به پاي قافله رفتن ز من نمي‌آيد

به پاي قافله رفتن ز من نمي‌آيد شاعر : صائب تبريزي چو آفتاب به تنها روي برآمده‌ام به پاي قافله رفتن ز من نمي‌آيد اگرچه از همه آفاق بر سر آمده‌ام همان به خاک برابر چو نور خورشيدم نيست جز يک پشت ناخن، دستگاه خنده‌ام چون قلم، شد تنگ بر من از سيه‌کاري جهان تا درين گلزار چون گل يک دهن خنديده‌ام سال‌ها در پرده دل خون خود را خورده‌ام تا خس و خاشاک هستي را به هم پيچيده‌ام بر زمين نايد ز شادي پاي من چون گردباد اين گرگ را به قيمت يوسف خريده‌ام از...

شنبه، 6 فروردين 1390

تخمین زمان مطالعه:

موارد بیشتر برای شما

به پاي قافله رفتن ز من نمي‌آيد

شاعر : صائب تبريزي

چو آفتاب به تنها روي برآمده‌ام		به پاي قافله رفتن ز من نمي‌آيد
اگرچه از همه آفاق بر سر آمده‌ام		همان به خاک برابر چو نور خورشيدم
نيست جز يک پشت ناخن، دستگاه خنده‌ام		چون قلم، شد تنگ بر من از سيه‌کاري جهان
تا درين گلزار چون گل يک دهن خنديده‌ام		سال‌ها در پرده دل خون خود را خورده‌ام
تا خس و خاشاک هستي را به هم پيچيده‌ام		بر زمين نايد ز شادي پاي من چون گردباد
اين گرگ را به قيمت يوسف خريده‌ام		از جور روزگار ندارم شکايتي
عاشق به شوخ چشمي شبنم نديده‌ام		بر روي نازبالش گل تکيه مي‌کند
من عزيز مصر را در وقت خواري ديده‌ام		حسن در زندان همان بر مسند فرماندهي است
چون فلاخن هر که را بر گرد سر گرديده‌ام		از حريم قرب، چون سنگم به دور انداخته است
در هيچ عرصه مرد تحمل نديده‌ام		مرد مصاف در همه جا يافت مي‌شود
باور نمي‌کنم که به منزل رسيده‌ام		از بس که بي گمان به در دل رسيده‌ام
من به يک دل، عاشق صد آتشين رخساره‌ام		ديدن يک روي آتشناک را صد دل کم است
زان غم من زود آخر شد که بي غمخواره‌ام		غم به قدر غمگسار از آسمان نازل شود
با سبکروحي به خاطرها گران چون روزه‌ام		با گرانقدري سبک در ديده‌هايم چون نماز
کوته نمي‌شود به شنيدن فسانه‌ام		سوداي زلف، سلسله جنبان گفتگوست
تشنه يک هايهاي گريه مستانه‌ام		خشکسال زهد نم در جوي من نگذاشته است
شيشه چون خالي شد از من، پر شود پيمانه‌ام		در مذاق من، شراب تلخ، آب زندگي است
در بزم بيسوادان، لب بسته چون کتابم		چشم گشايش از خلق، نبود به هيچ بابم
زهي غفلت که در صبح قيامت مي‌برد خوابم		نگرديد از سفيديهاي مو آيينه‌ام روشن
به يک خميازه خشک از تو قانع همچو محرابم		مکن اي شمع با من سرکشي، کز پاکداماني
در بحر شکسته است سبو همچو حبابم		نوميد نيم از کرم پير خرابات
دم آبي نخوري تا نکني سيرابم		گر شوي با خبر از سوز دل بيتابم
عين دريايم و سرگشته‌تر از گردابم		محرمي نيست در آفاق به محرومي من
بالش پر گشت آن هم بهر خواب غفلتم		بود از موي سفيد اميد بيداري مرا
سايه دستي ز اخوان وطن مي‌خواستم!		چهره‌ي يوسف ز سيلي گرمي بازار يافت
که اوراق دل صد پاره را بر يکدگر بستم		چه شبها روز کردم در شبستان سر زلفش
بودم ز بت پرستان، تا از خودي نرستم		از جام بيخودي کرد، ساقي خدا پرستم
ايمن شدم ز شيطان، تا توبه را شکستم		راهي که راهزن زد، يک چند امن باشد
مستي و هوشياري، سازد بلند وپستم		از خود مرا برون بر، تا کي درين خرابات
اگر در دست من مي‌بود، اول بار مي‌بستم		به تکليف بهاران شاخسارم غنچه مي‌بندد
ز بس که ريشه دوانده است رعشه در دستم		تهي شود به لبم نارسيده رطل گران
ز بس به فکر تو مانده است زير سر دستم		جدا چو دست سبو از سرم نمي‌گردد
که از دل سالهادامان محشر بود در دستم		چه با من مي‌تواند شورش روز جزا کردن؟
چون گل، گرفته در بغل خار نيستم		دلتنگ از ملامت اغيار نيستم
جنس کساد کوچه و بازار نيستم		ديوانه‌ام که بر سر من جنگ مي‌شود
آسيا تا هست، در انديشه نان نيستم		رزق مي‌آيد به پاي خويش تا دندان به جاست
از ره هر کس به مژگان خار و خس برداشتم		نشتر از نامردي در پرده چشمم شکست
حاصل عالم ازين يک کف زمين برداشتم		بي نياز از خلق از دست دعاي خود شدم
يک چمن خميازه در آغوش چون گل داشتم		من که روشن بود چشم نوبهار از ديدنم
جاي گل، اي کاش آتش زير پا مي‌داشتم		نرمي ره شد چون مخمل تار و پود خواب من
سال‌هابر روي دستش چون دعا مي‌داشتم		عاقبت زد بر زمينم آن که از روي نياز
ز دست من بگير اين جام را کز خويشتن رفتم		تمام از گردش چشم تو شد کار من اي ساقي
به برق تيشه زين ظلمت برون چون کوهکن رفتم		ز همراهان کسي نگرفت شمعي پيش راه من
بهار خنده‌رو را غنچه تصوير مي‌گفتم		من آن روزي که برگ شادماني داشتم چون گل
که چون خورشيد، مطلعهاي عالمگير مي‌گفتم!		هنوزم از دهان چون صبح بوي شير مي‌آمد
تا به هوش آمدم، از عرش به فرش افتادم		عالم بيخبري بود بهشت آبادم
مي‌توان يافت که سهوالقلم ايجادم		از دم تيغ که هر دم به سرم مي‌بارد
دل ديوانه را در کوچه و بازار سر دادم		عنانداري نمي‌آمد ز من سيل بهاران را
سر خود در سر يک خنده بيجا کردم		منم آن غنچه غافل که ز بي‌حوصلگي
ندانستم ز همواري فزون پامال مي‌گردم		چو نقش پا گزيدم خاکساري تا شوم ايمن
از دست روزگار برون چون دعا شدم		از خاکيان ز صافي طينت جدا شدم
چون ره خوابيده بار خاطر صحرا شدم		من که بودم گردباد اين بيابان، عاقبت
به هر کجا که نشستم خط غبار شدم		درين قلمرو آفت، ز ناتوانيها
صرفه در خواب گران بود چو بيدار شدم		فيض در بيخبري بود چو هشيار شدم
سيل در هر جا که پا افشرد، من ويران شدم		عشق بر هر کس که زور آورد، من گشتم خراب
گر يک دو روز بار دل کاروان شدم		چون ماه مصر، قيمت من خواست عذر من
چون خواب، رفته رفته به چشمش گران شدم		اول ز رشک محرميم سرمه داغ بود
اگرچه با جواب خشک ازين کهسار خرسندم		بزرگان مي‌کنند از تلخرويي سرمه در کارم
که بر هر نقطه من صد بار چون پرگار گرديدم		منه انگشت بر حرفم، اگر درد سخن داري
به يک ديدن، ز صد ناديدني آزاد گرديدم		مرا بيزار کرد از اهل دولت، ديدن دربان
خجالتي که من از قامت دو تا دارم		ز راستي نبود شاخه‌هاي بي بر را
به اميد که من از عارض او چشم بردارم؟		نظر برداشت شبنم در هواي آفتاب از گل
نهد پا بر سرم از راه هر کس خار بردارم		شود بار دلم آن را که از دل بار بردارم
شود پر شور عالم چون ز سر دستار بردارم		چو ميناي پر از مي فتنه‌ها دارم به زير سر
که دايم در نظر باشد پريزادي که من دارم		که مي‌گويدپري در ديده‌ي مردم نمي‌آيد؟
که در سر پنجه خصم است شمشيري که من دارم		نمي‌بايد سلاحي تيزدستان شجاعت را
که دارد از مريدان اين چنين پيري که من دارم؟		شراب کهنه در پيري مرا دارد جوان دايم
به است از جنت در بسته زنداني که من دارم		تماشاي بهشت از خلوتم بيرون نمي‌آرد
اگر رنگين به خون گردد لب ناني که من دارم		ز اکسير قناعت مي‌شمارم نعمت الوان
چه کار آيد از دست و پايي که دارم؟		اميدم به بي دست و پايي است، ورنه
درين انجمن آشنايي که دارم		سپندست کز جا جهد، جا نمايد
پيش که روم من که ز عالم گله دارم؟		گويند به هم مردم عالم گله‌ي خويش
مرا درياب اي برق بلا تا حاصلي دارم		نگاه گرم را سر ده به جانم تا دلي دارم
چندان نفسم نيست که پيغام گذارم		از من خبر دوري اين راه مپرسيد
آب حيوانم و از ريگ روان تشنه‌ترم		جگر سنگ به نوميدي من مي‌سوزد
با تو ياران مي خورند و من پشيماني خورم		تا به کي بر دل ز غيرت زخم پنهاني خورم
تا به کي سيلي درين درياي طوفاني خورم؟		مي‌کنم در کار ساحل اين کهن تابوت را
که پيش چشمم و از پيش چشمها دورم		چه نسبت است به مژگان مرا نمي‌دانم
در آغوش پدر از چاه و زندان بيش مي‌لرزم		عزيزي خواري و خواري عزيزي بار مي‌آورد
در آغوش وصال از بيم هجران بيش مي‌لرزم		کمان بال و پر پرواز گردد تير بي پر را
ز بستر چون دعا از سينه‌هاي پاک برخيزم		نخوابيده است با کين کسي هرگز دل صافم
ازين بلاي سيه، دور دار شانه خويش		چو زلف ماتميان درهم است کار جهان
اگر به چرخ برآيم ز آستانه خويش		چو يوسفم که به چاه افتد از کنار پدر
نفس چو راست کنم، مي‌برم گراني خويش		نيم به خاطر صحرا چو گردباد گران
خود را خلاص کردم، از پاسباني خويش		بر دشمنان شمردم، عيب نهاني خويش
چون موج در عذابم، از خوش عناني خويش		در دشت با سرابم، در بحر يار آبم
چو هيچ وقت نيامد به کار گريه‌ي شمع		چه سود ازين که بلندست دامن فانوس؟
نشد که سر به هم آريم يک زمان در باغ		چو برگ غنچه‌ي نشکفته ما گرفته دلان
آسوده همين آب روان است درين باغ		از برگ سفر نيست تهي دامن يک گل
از دور به حسرت نگران است درين باغ		اي ديده‌ي گلچين بادب باش که شبنم
پاي خود را چون تواند داشتن روشن چراغ؟		تيره بختي لازم طبع بلند افتاده است
آب در روغن چو باشد، مي‌کند شيون چراغ		صحبت ناجنس، آتش را به فرياد آورد
گر شمع پيش پاي نمي‌داشت نور عشق		از ظلمت وجود که مي‌برد ره برون؟
خواب ما سوخت ز شيريني افسانه‌ي عشق		گر چه افسانه بود باعث شيريني خواب
مگر بلند شود دست و تازيانه‌ي عشق		به زور عقل گذشتن ز خود ميسر نيست
شد به خواب عدم از تلخي افسانه‌ي عشق		حيف فرهاد که با آنهمه شيرين‌کاري
سياه نامه نخواهد گذاشت گريه‌ي تاک		تو فکر نامه‌ي خود کن که مي‌پرستان را
موج از خودرفته را از بحر بي پايان چه باک؟		کشتي بي‌ناخدا را بادبان لطف خداست
يوسف بي جرم را از تنگي زندان چه باک؟		پاکداماني است باغ دلگشا آزاده را
هر که رابرداشت صبح از خاک، شام افتد به خاک		از طلوع و از غروب مهر روشن شد که چرخ
هر که رادر پاي گل، از دست جام افتد به خاک		در وصال از حسرت سرشار من دارد خبر
چون داغ ديده‌اي که کند گفتگو به خاک		از هجر شکوه با در و ديوار مي‌کنم
گر صد هزار خلق رود پيش ازو به خاک		غافل به ماندگان نظر از رفتگان کند
چون نغمه‌هاي تر که بود در رباب خشک		در زهد من نهفته بود رغبت شراب
بر نمي‌خيزد گل ابري ازين درياي خشک		عالم خاک از وجود تازه رويان مفلس است
در دور عارض تو به مصرف رسيد رنگ		در جام لاله و قدح گل غريب بود
بو مي‌رود به باد چو از گل پريد رنگ		بال و پر همند حريفان سست عهد
تا که رادر کوهسار عشق آمد پا به سنگ؟		خنده‌ي کبک از ترحم هايهاي گريه شد
گرچه گشتم چون فلاخن قانع از دنيا به سنگ		همچنان در جستجوي رزق خود سرگشته‌ام
نيافتيم فضاي نفس کشيدن دل		نفس رسيد به پايان و در قلمرو خاک
که خضر راه نجات است استخاره‌ي دل		نمي‌روم قدمي راه بي اشاره‌ي دل
کجاست عشق، که در مانده‌ام به چاره‌ي دل		علاج کودک بدخو ز دايه مي‌آيد
همان گل است که چينند از نظاره گل		گلي که آفت پژمردگي نمي‌بيند
هيچ جا تا در ميخانه نگيرد آرام		هر که از حلقه‌ي ارباب ريا سالم جست
سيل در گوشه‌ي ويرانه نگيرد آرام		جسم در دامن جان بيهده آويخته است
مرا که عمر به زندان گذشت و چاه تمام		چه سود ازين که چو يوسف عزيز خواهم شد؟
ازان حيات که گردد به سال و ماه تمام		کجاست نيستي جاودان، که بيزارم
نقش پايم که به هر راهگذار ساخته‌ام		خاکساري ز شکايت دهنم دوخته است
با دل سوخته و خون جگر ساخته‌ام		منم آن لاله که از نعمت الوان جهان
بر کمر هر چند جاي توشه دامن بسته‌ام		ازسبکباران راه عشق خجلت مي‌کشم
مژه دستي است که در پيش نظر داشته‌ام		تانظر از گل رخسار تو برداشته‌ام
که من اين بار به اميد تو برداشته‌ام		بر گرانباري من رحم کن اي سيل فنا
گرچه از بام بلند آسمان افتاده‌ام		هيچ کس را دل نمي‌سوزد به من چون آفتاب
خال موزونم که بر رخسار زشت افتاده‌ام		چون به داغ غربت من دل نسوزد سنگ را؟
چون نگريم من که از دلدار دور افتاده‌ام		از بهشت افتاد بيرون آدم و خندان نشد
تا ازان معشوق شيرين‌کار دور افتاده‌ام		تيشه فرهاد گرديده است هر مو بر تنم
بر سر راه چون کليد اهل فال افتاده‌ام		با همه مشکل گشايي خاک باشد رزق من
تمام برگ سفر چون گل خزان زده‌ام		ز سردمهري احباب، در رياض جهان
به سهواز گره روزگار وا شده‌ام		کسي به خاک چو من گوهري نيندازد
به عذر بي ثمري سايه گستر آمده‌ام		چو بيد اگر چه درين باغ بي برآمده‌ام
ازين ستاره‌ي دنباله دار مي‌ترسم		ز خال گوشه‌ي ابروي يار مي‌ترسم
خزان گزيده‌ام از نوبهار مي‌ترسم		ز رنگ و بوي جهان قانعم به بي‌برگي
تخته‌ي مشق صد انديشه‌ي باطل باشم		چند در دايره‌ي مردم عاقل باشم
بعد ازين گوش بر آواز در دل باشم		فتح بابي نشد از کعبه و بتخانه مرا
مسجود آفرينش و مردود آتشم		چون گوهر گرامي آدم درين بساط
به که بر لوح وجود خود خط باطل کشم		هستي موهوم موج سرابي بيش نيست
چون ترازو از دوسر دايم گراني مي‌کشم		از غم دنيا و عقبي يک نفس فارغ نيم
من که عمري شد بلاي آسماني مي‌کشم		دست و پا گم مي‌کنم زان نرگس نيلوفري
کز شير، به دشنام کند دايه خموشم		در عالم ايجاد من آن طفل يتيمم
نيم غمگين به سنگيني اگر مشهور شد گوشم		دلي خالي ز غيبت در حضورم مي‌توان کردن
خجل چون کوهکن زين بازي طفلانه خويشم		ز جوي شير کردم تلخ بر خود خواب شيرين را
که غنچه شدگل پرواز در پر و بالم		در آشيان به خيال تو آنقدر ماندم
که کند گريه به روز سفر از دنبالم		کيست جز آينه و آب درين قحط‌آباد
چو خنده بر لب ماتم‌رسيده حيرانم		نه ذوق بودن و نه روي بازگرديدن
که من به خانه خود چون نخوانده مهمانم		شوم به خانه مردم، نخوانده چون مهمان؟
نمک پرورده عشقم، زبان ناز مي‌دانم		نسازد لن تراني چون کليم از طور نوميدم
زبان اين ترازو را نمي‌دانم، نمي‌دانم		به ميزان قيامت، بيش کم، کم بيش مي‌آيد
که چون خالي شدم از باده، خنديدن نمي‌دانم		گل من از خمير شيشه و جام است پنداري
عمري است که من زنده به جان دگرانم		در هر که ترا ديده، به حسرت نگرانم
هرچند که در چشم تو چون خواب گرانم		بيداري دولت به سبکروحي من نيست
عنان گسسته‌تر از رشته‌هاي بارانم		ربوده است ز من اختيار، جذبه‌ي بحر
که از تردامني با غنچه همبستر شود شبنم		به عشق پاک کردم صرف عمر خود، ندانستم
خوشوقت مي‌شوند حريفان ز شيونم		نخل صنوبرم که درين باغ دلفريب
چون نسيم صبحدم مي‌بايد از خود رفتنم		بعد ايامي که گلها از سفر باز آمدند
بال و پري نمانده که بر يکدگر زنم		گر مي‌زنم به هم کف افسوس، دور نيست
لب مخمور به خميازه اگر باز کنم		مي‌کند چرخ ستمگر به شکرخنده حساب
هر چه هر کس آورد با خويش مهمانش کنم		خانه‌اي از خانه آيينه دارم پاکتر
آنقدر حاصل که وقت خوشه چيني خوش کنم		آه کز بي حاصليها نيست در خرمن مرا
پا به دامان صدف همچو گهر جمع کنم		گوشه‌اي کو، که دل از فکر سفر جمع کنم
چون دل خويش ز صدر راهگذر جمع کنم؟		رخنه در کار ز تسبيح فزون است مرا
در صف آزادمردان اين دليري چون کنم؟		دعوي گردن فرازي با اسيري چو کنم؟
ديگري را از رفيقان دستگيري چون کنم؟		من که نتوانم گليم خود برآوردن ز آب
با خود مگر چو آب روان گفتگو کنم		روشندلي نمانده درين باغ و بوستان
دلم نمي‌دهد اين صفحه را سياه کنم		چگونه پيش رخ نازک تو آه کنم؟
ننهم روي خود از شهر به صحرا چه کنم؟		نيست يک جبهه واکرده درين وحشتگاه
از تهي کردن دل مي‌شود افزون، چه کنم؟		دردها کم شود از گفتن و دردي که مراست
مي‌دهد خون جگر رنگ به بيرون، چه کنم؟		من نه آنم که تراوش کند از من گله‌اي
ميوه چون در شهر شد بسيار، نوبر مي‌کنم		بر فقيران پيشدستي کردن از انصاف نيست
آخر نه من به بال تو پرواز مي‌کنم؟		ابرام در شکستن من اينقدر چرا؟
انجام را تصور آغاز مي‌کنم		از بس نشان دوري اين ره شنيده‌ام
ابر مي‌گريد به حالم چون تبسم مي‌کنم		خنده و جان بر لبم يکبار مي‌آيد چو برق
من گل اين باغ را در غنچگي بو مي‌کنم		مي‌دهم جان در بهاي حسن تا در پرده است
خزان در آينه برگ لاله مي‌بينم		چو عکس چهره خود در پياله مي‌بينم
تو خنده گل و من داغ لاله مي‌بينم		مرا ز سير چمن غم، ترا نشاط رسد
گلي کز يار بايد چيدن از اغيار مي‌چينم		ز ناکامي گل از همصحبتان يار مي‌چينم
به مژگان گرچه از راه عزيزان خار مي‌چينم		همان ريزند خار از ناسپاسيها به چشم من
کو رطل گراني که سبکبار نشينم؟		هر مصلحت عقل، کم از کوه غمي نيست
که در خزان به شکر خواب نو بهار روم		درين رياض من آن شبنم گرانجانم
از نظر روزي که چون خورشيد ناپيدا شوم		ناتمامان، چون مه نو، ياد من خواهند کرد
من چسان غافل به پيري از غم فردا شوم؟		فکر شنبه تلخ دارد جمعه را بر کودکان
فريب من نخورد تشنه گر سراب شوم		ز من کناره کند موج اگر حباب شوم
وزبيخودي ز وصل تو مهجور مي‌شوم		نزديک من ميا که ز خود دور مي‌شوم
من پيش چشم خلق ز دل دور مي‌شوم		از ديده هرچه رفت، ز دل دور مي‌شود
حکايتي که درين روزگار مي‌شنوم		شکايتي است که مردم ز يکدگر دارند
حاصل نشد از خرمن دونان پر کاهم		چندان که درين دايره چون چشم پريدم
من انصاف از خريداران درين بازار مي‌خواهم		به سيم قلب يوسف را نمي‌گيرند از اخوان
دل نمي‌سوزد درين کشور عزيزان را به هم		زنده مي‌سوزد براي مرده در هندوستان
وقت شورش بر نمي‌دارند سر از پاي هم		داغ آن دريانوردانم که چون زنجير موج
شکستگان جهانند موميايي هم		شدند جمع دل و زلف از آشنايي هم
کنند دست يکي در گره گشايي هم		شود جهان لب پرخنده‌اي، اگر مردم
به تکليف عزيزان من ز زندان بر نمي‌آيم		نيفشانم چو يوسف تا ز دامن گرد تهمت را
صد سلسله از برگ نهادند به پايم		چون سرو گذشتم ز ثمر تا شوم آزاد
که در دل بشکند خاري که بيرون آرد از پايم		فريب مهرباني خوردم از گردون، ندانستم
ديگران آبندو ما ريگ ته جوي توايم		نيست ما را در وفاداري به مردم نسبتي
عهدي که ما به شيشه و پيمانه بسته‌ايم		از چشم زخم تو به مبادا شکسته دل
از علاج يک جهان بيمار فارغ گشته‌ايم		بر حواس خويش، راه آرزوها بسته‌ايم
دامان آفتاب مکرر گرفته‌ايم		با دست رعشه دار، چو شبنم درين چمن
سر داده‌ايم و زندگي از سر گرفته‌ايم		باور که مي‌کند، که درين بحر چون حباب
تا به هم پيوسته‌ايم از هم جدا افتاده‌ايم		چون کمان و تير، در وحشت سراي روزگار
در دفتر جهان، ورق باد برده‌ايم		ما نام خود ز صفحه دلها سترده‌ايم
اين رازها که مابه دل شب سپرده‌ايم		از صبح پرده سوز، خدايا نگاه دار
محراب را به سجده بتخانه برده‌ايم		ما توبه را به طاعت پيمانه برده‌ايم
از بس که درد سر سوي ميخانه برده‌ايم		خمها چو فيل مست سر خود گرفته‌اند
همچو مژگان بر در يک خانه پا افشرده‌ايم		کوچه گرد آستين چون اشک حسرت نيستيم
رو در صفا و پشت به زنگار کرده‌ايم		صلح از فلک به ديده‌ي بيدار کرده‌ايم
تا خويش را چو آينه هموار کرده‌ايم		زيبا و زشت در نظر ما يکي شده است
ما چشم در حريم قفس باز کرده‌ايم		گل را به رو اگر نشناسيم عيب نيست