تا چرخ برگشاد گريبان نوبهار

شاعر : سنايي غزنوي

از لاله بست دامن کهپايه‌ها ازار		تا چرخ برگشاد گريبان نوبهار
کاجزاي او گرفت همه طرف جويبار		چونان نمود کل اثيري اثر به کوه
صد برگ گل بزاد ز يک نوک تيز خار		از اعتدال و تقويت طبع او ز خاک
شاخي که بد چو هيکل افعي تهي ز بار		اکنون که پر ز برگ زمرد شد از صبا
کز خاصيت کفد ز زمرد دو چشم مار		زان مي‌کفد ز ديدن او ديده‌هاي شاخ
با وصل گل برو چکند ناله‌هاي زار		از هجر نالش آرد بس بلبل از درخت
آن قوتي که داد عناصر به کوهسار		زايد همي هوا به لطافت ز سعي چرخ
بيواسطه اگر چه نپايد بر آب نار		با آفتاب اگر بنتابد بروز نجم
بي حشر چونکه کرد زمينش پس آشکار		گر به سما بهشت نهانست تا به حشر
گردون پر ستاره و درياي پر شرار		بر دشت و باغ چيست پس از ياسمين و گل
کهسار بين ز لاله پر از نار آبدار		گلزار بين سبزه پر از آب نارگون
بر شکل پاي شير شده پنجه‌ي چنار		بر شبه چنگ باز سر غنچه‌هاي گل
اين پرده‌ي کثيف لطيف اصل تند بار		گر دشت خرمست چرا گريد از فراز
زينجا خروش عاشق و ز آنجا نشاط يار		زينجا نفير ريزد ز آنجا نواي ناي
طبعي تهي ز غم ز درختان پر ز بار		خلقي پر از نشاط ز دشتي تهي ز برف
و آن گلرخان نشاط کنان گرد لاله‌زار		آن لاله فام باده‌خوران زير شاخ گل
شاخ شجر چون گوش عروسان ز گوشوار		بيخ زمين چو افسر شاهان پر از گهر
بر هر چمن کناري و در هر کنار يار		بر هر طرف بهشتي در هر بهشت حور
شاهي بهر طريق و عروسي بهر کنار		مرغي بهر درخت و چراغي بهر چمن
ور چه درين بهار بها يافت هر ديار		گر چه ز هر درخت خوشي ديد هر دماغ
چون خلق و طبع خواجه اگر نيستي بهار		ليک از بهار خرميي نيستي به طبع
چون نصرت و سعادت و حمدست نامدار		منصوربن سعيدبن احمد که از کرم
بر نه فلک چهار گهر مي‌کند نثار		آن کز مزاج گوهر و تاثير علم او
چون شخص سل گرفته سوال از کفش نزار		آن خواجه‌اي که گشت ز تعجيل جود خويش
يک منزلند از تک جودش همه قفار		يک فکر تند از پي مدحش همه سخن
در کامهاي خلق زبانهاي افتخار		کرد از تف سخاوت خود همچو چوب خشک
آن چشم ايمنست بهر حال از انتشار		چشمي که نشر سيرت او بيند از مديح
در ساعتي دو ليل بخيزد ز يک نهار		گر بنگرد به خشم سوي چرخ و آفتاب
وي مرکز حيات ز عون تو مستدار		اي دايره‌ي نجات ز جود تو مستدير
هرگز شکن نگيرد چون پشت سوسمار		رويي که يافت گرد ستانه‌ي درت ز لطف
از باد کوه کن نبرد در هوا غبار		خاکي که يافت سايه‌ي حزم تو زان سپس
در نيم لحظه چنبر افلاک را گذار		آبي که يافت آتش عزمت کند چو وهم
آن کس که دارد از علم و علم تو حصار		هرگز سپاه مرگ نيابد بدو ظفر
شکرست باز عمر ترا روز شب شکار		مدحست طبع و فعل ترا سال و مه خورش
شد غرق بحر دست تو کشتي انتظار		شد فرش پاي قدر تو گردون مستقيم
آنها که در عروق مفاصل بود نثار		گويي که هست بر بشره نزد خاطرت
آنرا که کشت بوالحسن از زخم ذوالفقار		زنده شود به علم و به احسانت هر زمان
بر مرگ سوي شخص فروبست رهگذار		آخر گشاد تير علوم تو از علاج
وز جود و بر يافت همه خلق بر و بار		از لطف و بخشش تو چو شمس اي فلک محل
پس چونکه هست روي عدو از تو همچو قار		پرمايه‌اي چو گوهر و پر سايه‌اي چو ماه
هر نکته صد سپهر و هر انگشت صد بحار		ني ني مه و گهر چه خوانم ترا چو هست
وي خلق را به جود يسارت همه يسار		اي چرخ را به بذل يمينت همه يمين
هستم من آن عزيز که ماندم ز دهر خوار		هستم من آن بلند که گشتم ز چرخ پست
يک لحظه مي‌نيابد همچون زمين قرار		از جور اين زمان و زمانه نهاد من
وز شعر فخر زايد قسمم ازوست عار		از جهل عار باشد حظم ازوست فخر
از هيچ رادمرد به صد شعر يک شعار		هرگز نيافتم به چنين شعرهاي نغز
روزي هزار بار دو چشمم شود چهار		تا پنجگانه‌ايم دهند از دويست شعر
زيرا که چون شبست برو روزگار تار		چشمم همي ستاره از آن بارد از مژه
از سر همي برآرد هر ساعتي دمار		هستي سخن چه سود کسي را که نيستي
کامروز فرق کس نکند افسر از فسار		شوخيست مايه‌ي طمع اشعار خوش چه سود
نشناسد او ز جهل يمين خود از يسار		آنراست يمن و يسر که با قوت تميز
در پستي آب کي بدي و در هوا بخار		گر کارها چنانکه ببايد چنان بدي
مداح را به جود و به انصاف دستيار		شايد که خاکپاي تو بوسم که خود تويي
زان مر ترا چو دولت تو کردم اختيار		مجبور بخت بد بدم از روي چاکري
نه تو کم از مهي و نه من کمتر از خيار		نشکفت اگر ز روي تو والا شوم از آنک
در بوستان عمر خود از حکمتم به کار		تخميم بر دهنده ز مدح و ثنا و شکر
اي خلق را به علم تو از مرگ زينهار		در زينهار خويش نگهدارم از بلا
گر چه ز خلق بود روان و دلم فگار		بودم صبور تا برسيدم به صدر تو
تا لاجرم وزير نبي گشت و يار غار		آري به زخم ماري ابوبکر صبر کرد
مر خلق را ز حکمت باري همي نگار		تا ز آتش و ز آب و ز خاک و هوا بود
در صفوت و بلندي و در لطف و در وقار		بادي چو آب و آتش و بادي چو باد و خاک
از رنج تن روان و ز مقصود دل کنار		بادت ز سعي بخت هميشه تهي و پر

تا چرخ برگشاد گريبان نوبهار

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته