحرکی به حدی باشد که بیمار را بی حرکت کند و کارهایی مانند لباس پوشیدن را نمی‌توان بدون مشکل انجام داد. فیبروز شدید ریه، ناشی از بیماری ریه در مشاغل مختلف یا شرایط مختلف دیگر، همچنین ممکن است باعث تنگی نفس شدید و بی وقفه شود.
- درد قفسه سینه ممکن است یکی از علائم اولیه بیماری‌های دستگاه تنفسی باشد، اما بیشتر اوقات با حمله ذات الریه همراه است، در این حالت به دلیل التهاب پلور است که پس از شروع روند پنومونیک ایجاد می‌شود. درد همراه با التهاب پلور هنگامی که نفس عمیق می‌کشید احساس می‌شود. با تجمع مایعات در فضای پلور، درد ناپدید می‌شود. این وضعیت به عنوان پلورال افیوژن شناخته می‌شود.
.jpg "انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها")
به این علائم عمده بیماری‌های دستگاه تنفسی ممکن است، سرفه، تنگی نفس و درد قفسه سینه و چندین مورد دیگر اضافه شود. ممکن است خس خس در سینه شنیده شود. این امر به دلیل تنگ شدن مجاری هوایی ایجاد می‌شود، مانند آسم. که با تورم نوک انگشتان (و به ندرت، انگشتان پا) همراه است. احساس تیر کشیدن ممکن است از ویژگی‌های برونشکتازی (التهاب مزمن و گشاد شدن مجاری اصلی هوا)، عوامل ایجاد کننده فیبروز منتشر شده در ریه و سرطان ریه باشد. در مورد سرطان ریه، این علامت غیر معمول ممکن است پس از برداشتن تومور از طریق جراحی ناپدید شود. در برخی از بیماری‌های دستگاه تنفسی، اولین علامت ممکن است تورم غدد لنفاوی باشد که ناحیه آسیب دیده متورم می شود، به ویژه غدد کوچک بالای استخوان گردن. بزرگ شدن غدد لنفاوی در این مناطق باید همیشه منجر به سو ظن بیماری داخل قفسه سینه شود.
به ندرت، علائم بروز سرطان ریه در اثر متاستاز، یا گسترش تومور به سایر اندام‌ها یا بافت‌ها ایجاد می‌شود؛ بنابراین، شکستگی مفصل ران از متاستازهای استخوان، علائم مغزی ناشی از متاستازهای داخل جمجمه یا زردی ناشی از درگیری کبد، همگی ممکن است اولین شواهد از ابتلا به سرطان اولیه ریه باشد. همچنین ممکن است تغییرات حسی در پاها وجود داشته باشد، زیرا نوروپاتی محیطی نیز ممکن است از شواهد موجود برای سرطان ریه باشد.
.jpg "انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها")
به طور کلی اثر ناتوان کننده بسیاری از بیماری‌های دستگاه تنفسی به خوبی شناخته شده است. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به سل فعال ریه یا مبتلا به سرطان ریه، ممکن است فقط به عنوان اولین نشانه بیماری، فقط از یک احساس کلی ضعف، خستگی غیرمعمول یا علائم ظاهراً جزئی آگاه باشد. از دست دادن اشتها و کاهش وزن، تمایل به فعالیت بدنی، افسردگی عمومی و برخی علائم ظاهراً ربطی به ریه ندارند، مانند سو هاضمه خفیف یا سردرد، ممکن است شاخص‌های مختلف بیماری‌های ریوی باشد. به ندرت ممکن است بیمار پس از حمله آنفولانزا احساس گرفتگی داشته باشد. از آنجا که علائم بیماری ریه، به ویژه در مراحل اولیه، متغیر و غیر اختصاصی است، معاینه فیزیکی و رادیوگرافی قفسه سینه قسمت اساسی ارزیابی افراد با این مشکلات و نشانهها است.
روش‌های تحقیق و تشخیص بیماری‌های دستگاه تنفسی
معاینه فیزیکی قفسه سینه همچنان مهم است، زیرا ممکن است وجود ناحیه التهاب، پلورال یا انسداد مجاری تنفسی را نشان دهد. روش‌های معاینه شامل بازرسی بدنی و لمس توده‌ها، نواحی حساس و الگوی تنفس غیرعادی است. از کوبه‌ای برای اندازه گیری رزونانس ریه زیرین و گوش دادن با استفاده از استتوسکوپ برای تعیین صدای بلند و بلندی صدا استفاده می‌شود. اصوات شناسایی شده با استتوسکوپ ممکن است ناهنجاری‌های مجاری تنفسی، بافت ریه یا فضای پلور را نشان دهد. بررسی خلط برای باکتری‌ها، شناسایی بسیاری از ارگانیسم‌های عفونی را امکان‌پذیر می‌کند. معاینه خلط برای سلول‌های بدخیم گاهی اوقات مفید است.
.jpg "انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و علائم آنها")
معاینه رادیولوژیکی معمول قفسه سینه با استفاده از روش توموگرافی کامپیوتری (CT)بسیار افزایش یافته است. این تکنیک با استفاده از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر دو بعدی که توسط کامپیوتر در یک تصویر ادغام می‌شوند، تصویری کامل از ریه‌ها ارائه میدهد. در حالی که وضوح توموگرافی کامپیوتری بسیار بهتر از سایر روش‌های تجسم است، تهویه ریه و اسکن پرفیوژن نیز می‌تواند در تشخیص ناهنجاری‌های ریه‌ها مفید باشد. در این روش‌ها، یک مولکول ردیاب رادیواکتیو یا در صورت اسکن تهویه، استنشاق می‌شود، یا در صورت اسکن پرفیوژن تزریق می‌شود. اسکن تهویه امکان تصویری از تبادل گاز در نایژه‌ها و نای و اسکن پرفیوژن تصویری از رگ‌های خونی در ریه‌ها را فراهم می‌کند. نتایج ترکیبی حاصل از اسکن تهویه و پرفیوژن برای تشخیص انسداد کانونی عروق خونی ریوی توسط آمبولی ریوی مهم است.
اگرچه تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نقش محدودی در معاینه ریه دارد، زیرا این روش برای تصویربرداری از فضاهای پر از هوا مناسب نیست، اما MRI برای تصویربرداری از قلب و عروق خونی در قفسه سینه مفید است. توموگرافی انتشار پوزیترون (اسکن PET) برای تشخیص بافت بدخیم ریه از بافت اسکار روی بافت‌هایی مانند غدد لنفاوی استفاده می‌شود. از برونکوسکوپهای فیبر نوری انعطاف‌پذیر که می‌توانند از طریق دهان به مجرای هوایی فوقانی وارد شوند، برای بررسی حنجره، نای و برونش‌های اصلی استفاده می شود. با وارد کردن ابزار جراحی از طریق کانال خاصی از برونکوسکوپ، پزشکان می‌توانند نمونه‌های مایع و بافت کوچک را از مجاری تنفسی جمع آوری کنند. نمونه‌های بافتی از نظر تغییرات بافت شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرند که نشانگر بیماری‌های خاصی است و برای تعیین وجود باکتری‌های مضر کشت داده می‌شوند.
تعدادی آزمایش برای تعیین وضعیت عملکرد ریه و اثرات بیماری بر عملکرد ریوی در دسترس است. اسپیرومتری، اندازه گیری میزان و مقدار هوای خارج شده با فشار از طریق یک تنفس کامل، امکان اندازه گیری ظرفیت تهویه ریه‌ها و کمی سازی میزان انسداد جریان هوا را فراهم می‌کند. قابلیت تهویه را می‌توان با یک اوج سنج اندازه گیری کرد که اغلب در مطالعات میدانی استفاده می‌شود. تجهیزات آزمایشگاهی پیچیده‌تری برای اندازه گیری حجم گاز در ریه لازم است. توزیع تهویه در داخل ریه؛ مقاومت در برابر جریان هوا؛ سفتی ریه یا فشار لازم برای باد کردن آن و میزان انتقال گاز از طریق ریه که معمولاً با ثبت میزان جذب مونو اکسید کربن به خون اندازه گیری می‌شود (هموگلوبین میل زیادی به مونوکسیدکربن دارد) از سایر روش‌های تشخیصی بیماری‌های دستگاه تنفسی هستند.
گازهای خون شریانی و مقادیر pH نشان دهنده کفایت اکسیژن رسانی و تهویه است و به طور معمول در بیماران در بخش‌های مراقبت ویژه اندازه گیری می‌شود. آزمایش‌های توانایی ورزشی که در آن میزان کار، تهویه کامل و تبادل گاز قبل، در حین و بعد از ورزش مقایسه می‌شود، در ارزیابی اختلال عملکرد و ناتوانی ریه و تشخیص بیماری‌های دستگاه تنفسی مفید است.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که با آشنایی از علائم و روش‌های تشخیص بیماری‌های دستگاه تنفسی، در صورت بروز این گونه بیماری‌ها به سرعت به پزشک متخصص خود مراجعه کنید.
.jpg "اهداف و آرمان هاى امام خمینی (رحمه الله) از منظر رهبر انقلاب")
