اي قوم ازين سراي حوادث گذر کنيد

شاعر : سنايي غزنوي

خيزيد و سوي عالم علوي سفر کنيد		اي قوم ازين سراي حوادث گذر کنيد
چون مرغ بر پريده مقر بر قمر کنيد		يک سر بپر همت ازين دامگاه ديو
جان را هبا کنيد و خرد را هدر کنيد		تا کي ز بهر تربيت جسم تيره‌روي
وانگه شما حديث تن مختصر کنيد		جاني کمال يافته در پرده‌ي شما
دلتان دهد که بندگي سم خر کنيد		عيسا نشسته پيش شما و آنگه از هوس
هر روز شاهراه دگر شور و شر کنيد		تا کي مشام و کام و لب و چشم و گوش را
يک لحظه قصد بستن اين پنج در کنيد		بر بام هفتمين فلک بر شويد اگر
آن را همي ز حرص چرا تاج سر کنيد		مالي که پايمال عزيزان حضرتست
خود را به سان جزع و صدف کور و کر کنيد		خواهيد تا شويد پذيراي در لطف
تا کي چنين چو اهل سقر مستقر کنيد		اين روحهاي پاک درين توده‌هاي خاک
واماندگان حرص و حسد را خبر کنيد		از حال آن سراي جلال از زبان حال
اين خاک را به مرتبه ياقوت و زر کنيد		ورنه ز آسمان خرد آفتاب‌وار
اي زنده زادگان سر ازين خاک برکنيد		ديريست تا سپيده‌ي محشر همي دمد
در گور اين جوان گرامي نظر کنيد		در خاک لعل زر شده هرگز نديده‌ايد
مير و امام امت سيف المناظرين		خورشيد شرع و چشم و چراغ و ضياء دين
ز ايمانش تاج بود وز عقلش سرير بود		ميري که تا بر اهل معاني امير بود
رويش نه روي بود که بدر منير بود		رايش نه راي بود که صدر سپهر بود
در راه اجتهاد گمانش چو تير بود		با خصم اعتقاد زبانش چو تيغ بود
طبعش چو ذات نفس معاني‌پذير بود		نفسش چو فعل عقل معاني نماي بود
چون مرکز محيط و هواي اثير بود		در قبض و بسط لطف سياست به راه دين
در عقل چون شکوفه جوان بود و پير بود		در شرع چون بنفشه دو تا بود و راست رو
بي زور چون به برج کمان جرم تير بود		بازوي خصم پيش زبان چو خنجرش
آنجاي اوقليدس و اينجا جرير بود		در حل و عقد نکته در حد شرع و شعر
يک روز اگر ز دور زمان در زحير بود		يک چند اگر ز جور زمين در گزند بود
زين جا اسير رفت گر آنجا امير بود		زين جا غريب رفت گر آنجا قريب بود
عمرش چو دست و چو امل او قصير بود		اندر طويل احمقي بود از آن سبب
شد سوي آن ثمر که به جوي ضمير بود		برشد بر آن شجر که به بستان غيب بود
بستان سير بود نه پستان شير بود		بي کام او زمانه و با کام او زمين
لوزينه داد ليک درون سوش سير بود		از دست خود زمانه مر او را به مکر و فن
مير و امام امت سيف المناظرين		خورشيد شرع و چشم و چراغ و ضياء دين
تا چند گويم اي مه دي ماه و حال او		از نکبت زمانه و حال و محال او
اي خاک تيره بر سر چرخ و کمال او		خود در کمال چرخ نه بس آب و روشنيست
دست عدم شکسته که او کند بال او		خون فنا بريخته کو ريخت خون او
بي ميوه گشت جان چو نهان شد جمال او		بي برگ ماند دين چو فرو ريخت شاخ او
سختا فراق او و عزيزا وصال او		خو با کمال او و شريفا کلام او
دردا و حسرتا ز فراق جمال او		غبنا و اندها ز وثاق و وثيق او
چون رفت گشت قابل ايمان خيال او		تا زنده بود قابل دين بود شخص او
مسرع‌ترين دبير فلک يک مجال او		بنوشت بر صحيفه‌ي روز از سواد شب
زان چون خران عصر نشد در جوال او		چون ديد کين سراي نيرزد به نيم جو
اين جا بماند ميم و ح و ميم و دال او		عين محمديش الف‌دار شد به اصل
از ننگ نفس ناطقه و قيل و قال او		در عالم نجات خراميد و باز رست
از عقل و قال او وز افلاک و حال او		آزاد گشته روح لطيفش چو عاشقان
با روح او چو حور نشسته خصال او		تنها شدن ازين هم تن‌ها چه غم چو هست
او را چو دست بر گهر لايزال او		چرخ ار فرو شکست صدف را فرو شکست
مير و امام امت سيف المناظرين		خورشيد شرع و چشم و چراغ و ضياء دين
وي تربت تو سرمه‌ي چشم روان شده		اي بنيت تو طعمه‌ي صرف زمان شده
از هفت خوان گذشته و در هشت خوان شده		اي در سراي کسب خراميده مردوار
وز بي روان شدنت روان بي زبان شده		از بي امل شدنت هنر بي عمل شده
تيغت نيام گشته و تيرت کمان شده		از جور خيل آتش و آب و هوا و خاک
رويت چو لاله بود کنون زعفران شده		مويت چو مورد بود کنون نسترن شده
او را هماي خوانده و خود استخوان شده		در پيش فر سايه‌ي حکم آمده به عشق
وي دي بهار بوده و اکنون خزان شده		اي پار اثير بوده و امسال اثر شده
هنجار جان گرفته و چون جان نهان شده		اي جسم جان‌پذير تو خوش خوش ز روي لطف
جاي روان بديده و با دل روان شده		و آنگه ز بالکانه‌ي روحانيان چو دل
ناگه قفس شکسته و زي آشيان شده		اي بوده حبس در قفس طبع وز خرد
تن را بخورده جانت و بر آسمان شده		جان را چو شمع افسر سر کرده و چو شمع
بي زحمت خيال جنانت جنان شده		بي منت سوال گمانت يقين شده
روحت چنانکه عقل نداند چنان شده		از رتبت و جلالت و از مجد و از سنا
بي طمطراق عقل فضولي عيان شده		هر مشکلي که بوده ترا در سراي عشق
مير و امام امت سيف المناظرين		خورشيد شرع و چشم و چراغ و ضياء دين
برده به زير خاک رخ چون نگار خويش		اي بر نخورده بخت تو از روزگار خويش
باز قضات کرده بناگه شکار خويش		اي کبک خوش خرام به بستان شرع و دين
ببريده پاي و کنده سر اختيار خويش		در شاهراه حکم الاهي به دست عجز
ناگه نهاده در شکم خاک بار خويش		اي شاخ نو شکفته که از بيم چشم بد
گل برده و بمانده درين ديده خار خويش		اي گلبن روان پدر ناگه از برم
بنگر يکي برين پدر سوگوار خويش		زان ديده‌ي چو نرگس از خون گلي شده
پر خاک و خون شده چو لب آبدار خويش		تا در ميان ماتم خود بيني آن رخش
از خاک گور فرق سرش چون عذار خويش		تا بر کنار گور خودش بيني از جزع
در خاک ره نهد چو تو سرو از کنار خويش		کي نان و آب خودش خورد آن مادري که او
بنهاد زهره بر بط و چنگ از جوار خويش		ديريست تا ز سوگ تو اندر سوم فلک
گشت زمانه گشت پشيمان ز کار خويش		ديريست تا ز مرگ تو در عالم قضا
شرم آيدش ز گردش ز نهار خوار خويش		چرخ از ميان خاک چو بيند جمال تو
و آتش زده ز مرگ خود اندر تبار خويش		اي باد کرده عمر خود از دست چشم بد
داده فراق و حسرت و غم يادگار خويش		کرده سفر بجاي مقيمان و پس به ما
کازاد رفته‌اي به سوي کردگار خويش		آزاد باش تا ز همه رنج خوش بوي
مير و امام امت، سيف المناظرين		خورشيد شرع و چشم و چراغ و ضياء دين
وي زهره‌ي زمين ز طرب چون رميده‌اي		اي تير آسمان ز کمان چون خميده‌اي
پشت از براي جستن آن را خميده‌اي		مانا که گوهري ز کف تو نهان شدست
دانم که مثل آن ز کسي کم شنيده‌اي		از ظلمتت آنکه چشم تو ديد اي ضياء دين
جان داده آن ظريف جهان را به ديده‌اي		يارب که تا چه ديد دلت آن زمان که تو
نشگفت از آنکه پسر از سر بريده‌اي		گر بي‌رخ پسر سر جان و جهانت نيست
در خردگي به خون جگر پروريده‌اي		گر دلت خون شود چه شود کان بزرگ را
فضلي بزرگ دان که چنين آرميده‌اي		بر مرگ آن جوان‌تر و تازه از خداي
داني که تا چه روي به خاک آوريده‌اي		داني که تا چه شاخ بر آتش نهاده‌اي
داني که در لحد چه شهي خوابنيده‌اي		داني که در کفن چه عزيزي نهفته‌اي
ز ايزد بلاي جان به دو عالم خريده‌اي		صبرت دهاد ايزد و خود صابري از آنک
تو زار نال زان که تو کژدم گزيده‌اي		زين درد غافلند همه کس چو مار، گر
زين کافريدگار نه‌اي آفريده‌اي		ور گه گهي ز دست درافتي شگفت نيست
احسنت و شاد باش، که نيکو گزيده‌اي		اي بر پسر گزيده رضاي ملک پسر
او را به پيش حضرت جلت کشيده‌اي		زين پس بکن حديث پسر چون خليل‌وار
مير و امام امت سيف المناظرين		خورشيد شرع و چشم و چراغ و ضياء دين

اي قوم ازين سراي حوادث گذر کنيد

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته