اي جوان زير چرخ پير مباش

شاعر : سنايي غزنوي

يا ز دورانش در نفير مباش		اي جوان زير چرخ پير مباش
ورنه با ويل و واي و وير مباش		يا برون شو ز چرخ چون مردان
ساکن گنبد اثير مباش		اثر دوزخ ار نمي‌خواهي
در سراپرده‌ي سعير مباش		گر سعيديت آرزوست به عدن
در کف هفت و هشت اسير مباش		تو وراي چهار و پنج و ششي
ناقدي باش و جز بصير مباش		در سرا ضرب عقل و نفس و فلک
بسته‌ي ديو بسته گير مباش		در ميان غرور و وهم و خيال
گر تو سلطان نه‌اي سفير مباش		هر دمي با گشاد نامه‌ي عقل
گر نه‌اي زن مني پذير مباش		مني انداز باش چون مردان
داروي وزر کن وزير مباش		گر ترا جان به وزر آلودست
به سرو دنب جز بگير مباش		از براي خلاف و استبداد
بهر آز اين چنين حقير مباش		اي به گوهر و راي طبع و فلک
گر نه‌اي مور زود مير مباش		مار قانع بسي زيد تو به حرص
گاه گوز و گهي پنير مباش		از پي خرس حرص و موش طمع
در نياز پياز و سير مباش		«من» و «سلوي» چو هست اندر تيه
تو ز کژ دور شو چو تير مباش		از کمان يافت دور گشتن تير
بحرها هست در غدير مباش		گر همي در و عنبرت بايد
ورنه ايمن بزي خطير مباش		گر خطر بايدت خطر کن جان
گو کنون تخت اردشير مباش		چون ترا خاک تخت خواهد بود
شو فقيهي گزين فقير مباش		تا ز يک وصف خلق متصفي
همچو قابوس وشمگير مباش		فقه خوان ليک در جهنم جاه
ورنه بيهوده در زفير مباش		چون زفر درس و ترس با هم خوان
چون چراغي بجز منير مباش		در ره دين چو بو حنيفه ز علم
جز ازين دايه سير شير مباش		چون تو طفلي و شرع دايه‌ي تست
طالب جامع کبير مباش		مجمع اکبر ار نخواهد بود
ره مخوفست بي‌خفير مباش		ور کنون سوي کعبه خواهي رفت
جز چو پيغمبران نذير مباش		با چنين غافلان نذر شکن
چون نکو نه‌اي دبير مباش		از پي ذکر بر صحيفه‌ي عمر
منکر «منکر» و «نکير» مباش		با تو در گورتست علم و عمل
کاهلانه «بجه» «بگير» مباش		پاس پيوسته دار بر در حق
پس در آن کوي خير خير مباش		خار خارت چو نيست در ره او
بي‌خبر بر در خبير مباش		همه دل باش و آگهي نياز
پس تو گر آگهي چو زير مباش		زير بي‌آگهي کند زاري
ليک از بن شکر بي‌صرير مباش		چون قلم هر دمي فدا کن سر
پس چو يعقوب جز ضرير مباش		چون به پيش تو نيست يوسف تو
در سخن فرد و بي‌نظير مباش		اي سنايي تو بر نظاره‌ي خلق
گفت بگذار و در زحير مباش		در زحيري ز سغبه‌ي گفتن
دردت ار هست گو صفير مباش		در هواي صفا چو بوتيمار
چشم سر گو: برو قرير مباش		با قرارست نور ديده‌ي سر
خرت ار نيست گو شعير مباش		شکر کن زان که شرع و شعرت هست
تو به پاداش او جرير مباش		گر چه خصمت فرزدق ست به هجو
در نقار از پي نقير مباش		خود نقيريست کل عالم و تو
گاه بشرا و گه بشير مباش		از پي يوسف کسان به غرض
ابر باش و بجز مطير مباش		همه بر کشتهاي تشنه ز قحط
باد کشتيش باش و قير مباش		هر کجا پاي عاشقي‌ست روان
خاک را گر دوست بودي پاک را دشمن مباش		اي سنايي خواجه‌ي جاني غلام تن مباش
مرد يزدان گر نباشي جفت اهريمن مباش		گرد پاکي گر نکردي گرد خاکي هم مگرد
جام را گرمي نباشي دام را ارزن مباش		خاص را گر اهل نبوي عام را منکر مشو
نقش نام دوستان را موم شو آهن مباش		کار خام دشمنان را آب شو آتش مباش
مرد دندان مزد نبوي درد دندان کن مباش		يار خندان لب نباشي سرو سندان دل مباش
چون شکوفه روي بودي چون شکافه زن مباش		در ميان نيکوان زهره طبع ماهروي
پس دو روي و ده زبان همچون گل و سوسن مباش		گر چو نرگس نيستي شوخ و چو لاله تيره دل
مرد بودي از براي رنگ و بويي زن مباش		نيک بودي از براي گفتگويي بد مشو
همچو نامردان گريبان خشک و تر دامن مباش		در لباس شيرمردان در صف کم کاستي
در ميان خيره‌رايان همچو تن الکن مباش		در سراي تيره‌رويان همچو جان گويا مشو
گر راني هست فر به گو برو گردن مباش		دلبري داري به از جان اينت غم گو جان مباش
چون فرشته خو شدي مرد خر و خرمن مباش		گرد خرمن گشتي و خوي ستوري با تو بود
يا چو ماهي گر زبانت نيست بي‌جوشن مباش		همچو کژدم گر نداري چشم بي‌نيشي مرو
ده زبان چون سوسن و يک چشم چون سوزن مباش		ريسمان وار ار نخواهي پاي چون سرسر چو پاي
در جهان تيره‌اي بي‌باده‌ي روشن مباش		در ميان تيرگي از روشنايي چاره نيست
با ضريري خو کن و در بند پيراهن مباش		يوسفت محتاج شلواريست اي يعقوب چشم
گر همي دعوي کني در مردي آبستن مباش		از دو عالم ياد کردن بي گمان آبستني‌ست

اي جوان زير چرخ پير مباش

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته