مکن در جسم و جان منزل، که اين دونست و آن والا

شاعر : سنايي غزنوي

قدم زين هر دو بيرون نه نه آنجا باش و نه اينجا		مکن در جسم و جان منزل، که اين دونست و آن والا
بهرچ از دوست وا ماني چه زشت آن نقش و چه زيبا		بهرچ از راه دور افتي چه کفر آن حرف و چه ايمان
نشان عاشق آن باشد که خشکش بيني از دريا		گواه رهرو آن باشد که سردش يابي از دوزخ
نبود از عاجزي وامق که عذرا ماند ازو عذرا		نبود از خواري آدم که خالي گشت ازو جنت
مکان کز بهر حق جويي چه جابلقا چه جابلسا		سخن کز روي دين گويي چه عبراني چه سرياني
همه درياي هستي را بدان حرف نهنگ آسا		شهادت گفتن آن باشد که هم ز اول در آشامي
کمر بست و به فرق استاد در حرف شهادت لا		نيابي خار و خاشاکي در اين ره چون به فراشي
پس از نور الوهيت به الله آي ز الا		چو لا از حد انساني فکندت در ره حيرت
به معني کي رسد مردم گذر ناکرده بر اسما		ز راه دين توان آمد به صحراي نياز ار ني
گرت سوداي اين باشد قدم بيرون نه از صفرا		درون جوهر صفرا همه کفرست و شيطاني
قفس بشکن چو طاووسان يکي بر پر برين بالا		چه ماني بهر مرداري چو زاغان اندرين پستي
که دارالملک ايمان را مجرد بيند از غوغا		عروس حضرت قرآن نقاب آن گه براندازد
که از خورشيد جز گرمي نيابد چشم نابينا		عجب نبود گر از قرآن نصيبت نيست جز نقشي
که ادريس از چنين مردن بهشتي گشت پيش از ما		بمير اي دوست پيش از مرگ اگر مي زندگي خواهي
که از شمشير بويحيا نشان ندهد کس از احيا		به تيغ عشق شو کشته که تا عمر ابد يابي
چه بازي عشق با ياري کزو بي‌ملک شد دارا		چه داري مهر بد مهري کزو بي جان شد اسکندر
زهي سودا که خواهي يافت فردا از چنين سودا		گرت سوداي آن باشد کزين سودا برون آيي
تو همچون گوي سرگردان و ره چون پهنه بي‌پهنا		سر اندر راه ملکي نه که هر ساعت همي باشي
که خود روح‌القدس گويد که بسم‌الله مجريها		تو در کشتي فکن خود را مپاي از بهر تسبيحي
که حرصش با تو هر ساعت بود بي‌حرف و بي‌آوا		اگر دينت همي بايد ز دنيا دار پي بگسل
اگر دنيا همي خواهي بده دين و ببر دنيا		همي گويد که دنيا را بدين از ديو بخريدم
چه بازيها برون آرد همي اين پير خوش سيما		ببين باري که هر ساعت ازين پيروزه گون خيمه
تو خود مي پند ننيوشي ازين گوياي ناگويا		جهان هزمان همي گويد که دل در ما نبندي به
که اينجا صورتش مالست و آنجا شکلش اژدرها		گر از آتش همي ترسي به مال کس مشو غره
ز دوزخ دان نهادت را هماره مولد و منشا		از آتش دان حواست را هميشه مستي و هستي
که سوي کل خود باشد هميشه جنبش اجزا		پس اکنون گر سوي دوزخ‌گرايي بس عجب نبود
و گرنه تف آن آتش ترا هيزم کند فردا		گر امروز آتش شهوت بکشتي بي‌گمان رستي
مگر گردي چو جان و عقل هم والي و هم والا		تو از خاکي بسان خاک تن در ده درين پستي
بلاي ديده‌ها گردد، چو بالا گيرد از نکبا		که تا پستست خاک اينجا همه نفعست ليک آن گه
ميان دربند کاري را که اين رنگست و آن آوا		ز باد فقه و باد فقر دين را هيچ نگشايد
مده محرور جاهل را ز بهر طبع او خرما		مگو مغرور غافل را براي امن او نکته
گرفته چينيان احرام و مکي خفته در بطحا		چو علمت هست خدمت کن چو دانايان که زشت آيد
نه حرف از بهر آن آمد، که دزدي چادر زهرا		نه صوت از بهر آن آمد که سوزي مزهر زهره
تو چون از وي سپر سازي نماني زنده در هيجا		ترا تيغي به کف دادند تا غزوي کني با خود
به دست چون تو نامردي چه نرم آهن چه روهينا		به نزد چون تو بي‌حسي چه دانايي چه ناداني
خوش آوازت همي دارد صداي گنبد خضرا		ترا بس ناخوشست آواز ليکن اندرين گنبد
که با داوود پيغمبر رسيلي کن درين صحرا		وليک آن گه خجل گردي که استادي ترا گويد
مرو زنهار بر تقليد و بر تخمين و بر عميا		تو چون موري و اين راهست همچون موي بت رويان
چو دزدي با چراغ آيد گزيده‌تر برد کالا		چو علم آموختي از حرص آن گه ترس کاندر شب
مسلماني ز سلمان جوي و درد دين ز بودردا		از اين مشتي رياست جوي رعنا هيچ نگشايد
که از يک چاکري عيسي چنان معروف شد يلدا		به صاحب دولتي پيوند اگر نامي همي جويي
نباشد تا ابد مقطع نبودست از ازل مبدا		قدم در راه مردي نه که راه و گاه و جاهش را
ز بهر حالت اوراست اين انفاس مستوفا		ز بهر قالب اوراست اين ارواح مستوفي
ز بهر زاد آنجا راست اينجا زادن حوا		ز بهر کشت آنجا راست اينجا کشتن آدم
تو پنداري که بر هرزه‌ست اين الوان چون مينا		تو پنداري که بر بازيست اين ميدان چون مينو
وگر نز بهر شرعستي، کمر بگشايدي جوزا		وگر نز بهر دينستي در اندر بنددي گردون
درون سو شاه عريان و برون سو کوشک در ديبا		چو تن جان را مزين کن به علم دين که زشت آيد
چو مرگ اين جامه بستاند تو عريان ماني و رسوا		ز طاعت جامه‌اي نو کن ز بهر آن جهان ورنه
مر او را کوي پر عنين و ما را خانه پر عذرا		خود از نسل جهانبانان نزايد هيچ تا باشد
نيابي ديو را ديوي چو کرد اخلاص رخ پيدا		نبيني طبع را طبعي چو کرد انصاف رخ پنهان
ترا ترسا همي گويد که در صفرا مخور خلوا		ترا يزدان همي گويد که در دنيا مخور باده
وليک از بهر تن ماني حلال از گفته‌ي ترسا		ز بهر دين بنگذاري حرام از گفته‌ي يزدان
که آنجا باغ در باغست و خوان در خوان و وا در وا		گرت نزهت همي بايد به صحراي قناعت شو
که از دام زبون گيران به عزلت رسته شد عنقا		گر از زحمت همي ترسي ز نااهلان ببر صحبت
به سوي خطه‌ي وحدت برد عقل از خط اشيا		مرا باري بحمدالله ز راه رافت و رحمت
همي خواهم به هر ساعت چه در سرا چه رد ضرا		به دل ننديشم از نعمت نه در دنيا نه در عقبا
چنان کز وي به رشک افتد روان بوعلي سينا		که يارب مر سنايي را سنايي ده تو در حکمت
چو راي عاشقان گردان چو طبع بيدلان شيدا		مگردانم درين عالم ز بيش آزي و کم عقلي
مرا از زحمت تن‌ها بکن پيش از اجل تنها		ز راه رحمت و رافت چو جان پاک معصومان
که تا چون خود نخوانندم حريص و مفسد و رعنا		زبان مختصر عقلان ببند اندر جهان بر من
مگردان حرص من چون مل که در پيري شود برنا		مگردان عمر من چون گل که در طفلي شود کشته
بيابان بود و تابستان و آب سرد و استسقا		بحرص ار شربتي خوردم مگير از من که بد کردم
به هرچ از انبيا گويند «آمنا» و «صدقنا»		به هرچ از اوليا گويند «زرقني» و «وفقني»

مکن در جسم و جان منزل، که اين دونست و آن والا

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته