چگونه می توان بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کرد؟

رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که می‌بایست درباره وضعیت دندان‌ها و لثه‌ها و بیماری دهان و دندان مورد توجه قرار گیرد. در حقیقت برخورداری از دندان‌های سالم نه تنها می‌تواند باعث ایجاد ظاهر و احساس مناسب برای شما شود، بلکه علاوه بر این امکان غذا خوردن و صحبت کردن صحیح را نیز برای شما فراهم می‌کند. به همین خاطر رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان از اهمیت مناسب برای حفظ سلامت بدن برخوردار است. مراقبت نکردن از وضعیت دندان‌ها و لثه‌ها از طریق فعالیت‌هایی مثل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می‌تواند باعث افزایش ریسک پوسیدگی دندان، ابتلا به بیماری‌های لثه، عفونت دندان ، و سایر مشکلات مانند آن شود.

مراقبت‌های روزانه از وضعیت دهان و دندان شامل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن صحیح می‌تواند به پیشگیری از ایجاد مشکلات دهان و دندان کمک کرده و در صورت ایجاد مشکل، سطح دندان درد ، ناراحتی، هزینه درمان، و نگرانی را در طول درمان کاهش دهد.

رعایت بهداشت دهان و دندان تاثیر قابل توجهی بر حفظ سلامت بدن دارد. اگر می‌خواهید از دندان‌های خود در برابر خطر پوسیدگی محافظت کنید، پیام‌های مربوط به رعایت بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرید، بهترین فراورده‌های بهداشتی را انتخاب کنید، روش صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را یاد بگیرید و در فواصل تعیین شده به دندانپزشک مراجعه کنید.

مسواک زدن

مسلماً هر صبح و شب مسواک زدن تمام مراقبتی نیست که دندان‌ها به آن احتیاج دارند و نباید از تاثیر عادت‌های نامناسب غفلت کرد. با این حال فراگرفتن روش صحیح مسواک زدن روش قدرتمندی را برای مقابله با پوسیدگی در اختیارتان قرار می‌دهد. توصیه‌های بهداشتی زیر را برای ارتقاء سلامت دهان و دندان خود به کار ببندید. با ما همراه باشید.

شیوه مسواک زدن

* در هنگام تولد، لثه‌های کودک خود را با یک پارچه نرم و آب تمیز کنید.
* به محض درآمدن دندان‌های کودک، آن‌ها را با یک مسواک نرم مسواک بزنید.
* در کودکان زیر ۲ سال، تنها از یک ذره خمیر دندان استفاده کنید.
* در کودکان ۲-۵ ساله، از مقدار کمی خمیر دندان (به اندازه یک نخود) استفاده کنید.
* حتماً از یک خمیر دندان حاوی فلوراید مورد تایید ADA (انجمن دندانپزشکی آمریکا) استفاده کنید و مراقب باشید که فرزند شما آن را قورت ندهد.
*پدر و مادر باید دندان‌های کودک خود را برای رعایت بهداشت دهان و دندان کودکان و دانش آموزان مسواک بزنند، تا زمانی که کودک به اندازه کافی برای انجام این کار بزرگ شده باشد.

چگونه کودک خود را به مسواک زدن عادت دهیم؟

* در مقابل آینه مسواک بزنید.

* مسواک زدن را در اولویت قرار دهید.

* آن را به صورت یک فعالیت خانوادگی انجام دهید.

* احساسات مثبت درباره‌ی مسواک زدن را در کودک خود تقویت کنید. بدترین چیزی که می‌توانید انجام دهید این است که کودک خود را با تهدید وادار به مسواک زدن کنید.

* یک داستان خوب درباره مسواک زدن تعریف کنید. گاهی اوقات، بچه‌ها برای مسواک زدن نیاز به یک دلیل و یا شنیدن یک داستان خوب و یا تشویق دارند.
اجازه دهید بچه‌ها خمیر دندان خود را انتخاب کنند.

* به نوبت مسواک بزنید. اجازه بدهید که کودک شما در نوبت صبح مسواک بزند و شما نوبت شب را انجام دهید.

* توقعات خود را کاهش دهید. این نکات ابتدایی بیشتر برای ایجاد عادت مسواک زدن در کودکان است نه برای آموزش روش مسواک زدن به آنها.

تمیز کردن مسواک

برای تمیز نگه داشتن مسواک به هیچ وسیله یا پوشش خاصی نیاز ندارید. در واقع با پوشاندن مسواک محیط مناسبی را برای رشد باکتری‌ها و ورود آن‌ها به دهان فراهم می‌کنید. کافی است مسواک را پس از هر بار استفاده بشویید و بگذارید تا خشک شود. لازم به تکرار نیست که مصرف اشتراکی مسواک ممنوع است.

تعویض مسواک

پرزهای مسواک به مرور زمان پوسیده می‌شود و قدرت تمیزکنندگی آن از بین می‌رود، بنابراین بهتر است مسواک را هر سه تا چهار ماه یک بار یا در زمان ویزیت‌های دوره‌ای شش ماهه عوض کنید.

دندان‌ها را هفته‌ای یک‌بار با جوش شیرین مسواک بزنید

مسواک زدن هفتگی با جوش‌شیرین لکه‌ها را پاک و دندان‌ها را سفید می‌کند. از جوش شیرین در مقداری معادل خمیردندان استفاده کنید. همچنین می‌توانید از نمک به عنوان خمیردندان جایگزین استفاده کنید. در هر حال حتماً نمک را بیرون بریزید تا دریافت سدیم را افزایش نداده باشید. به علاوه توصیه می‌کنیم در صورت حساس بودن لثه‌ها یک روز در میان با نمک مسواک بزنید.

کشیدن نخ دندان به شیوه‌ی صحیح

کشیدن نخ دندان نیز مانند مسواک زدن باید به شیوه صحیح انجام شود. با کشیدن نخ بین دندان‌ها در واقع جرم و میکروب‌های انباشته‌شده در این فضا را خارج می‌کنید. بهتر است هر بار حدود 18 اینچ از نخ دندان را جدا کنید تا بتوانید قسمت تمیز و استفاده‌نشده‌ای را بین هر دو دندان وارد کنید و دوباره باکتری‌ها را بین دندان‌ها برنگردانید. به خاطر داشته باشید که باید نخ دندان را رو به جلو و عقب در حرکتی ‘C’ شکل به گونه‌ای روی دندان بکشید که نخ دور دندان را بگیرد.

استفاده از تمیزکننده‌ی زبان

تمیزکننده یا ساینده زبان در پشت بعضی مسواک‌های جدید وجود دارد. از آنجایی‌که مسواک زدن باکتری‌های روی زبان را از بین نمی‌برد، حتماً زبان را نیز پس از مسواک زدن تمیز کنید تا هم باکتری‌ها را از دهان به بیرون فرستاده باشید و هم دهانی خوشبو داشته باشید.

استفاده از دهان‌شویه

دهان‌شویه در فضاهایی نفوذ می‌کند که نه با مسواک و نه با نخ دندان نمی‌توان آن نقاط را تمیز کرد و دهان‌شویه ذرات تحریک‌کننده‌ی خط لثه و عامل بروز ناراحتی‌های لثوی را از بین می‌برد. بنابراین دهان‌شویه را حتی وقتی عجله دارید فراموش نکنید.

فلوراید برای سلامت دهان و دندان

فلوراید عنصری است که به‌طور طبیعی در دندان وجود دارد و به آن استحکام می‌دهد. فلورایدتراپی به پیشگیری از پوسیدگی کمک می‌کند. کارشناسان معتقدند که دریافت فلوراید از چند منبع گوناگون بهترین روش برای جلوگیری از پوسیدگی است.

فلوراید به‌طور طبیعی در غلظت پایین در منابع آب وجود دارد. بعضی مواد غذایی مانند گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ و چای نیز حاوی فلورایدند. همچنین در بعضی مناطق فلوراید به آب شرب لوله‌کشی اضافه می‌شود. بسیاری از خمیردندان‌ها، دهان‌شویه‌ها و درمان‌های مختلف دندانپزشکی نیز فلوراید لازم برای دندان را تامین می‌کند. دندانپزشک در صورت لزوم قرص فلوراید را برای کودکانی تجویز می‌کند که فلوراید کافی از آب آشامیدنی دریافت نمی‌کنند.

قرقره کردن سرکه سیب

سرکه سیب را صبح‌ها قرقره کنید و سپس مسواک بزنید. سرکه سیب به رفع لکه‌های دندان، سفید شدن دندان‌ها و از بین بردن باکتری‌های دهان و لثه کمک می‌کند.

جویدن آدامس بدون قند

جویدن آدامس بدون قند از آن‌رو برای دندان‌ها مفید است که ذرات غذای گیر کرده با جویدن خارج می‌شود و همچنین حالت اسیدی دهان با افزایش یافتن بزاق خنثی می‌شود. به علاوه مواد اولیه به‌کار برده شده در بعضی آدامس‌ها خطر پوسیدگی را کاهش می‌دهد و به درمان ناحیه‌هایی کمک می‌کند که مستعد پوسیدگی قریب الوقوع هستند.

حذف تنقلات

اگر دندان‌ها را به خوبی مسواک زده‌اید و تمام باکتری‌ها و ذرات غذا را از بین دندان‌ها و محیط دهان خارج کرده‌اید، اما پس از آن تنقلات خورده‌اید، باید پیش از خوابیدن دوباره مسواک بزنید. با خوردن تنقلات پیش از خواب و مسواک نزدن بعد از آن به ذرات غذا و مواد قندی اجازه می‌دهید تا مدت زیادی روی دندان‌ها باقی بمانند و باکتری‌های مضر برای سلامت دهان و دندان را تغذیه کنند.

خوراکی‌های “پاک کننده” میل کنید

خوراکی‌های سفت و ترد هنگام جویده شدن دندان‌ها را تمیز می‌کنند. سیب یکی از این خوراکی‌های مفید است که مسواک طبیعی نیز نامیده می‌شود، هویج خام، کرفس و ذرت بو‌ داده نیز این کاربرد دو‌منظوره را دارند. برای این که بیشترین فایده را از میل کردن چنین خوراکی‌هایی ببرید، آنها را در پایان وعده غذایی و هنگامی مصرف کنید که نمی‌توانید دندان‌ها را بلافاصله پس از صرف غذا مسواک بزنید.

انتخاب غذاهای مفید برای دندان‌ها

پنیر، مرغ یا دیگر گوشت‌ها، آجیل و شیر بهترین و مفیدترین غذاها برای دندان به شمار می‌رود، چرا که با تامین کلسیم و فسفر لازم برای تجدید مواد معدنی ضروری از مینای دندان محافظت می‌کنند.

میل کردن میوه‌های سفت و ترد مانند سیب و گلابی و سبزیجات نیز برای دندان‌ها مفید است. ماده‌ی عمده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی این خوراکی‌ها آب است که اثر مواد قندی موجود را کاهش و ترشح بزاق را افزایش می‌دهد. ذرات غذا با افزایش یافتن آب دهان از بین دندان‌ها خارج می‌شود و محیط اسیدی دهان خنثی می‌شود.

درزگیری دندان پوسیده

سیلانت یا درزگیر یک پوشش محافظ است که بر سطوح جویدن (شیارهای) دندان‌های عقب (دندان آسیاب کوچک و بزرگ که در در کودکان دارای چهار حفره از پنج حفره است) اِعمال می‌شود. این درزگیر به عنوان یک مانع در برابر غذا، پلاک و اسید عمل می‌کند، در نتیجه از مناطق مستعد پوسیدگی محافظت می‌کند.

فلوراید

فلوراید یک عنصر طبیعی است و ثابت شده است که می‌تواند ۵۰-۷۰٪ از پوسیدگی دندان جلوگیری کند. با وجود مزایای آن، میزان بسیار کم یا بیش از حد فلوراید می‌تواند برای دندان‌ها مضر باشد. با فلوراید کم و یا بدون آن، دندان‌ها مقاومتی در برابر پوسیدگی ندارند. مصرف فلوراید بیش از حد توسط کودکان می‌تواند منجر به فلوئوروزیس دندانی شود که معمولاً موجب لکه‌های سفید گچی (و در موارد پیشرفته به رنگ قهوه‌ای) در دندان‌های دائمی می‌گردد. شما می‌توانید با استفاده از یک خمیر دندان حاوی فلوراید و تنها یک ذره از خمیر دندان (به اندازه یک دانه برنج) دندان‌های یک کودک کمتر از ۳ سال خود را مسواک بزنید. برای کودکان ۳ تا ۶ ساله، باید به مقدار یک نخود از خمیر دندان استفاده کنید.

انتخاب نوشیدنی‌های مفید برای دندان‌ها

آب به ویژه آب حاوی فلوراید، شیر و چای تلخ بهترین نوشیدنی‌ها برای دندان‌ها هستند. مصرف نوشیدنی‌های قندی مانند نوشابه، لیموناد و قهوه یا چای شیرین‌شده با شکر را کاهش دهید.

بهتر است خوراکی‌های اسیدی مانند مرکبات، گوجه‌فرنگی و لیمو را با وعده‌های غذایی حجیم‌تر میل کنید تا اثر اسیدی آن‌ها به حداقل برسد.

شیر و سلامت دهان و دندان

شیر یکی از منابع اصلی مواد قندی در رژیم غذایی است، اما نباید به این بهانه از نوشیدن شیر خودداری کرد. چرا که شیر در واقع به حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند. قند شیر از نوع لاکتوز است که کمترین آسیب را به دندان‌ها می‌زند. از این گذشته کلسیم موجود در شیر دندان‌های شیری و دائمی را محکم و قوی می‌کند. به علاوه اگر غذاهای عامل پوسیدگی دندان مانند شیرینی را با شیر میل کنید، شیر از آسیب دیدن دندان‌ها جلوگیری می‌کند.

اما نوشیدن شیر هر چقدر در طول روز مفید است، به همان اندازه شب‌ها قبل از خواب مضر است. حتماً دندان‌ها را قبل از خواب مسواک بزنید و هرگز اجازه ندهید فرزندتان با شیشه شیر حاوی آب‌میوه یا دیگر نوشیدنی‌های شیرین شده به تخت خواب برود، چرا که باقی ماندن این مواد روی دندان‌ها پوسیدگی گسترده‌ای را به دنبال خواهد داشت.

چه زمان لازم است با دندان‌پزشک ملاقات شود؟

در صورت مواجه شدن با شرایط زیر لازم است با دندانپزشک ملاقات شود:

* قرمزی، ورم لثه‌ها، یا خونریزی از لثه‌ها
* حساسیت دندان به گرما یا سرما
* مشکلات مربوط به جویدن غذا
* بوی بد دائم دهان
* لق شدن دندان‌های دائمی
* درد دندان مداوم و عدم تسکین درد دندان
* آبسه و عفونت دندان

آبسه دهان، دندان و لثه به عفونت دهان، صورت، فک یا گلو گفته می‌شود که به صورت پوسیدگی و سوراخ شدن دندان یا عفونت دندان شروع می‌شود. آبسه لثه و دندان در میان افرادی شایع است که بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت نمی‌کنند و به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند. آبسه لثه و دندان در صورت ملتهب شدن بافت بسیار دردناک است.

زخم‌های دهان زخم‌هایی دردناک و کاملاً مشخص به شکل گرد یا بیضوی هستند که به آنها آفت دهان هم گفته می‌شود. آفت دهان بسیار شایع است. اغلب مردم حداقل یک بار در طول زندگی خود آفت دهان را تجربه کرده‌اند. حداقل ۲۰% از جمعیت دچار آفت دهان شده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان بیش از مردان دچار آفت دهان می‌شوند. آفت دهان بین جوانان شایع‌تر است. آفت دهان واگیردار نیست. برای مثال با بوسیدن یا استفاده از لیوان و قاشق دیگران به آفت دهان مبتلا نخواهید شد.

رعایت سلامت دهان و دندان در گروه‌های مختلف سنی

رعایت مناسب بهداشت و سلامت دهان و دندان کودکان و بزرگسالان می‌تواند نقش موثرتر در حفظ سلامت دندان‌ها داشته باشد. به این ترتیب با وجودی که همه افراد لازم است نکات مربوط به حفظ سلامت دهان و دندان را جدی بگیرند، برخی افراد ممکن است نیاز به توجه و مراقبت بیشتر در این حوزه داشته باشند.

کودکان

پوسیدگی دندان‌های شیری یا سندرم استفاده از شیشه شیر یک الگوی مشخص پوسیدگی دندان است. هنگامی که این مشکل اولین بار ایجاد شود، کودک ممکن است با ایجاد لکه‌های سفید نزدیک خط لثه مواجه شود. این لکه‌ها به تدریج با پیشرفت پوسیدگی به رنگ لکه‌های قهوه‌ای در خواهند آمد. در این شرایط درمان به موقع مشکل برای کاهش سطح پوسیدگی دندان از اهمیت خاص برخوردار است. در این رابطه با دندان‌پزشک اطفال مشورت شود.

باقی ماندن مواد قندی بر روی دندان‌ها می‌تواند باعث پوسیدگی دندان‌های شیری شود. این مواد قندی از طریق شیر، آب میوه، یا مواد غذایی به دهان کودک وارد می‌شوند. به این ترتیب برخی نکات قابل توجه به منظور پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های شیری به شرح زیر هستند.

نکات مهم:

محدود کردن استفاده از شیشه شیر به زمان‌های غذا خوردن کودک

نخواباندن کودک با شیشه شیر در دهان: در حقیقت خوابیدن کودک با شیشه شیر در دهان می‌تواند باعث شود دندان‌ها در محلول حاوی قند غوطه‌ور شده و با تغذیه باکتری‌ها از این مواد قندی، دندان‌های کودک به تدریج دچار پوسیدگی شوند.

قبل از شروع رشد دندان‌های کودک، لازم است دندان‌های کودک به‌طور منظم با استفاده از یک پارچه تمیز، نرم و نازک همچون دستمال گردن دو بار در روز تمیز شود.

پس از رشد دندان‌های کودک در دهان، لازم است از مسواک مرطوب برای تمیز کردن دندان‌های کودک استفاده شود. در این حالت تا زمانی که کودک به سنی نرسیده که بتواند مواد باقیمانده در دهان خود را پس از مسواک زدن از دهان خود خارج کند، نباید برای مسواک زدن دندان‌های وی از خمیردندان استفاده شود. توجه داشته باشید فرو بردن خمیردندان و خوردن آن می‌تواند باعث ایجاد شرایطی به نام فلوئروزیس شده و با جذب بیش از حد فلوراید توسط بدن، باعث تغییر رنگ دندان‌ها و لک شدن آن‌ها شود.

با رسیدن کودک به سن یک سال لازم است دیگر از شیشه شیر برای غذا دادن به وی استفاده نشده و شیشه شیر با سایر ابزارها همچون فنجان‌ها و لیوان‌های مخصوص غذا دادن به کودک جایگزین گردد.

خانم‌ها

خانم‌ها با مشکلات متفاوت در ارتباط با وضعیت دندان‌های خود در مراحل مختلف زندگی مواجه می‌شوند. طبقه‌بندی مشکلات خانم‌ها در این رابطه با توجه به گروه سنی آن‌ها به شرح زیر است:

سنین نوجوانی

هنگامی که قاعدگی خانم‌های جوان آغاز می‌شود، دوره‌های قاعدگی می‌تواند با ایجاد زخم‌های دهانی یا ورم لثه‌ها همراه باشد.

سنین جوانی تا میان‌سالی

خانم‌ها در سنین مستعد بارداری می‌بایست به خوبی از سلامت دهان و دندان خود مراقبت کنند. در حقیقت ابتلا به بیماری‌های لثه می‌تواند احتمال به دنیا آمدن پیش از موعد نوزاد و نیز تولد نوزاد با وزن کم را به‌طور مشخص افزایش دهد.

دوره بارداری

در طول دوره بارداری، افزایش سطح پروژسترون و سایر هورمون‌ها می‌تواند باعث به هم خوردن سطح تعادل بدن شود. این شرایط می‌تواند باعث ابتلای فرد به بیماری‌های لثه، کاهش یا افزایش بیش از حد بزاق دهان، و ایجاد تومورها و کیست‌های خوش خیم بر روی لثه‌ها به نام گرانولوم (granulomas) شود. استفراغ مکرر در طول دوره بارداری به خاطر حالت ویار می‌تواند با تجزیه مینای دندان باعث ایجاد پوسیدگی و کرم‌خوردگی در آن شود. بهترین روش برای پیشگیری از ایجاد این مشکل رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان است. به همین خاطر بهتر است در این رابطه با دندانپزشک یا پزشک ملاقات و صحبت شود.

دوره یائسگی و پس از یائسگی

هنگامی که خانم‌ها به سنین یائسگی می‌رسند، فقر استروژن باعث می‌شود این خانم‌ها در معرض خطر بالاتر ابتلا به بیماری‌های لثه قرار گیرند. علاوه بر این برخی خانم‌ها در این زمان ممکن است به سندرم سوزش دهان (BMS) مبتلا شوند. این مشکل با ایجاد احساس سوزش ناخوشایند به صورت گاه و بی گاه در دهان همراه بوده و می‌تواند تغییر در درک فرد نسبت به مزه مواد غذایی را به همراه داشته باشد. به هر حال امکان درمان این شرایط از طریق کرم‌های موضعی یا داروهای خوراکی وجود دارد.

دوره پیری

با بالا رفتن سن، توانایی فرد برای جویدن موثر مواد غذایی کاهش پیدا می‌کند و این شرایط به‌طور خاص هنگامی ایجاد می‌شود که فرد تعدادی از دندان‌های خود را از دست داده یا دندان‌های مصنوعی وی به‌طور مناسب در دهان قرار نگیرد. علاوه بر این در این زمان ممکن است بیمار داروهایی مصرف کند که باعث خشکی دهان می‌شوند. این شرایط می‌تواند باعث ایجاد مشکلات خاص برای فرآیند بلع غذا شده و سوء تغذیه برای فرد به همراه داشته باشد. علاوه بر این، خشکی دهان می‌تواند باعث تجمع باکتری در دهان، ایجاد بوی بد دهان، ابتلا به بیماری‌های لثه، و عفونت ساختارهای داخل دهان شود.

افرادی که به‌طور مداوم تحت درمان قرار دارند

این افراد شامل افراد مسن و نیز کودکان یا افراد بزرگ‌سالی هستند که دچار ناتوانی فیزیکی یا ذهنی می‌باشند. این افراد اغلب متکی به کمک سایرین برای رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان خود می‌باشند. به هر حال، در بسیاری از مواقع ارائه این خدمات به فرد با مشکل مواجه می‌شود.

این افراد ممکن است در صورت وجود درک اشتباه از هدف پرستار در هنگام انجام فعالیت‌های لازم برای مراقبت از دهان و دندان خود دچار آشفتگی شوند. در حقیقت، مشاهده رفتار تهاجمی در بین این افراد در هنگام ارائه خدمات بهداشتی به آن‌ها همچون مسواک زدن دندان‌ها به صورت عادی قابل مشاهده است. در نتیجه، رعایت بهداشت دهان و دندان در این شرایط ممکن است با عجله و بدون دقت انجام شده یا به‌طور کامل مورد بی‌توجهی قرار گیرد. علاوه بر این گاهی اوقات لازم است از ابزارها یا داروهای خاص برای مراقبت از بهداشت دهان و دندان این افراد استفاده شود.

افراد مبتلا به بیماری ایدز

افراد مبتلا به بیماری ایدز (HIV) مستعد ایجاد عفونت در دهان هستند. در حقیقت ایجاد پرزهای خاص بر روی زبان به نام لکوپلاکی مویی دهان گاهی اوقات یکی از علائم اولیه ابتلا به این بیماری می‌باشد. علاوه بر این، افراد مبتلا به ایدز ممکن است با سایر عفونت‌های قارچی در دهان خود همچون هیستوپلاسموز (histoplasmosis)، آسپرژیلوس (aspergillosis)، و کاندیدیاز دهانی (oral candidiasis) مواجه شوند.

منبع: سایت کلینیک سیما دنت
سایت دکتر قریشی
سایت کلینیک دکتر محمدی نژاد