شب آدينه باشد گوشه‌ي محراب روشنتر

شاعر : صائب تبريزي

فروغ عاريت بانور ذاتي برنمي‌آيد		شب آدينه باشد گوشه‌ي محراب روشنتر
زندان به روزگار شود دلنشين و ما		که روز ابر باشداز شب مهتاب روشنتر
از سنگلاخ دنيا، اي شيشه بار بگذر		هر روز مي‌شويم ز دنيا رميده‌تر
هنگام بازگشت است، نه وقت سير و گشت است		چون سيل نو بهاران، زين کوهسار بگذر
صبح آگاهي شود گفتم مرا موي سفيد		با چهره‌ي خزاني، از نو بهار بگذر
بغير عشق که از کار برده دست و دلم		چشم بي شرم مرا شد پرده‌ي خواب دگر
لامکاني شو که تبديل مکان آب و گل		نمي‌رود دل و دستم به هيچ کاردگر
به گفتگو نرود کار عشق پيش و مرا		نقل کردن باشد از زندان به زندان دگر
ز حرف سرد ناصح غفلتم افزود بر غفلت		نمي‌کشد دل غمگين به گفتگوي دگر
فرصت نمي‌دهد که بشويم ز ديده خواب		نسيم صبح، شد خواب مرا افسانه‌ي ديگر
صبح است ساقيا مي چون آفتاب گير		از بس که تند مي‌گذرد جويبار عمر
دل مي‌شود سياه ز فانوس بي چراغ		عيش رميده را به کمد شراب گير
ذوقي است جانفشاني ياران به اتفاق		در روز ابر، باده‌ي چون آفتاب‌گير
جز گوشه‌ي قناعت ازين خاکدان مگير		همرقص نيستي شو و دست شرار گير
رنگ من کرده به بال وپر عنقا پرواز		غير از کنار، هيچ ز اهل جهان مگير
اشکم ز دل به چهره دويدن گرفت باز		نيست ممکن که به چندين بط مي آيد باز
نبضي که بود از رگ خواب آرميده‌تر		اين خانه‌ي شکسته چکيدن گرفت باز
زاهد خشک کجا، گريه‌ي مستانه کجا؟		از شوق دست يار جهيدن گرفت باز
صافي و تيرگي آب ز سرچشمه بود		آب در ديده‌ي تصوير نگردد هرگز
کدام آبله پا عزم اين بيابان کرد؟		بي دل پاک، سخن پاک نگردد هرگز
روزي که آه من به هواداري تو خاست		که خارها همه گردن کشيده‌اند امروز
بدار عزت موي سفيد پيران را		در خواب ناز بود نسيم سحر هنوز
درين جهان نبود فرصت کمر بستن		ز جاي خويش به تعظيم صبحدم برخيز
از دل آگاه، در عالم، همين نام است و بس		ز خاک تيره، کمر بسته چون قلم برخيز
از سر مژگان، نگاه حسرت ما نگذرد		چشم بيداري که ديدم، حلقه‌ي دام است و بس
چون نگردم گرد سر تا پاي او چون گردباد؟		عمر بال افشاني ما تا لب بام است و بس
بيد مجنونيم، برگ ما زبان خامشي است		پاکداماني که مي‌بينم بيابان است و بس
از دشمنان خود نتوان بود بي خبر		گل بچين از برگ ما، احوال بار ما مپرس
سنگ و گوهر، ديده حيران ميزان را يکي است		آخر ترا که گفت که از دوستان مپرس؟
در ديار ما که جان از بهر مردن مي‌دهند		امتياز کفر و ايمان از من مجنون مپرس
ز گاهواره تسليم کن سفينه‌ي خويش		آرزوي عمر جاويدان ندارد هيچ کس
اي صبح مزن خنده‌ي بيجا، شب وصل است		ميان بحر بلا در کنار مادر باش
ياد از نگاه گير طريق سلوک را		گر روشني چشم مني، پرده‌نشين باش
بي محبت مگذران عمر عزيز خويش را		در عين آشنايي مردم، رميده باش
صحبت شبهاي ميخواران ندارد بازگو		در بهاران عندليب و در خزان پروانه باش
اي شاخ گل، به صحبت بلبل سري بکش		چون ز مجلس مي‌روي بيرون، لب پيمانه باش
در جبهه‌ي گشاده‌ي گلها نگاه کن		بسيار بر رضاي دل باغبان مباش
آب روان عمر ز استاده خوشترست		دلگير از گرفتگي باغبان مباش
شمع بر خاک شهيدان گر نباشد گو مباش		آزرده از گذشتن اين کاروان مباش
زينت ظاهر چه کار آيد دل افسرده را؟		لاله در کوه بدخشان گر نباشد گو مباش
نرمي ز حد مبر که چو دندان مار ريخت		نقش بر ديوار زندان گر نباشد گو مباش
چون تاک اگرچه پاي ادب کج نهاده‌ايم		هر طفل ني سوار کند تازيانه‌اش
اي آن که پاي کوه به دامن شکسته‌اي		ما رابه ريزش مژه‌ي اشکبار بخش
گراني مي‌کند بر خاطرش يادم، نمي‌دانم		يک ذره صبر هم به من بيقرار بخش
ز انقلاب جهان بي‌بران نيم‌لرزند		که با اين ناتواني چون توانم رفت از يادش؟!
برهمن از حضور بت، دل آسوده‌اي دارد		که هر چه ميوه ندارد نمي‌فشانندش
عيار گفتگوي او نمي‌دانم، همين دانم		نباشد دل به جا آن را که در غيب است معبودش
به آب مي‌برد و تشنه باز مي‌آرد		که در فرياد آرد بوسه را لبهاي خاموشش
به زور، چهره‌ي خود را شکفته مي‌دارم		هزار تشنه جگر را چه زنخدانش
به عزم رفتن از گلزار چون قامت برافرازد		چو پسته‌اي که کند زخم سنگ خندانش
به آه سرد من آن شاخ گل سر در نمي‌آرد		گل از بي طاقتي، چون خار آويزد به دامانش
دل بي طاقتي چون طفل بدخو در بغل دارم		وگرنه هر نسيمي مي‌برد از راه بيرونش
بازي جنت مخور، کز بهر عبرت بس بود		که نتوانم به کام هر دو عالم داد تسکينش
مي‌کند مستي گوارا تلخي ايام را		آنچه آدم ديد ازان گندم نماي جو فروش
ز حال دل خبرم نيست، اينقدر دانم		واي برآن کس که مي‌آيد درين محفل به هوش
ساحلي نيست به از شستن دست از جانش		که دست شانه نگارين برآمد از مويش
آن که در آينه بيتاب شد از طلعت خويش		آن که سيلاب ز پي دارد و دريا درپيش
حاصل من چو مه نو ز کمانخانه چرخ		آه اگر در دل عاشق نگرد صورت خويش
چون هر چه وقف گشت بزودي شود خراب		تير باران اشارت بود از شهرت خويش
هر چند تا جريم، فرومايه نيستيم		کرديم وقف عشق تو ملک وجود خويش
در دبستان وجود از تيره بختي چون قلم		تابر زيان خلق گزينيم سود خويش
حرف سبک نمي بردم از قرار خويش		رزق من کوتاهي عمرست از گفتار خويش
آغوشم از کشاکش حسرت چو گل دريد		از هر صدا چو کوه نبازم وقار خويش
کاش مي ديدي به چشم عاشقان رخسار خويش		شاخ گلي نديد شبي در کنار خويش
اي که مي‌جويي گشاد کار خود از آسمان		تا دريغ از چشم خود مي‌داشتي ديدار خويش
از گهر سنجي اين جوهريان نزديک است		آسمان از ما بود سرگشته‌تر در کار خويش
ريخت از رعشه خجلت به زمين ساغر خويش		که ز ساحل به صدف باز برم گوهر خويش
نکند باد خزان رحم به مجموعه‌ي گل		ما و دريا نموديم به هم گوهر خويش
خود کرده‌ام به شکوه‌تر خصم جان خويش		من به اميد چه شيرازه کنم دفتر خويش ؟
چون سرو در مقام رضا ايستاده‌ام		کافر مباد کشته‌ي تيغ زبان خويش !
جمع سازد برگ عيش از بهر تاراج خزان		آسوده خاطرم ز بهار و خزان خويش
از بيقراري دل اندوهگين خويش		در بهار آن کس که مي‌بندد در دبستان خويش
دايم به خون گرم شفق غوطه مي‌خورم		خجلت کشم هميشه ز پهلونشين خويش
بي تکلف، حيله‌ي پرويز نامردانه بود		شيوه عاجز کشي از خسروان زيبنده نيست
ياد مجنون که عجب سلسله جنباني بود!		روزگاري است نرفتيم به صحراي جنون
بلاي چشم کبود تو آسماني بود		من آن نيم که به نيرنگ دل دهم به کسي
ورنه کوتاهي ازان زلف گرهگير نبود		دل ديوانه‌ي من قابل زنجير نبود
عالم خاک کم از عالم تصوير نبود		عمر مردم همه در پرده‌ي حيراني رفت
همه روي زمين يک لب خندان مي‌بود		گر گلوگير نمي‌شد غم نان مردم را
داغ فرزندست فوت وقت، از دل چون رود؟		حسرت اوقات غفلت چون ز دل بيرون رود؟
اين نه موجي است که از خاطر ساحل برود		ياد آن جلوه‌ي مستانه کي از دل برود؟
راست چون راه، سبکبار به منزل برود		هر که باري ز دل رهروان بردارد
خوشا دلي که به دنبال آرزو نرود		سراب، تشنه‌لبان را کند بيابان مرگ
تا تو مي‌آيي به مجلس، دل به صد جا مي‌رود		رفتي و از بدگمانيهاي عشق دوربين
ريشه در دل مي‌کند خاري که در پا مي‌رود		در طريق عشق، خار از پا کشيدن مشکل است
کاروان در کاروان سنگ ملامت مي‌رود!		در بيابان جنون از راهزن انديشه نيست
دختر رز با سيه مستان به خلوت مي‌رود		در خرابات مغان بي عصمتي را راه نيست
آيينه است آب چو هموار مي‌رود		روشنگر وجود بود آرميدگي
تا بازگشتن تو به صد جا نمي‌رود		جايي نمي‌روي که دل بدگمان من
تا نشکند سفينه به ساحل نمي‌ورد		دل را به هم شکن که ازين بحر پر خطر
زنگ کدورت از دل عاقل نمي‌رود		از پاشکستگان چراغ است تيرگي
چون مصرع بلند ز يادم نمي‌رود		هر جلوه‌اي که ديده‌ام از سروقامتي
هر که آمد گرهي چند برين کار افزود		هيچ کس عقده‌اي از کار جهان باز نکرد
ساقي مهل نماز صراحي قضا شود		محراب صبح گوشه‌ي ابرو بلند کرد
از گلستان حسن سعي باغبان پيدا شود		مي‌شود خون خوردن من ظاهر از رخسار يار
جاي بلبل در چمن، فصل خزان پيدا شود		مي‌شود قدر سخن سنجان پس از رفتن پديد
که زندگاني من صرف خورد و خواب شود		به داد من برس اي عشق، بيش ازين مپسند
دايه پرهيز کند طفل چو بيمار شود		عشق فکر دل افگار ز من دارد بيش
چشم دارم به همين درد گرفتار شود		آن که از چشم تو افکند مرا بي تقصير
عادت به هر دوا که کني بي‌اثر شود		مي‌خوردن مدام مرا بي‌دماغ کرد
به دريدن مگر اين نامه ز هم باز شود		بر گشاد دل من دست ندارد تدبير
دست در گردن هم، شادي و غم سبز شود		گل بي خار درين غمکده کم سبز شود
همچو آن دانه که در زير قدم سبز شود		طي شد ايام برومندي ما در سختي
نيست ممکن هر که مجنون شد دگر عاقل شود		سيل دريا ديده هرگز بر نمي‌گردد به جوي
عشق اگر بر سنگ اندازد نظر، آدم شود		بيستون را جان شيرين کرد در تن کوهکن
از چشم هر که قطره‌ي اشکي روان شود		دريا شود ز گريه‌ي رحمت، کنار من
هر که چون برگ خزان آماده رفتن شود		هر نسيمي مي‌تواندخضر راه او شدن
صياد من نخست گرفتار من شود		تا دل نمي‌برم زکسي، دل نمي‌دهم
پيش ازين قافله همچون خبر افتم چه شود		اگر از همسفران پيشتر افتم چه شود
زير پاي تو شبي گر به سر افتم چه شود		عمرها رفت که چون زلف پريشان توام
مرا به خنده‌ي شادي دهان گشاده شود		چو غنچه هر که درين گلستان گشاده شود
چو غنچه‌اي که به فصل خزان گشاده شود		نچيده گل ز طرب، خرج روزگار شدم
که آفتاب شود روز و شب ستاره شود		مشو ز وحدت و کثرت دوبين، که يک نورست
پر شکسته خس و خار آشيانه شود		به هيچ جا نرسد هر که همتش پست است
يک کف خاک درين ميکده ضايع نشود		يا سبو، يا خم مي، يا قدح باده کنند
کيست لبهاي ترا بيندو طامع نشود؟		بوسه هر چند که در کيش محبت کفرست
ترسم آيينه به ديدن ز تو قانع نشود		اين لب بوسه فريبي که ترا داده خدا
نفس گسسته به معموره‌ي عدم نشود؟		که رو نهاد به هستي، که از پشيماني
شاهد عجزست هر دستي که بالا مي‌شود		دست بر دل نه که در بحر پر آشوب جهان
پروانه بيقرار ز مهتاب مي‌شود		موج سراب، سلسله جنبان تشنگي است
از عمر آنچه صرف خور و خواب مي‌شود		نسبت به شغل بيهده‌ي ما عبادت است
بر چراغ زندگي دست حمايت مي‌شود		دست هر کس را که مي‌گيري درين آشوبگاه
يک حرف بيش نيست که تکرار مي‌شود		چندان که در کتاب جهان مي‌کنم نظر
مي چون دو سال عمر کند، پير مي‌شود		دور نشاط زود به انجام مي‌رسد
بخت سياه اهل هنر سبز مي‌شود		روزي که برف سرخ ببارد ز آسمان
چون صدف گر آب نوشم، عقده‌ي دل مي‌شود		گر شکر در جام ريزم، زهر قاتل مي‌شود
يوسف از دامان پاک خود به زندان مي‌شود		بيگناهي کم گناهي نيست در ديوان عشق
چهره‌ي برگ خزان، زرد از جدايي مي‌شود		رشته‌ي پيوند ياران را بريدن سهل نيست
اين فتح بي شکستگي پر نمي‌شود		بال شکسته است کليد در قفس
اندوه روزي از دل ما کم نمي‌شود		دندان ما ز خوردن نعمت تمام ريخت
اين ابر از نسيم پريشان نمي‌شود		نتوان به آه لشکر غم را شکست داد
بگذاريد که آوازه جنت شنود		رتبه‌ي زمزمه‌ي عشق ندارد زاهد
که ز خاکستر ما بوي محبت شنود		همچو پروانه جگر سوخته‌اي مي‌بايد
کسي که زندگي پايدار مي‌خواهد		مگر به داغ عزيزان نسوخته است دلش ؟
عجب که کوه صداي مرا جواب دهد		چنين که ناله‌ي من از قبول نوميدست
کاين زر قلب به هر کس که دهي باز دهد		دهن خويش به دشنام ميالا زنهار
اين شاخ چون شکسته شود بار مي‌دهد		بي حاصلي است حاصل دل تا بود درست
بي خون ،به لاله سوخته ناني نمي‌دهد		با خون دل بساز که چرخ سياه دل
شيشه چو بشکست پيش شيشه گر آيد		از در حق کن طلب شکسته‌دلان را
يک ناله ز صد حلقه‌ي زنجير برآيد		در سلسله‌ي يک جهتان نيست دورنگي
سرافکنده چون بيد مجنون برآيد		ز شرم گنه، سرو موزون ز خاکم
به هر جا که ناخن زني خون برآيد		ز بس خاک خورده است خون عزيزان
که نفس سوخته از خاک بدر مي‌آيد		لاله دارد خبر از برق سبکسير بهار
که ز صد رهگذرم سنگ به سر مي‌آيد		آمد کار من ورشته تسبيح يکي است
سر زلفي که به دست همه کس مي‌آيد		ناکسي بين که سر از صحبت من مي‌پيچد
آخر آيينه به بالين نفس مي‌آيد		رويگردان نشود صافدل از دشمن خويش
زخم اين آينه چون آب به هم مي‌آيد		در دل صاف نماند اثر تيغ زبان
تا ببينيم چه از آب برون مي‌آيد!		کشتي عقل فکنديم به درياي شراب
برسان آينه را تانفسي مي‌آيد		از دل خسته‌ي من گر خبري مي‌گيري
درختي را که سرما سوخت، دودش بر نمي‌آيد		نماند از سردمهريهاي دوران در جگر آهم
که طفل شوخ، دست خالي از بستان نمي‌آيد		بر آن رخسار نازک از نگاه تند مي‌لرزم
ز دست من بغير از چشم ماليدن نمي‌آيد		ز خواب نيستي برجسته‌ام از شورش هستي
به کام تشنه چکيدن ز من نمي‌آيد		در آتشم که چوآب گهر ز سنگدلي
کز آشيانه پريدن ز من نمي‌آيد		من آن شکسته پر و بال طايرم چون چشم
صدا غير از سپند از هيچ کس بيرون نمي‌آيد		در آن محفل که من بردارم از لب مهر خاموشي
گل بي شرم از آغوش خس بيرون نمي‌آيد		عبث مرغ چمن بر آب و آتش مي‌زند خود را
که دستگيري من از سبو نمي‌آيد		به پاي خم برسانيد مشت خاک مرا
که بوي پيرهن چشم چون دستار مي‌بايد		زليخا چشم ياري از صبا دارد،نمي‌داند
چو گل ز باغ رود باغبان بياسايد		نگاهباني خوبان شوخ چشم بلاست
ندانستم که چون تر شد گره، دشوار بگشايد		اميد دلگشايي داشتم از گريه‌ي خونين
خزان رنگ مرا در بهار بايد ديد		شکسته حالي من پيش يار بايد ديد
که روي مردم عالم دو بار بايد ديد!		مرا ز روز قيامت غمي که هست اين است
ز روزن نظر اعتبار بايد ديد		خراب حالي اين قصرهاي محکم را
که به دنبال سرم روز سفر مي‌گريد		بنماييد بجز آينه و آب، کسي
چون برق، ازين سوخته خرمن بگريزيد		از قيد فلک بر زده دامن بگريزيد
زير علم باده‌ي روشن بگريزيد		هر جا که کند گرد غم از دور سياهي
چون سيل، ازين دشت به شيون بگريزيد		ماتمکده‌ي خاک ،سزاوار وطن نيست
مي‌بايدم به درد دل ديگران رسيد		احوال من مپرس، که با صد هزار درد
ساغر يک بزم مي‌بايد مرا تنها کشيد		نيست از خونابه نوشان هيچ کس جز من به جا
از سبک قدران سنگين خواب مي‌بايد کشيد		آه ازين شورش که ناز دولت بيدار را
باغ را چون ابر در آغوش مي‌بايد کشيد		گلشن از نازک نهالان يک تن سيمين شده است
چند روزي هم سبو بر دوش مي‌بايد کشيد		مدتي سجاده‌ي تقوي به دوش انداختي
بيچاره دانه‌اي که سر از خاک برکشيد		ميدان تيغ بازي برق است روزگار
ز شکري که به طفلي مرا به کام کشيد		فريب زندگي تلخ داد دايه مرا
تا نگردي مست، اين بار گران نتوان کشيد		زندگي با هوشياري زير گردون مشکل است
بيش ازين خجلت ز روي کودکان نتوان کشيد		مي‌زنم بر کوچه‌ي ديوانگي در اين بهار
اي به همت از زليخا کمتران، غيرت کنيد!		يوسف ما در ترازو چند باشد همچو سنگ؟
که رخ به خون جگر شسته لاله مي‌رويد		چه ماتم است ندانم نهفته در دل خاک؟
هر چه داريد به مي در شب مهتاب دهيد		صحبت صافدلان برق صفت در گذرست
اي سکندر، طمع از چشمه‌ي حيوان بردار		شاهي و عمر ابد هر دو به يک کس ندهند
اين ماه را نهفته در ابر سياه دار		در زير خرقه شيشه‌ي مي را نگاه دار
زنهار گوش هوش به آن خيره خواه دار		پير مغان ز توبه ترا منع اگر کند
شمع مرا ز دست حمايت نگاه دار		يارب مرا ز پرتو منت نگاه دار
وقت شباب دامن فرصت نگاه دار		عاجز بود ز حفظ عنان دست رعشه دار
جهدي کن و دامان سحرگاه نگه‌دار		شب را اگر از مرده دلي زنده نداري
ازين ستمکده سيلاب را دريغ مدار		به هر روش که تواني خراب کن تن را
از خراج آسودگي خواهي، به سلطانش گذار		حاصل اين مزرع ويران بجز تشويش نيست
وقت خود ضايع مکن، بر طاق نسيانش گذار		نسخه‌ي مغلوط عالم قابل اصلاح نيست
ز نقش پاي چراغي به راه ما بگذار		به شکر اين که شدي پيشواي گرمروان
موج درياديده در ساحل نمي‌گيرد قرار		جان قدسي در تن خاکي دو روزي بيش نيست
آن که بر تربت من سايه فکند آخر کار		کاش در زندگي از خاک مرا برمي داشت
که در ايام خزان صاف شود آب بهار		عقل پيري ز من ايام جواني مطلب
چون گل رعنا، خزان را در قفا دارد بهار		از فروغ لاله آتش زير پا دارد بهار
همچو آب از بردباريها به روي خود ميار		گر به جرم سينه صافي سنگبارانت کنند
يک ره اي هاله‌ي بيدرد، به آن ماه ببر		خبر حسرت آغوش تهيدست مرا
ندانستم که در خشکي شود اين خار گيراتر		به پيري، گفتم از دامان دنيا دست بردارم
مي‌کنم هر چند با مردم مدارا بيشتر		چون زمين نرم از من گرد بر مي‌آورند
حرص گدا شود طرف شام بيشتر		پيران تلاش رزق فزون از جوان کنند
چندان که مي خوري غم ايام بيشتر		مانند آب چشمه ز کاوش فزون شود
ويرانه فيض مي‌برد از ماه بيشتر		دارد نظر به خانه خرابان هميشه عشق
ويرانه فيض مي‌برد از ماه بيشتر		چراغ مسجد از تاريکي ميخانه افروزد

شب آدينه باشد گوشه‌ي محراب روشنتر

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته