پيداوپنهان آلرژي ها!
مقدمه:
اين روزها مطمئنا با افرادي مواجه شده ايد که با عوارض وعلايمي شبيه به سرماخوردگي به ويژه سرفه ،عطسه هاي مداوم وآبريزش بيني مواجهند،اما برخلاف تصور افرادي که براي نخستين بار به اين وضع دچار مي شوند ،منشا اين عوارض حساسيت فصلي يا آلرژي است.عطسه هاي مکرر،گرفتگي وآبريزش بيني ،تورم وخارش گلو ،دهان،گوش وبيني ،اختلالات تنفسي در شب و....از شايع ترين علامت هايي است که
در بيماران مبتلا به حساسيت فصلي ديده مي شود.برخي از افراد هم نسبت به مواد غذايي خاصي حساسيت دارند.
دکتر محمد رضا بلورساز، فوق تخصص بيماري هاي عفوني اطفال در اين باره گفت:((افرادي که زمينه حساسيت را داشته باشند بيشتر در معرض ابتلا به حساسيت فصلي هستند.اين افراد ممکن است نسبت به يک نوع آلرژن (ماده آلرژي زا)حساسيت داشته باشند که اين آلرژن ها ممکن است در مواد غذايي ،گياهان ،حشرات ،حيوانات و...وجودداشته باشدوزماني که فرد در تماس بااين مواد قرار مي گيرد،موادي در بدن توليد مي گردد که موجب بروز واکنش هايي مي شود.اين واکنش هامي توانند به صورت بروز علايمي همچون سرفه ،خارش شديد، تنگي نفس تورم و...باشند.
مثلا کسي که به توت فرنگي حساسيت دارد،بدن او بعد از خوردن آن کهير مي زنديا دچار عوارضي مانند تنگي نفس،خس خس سينه و...خواهد شد.به اين افراد، افراد آلرژيک وبه موادي که ايجاد حساسيت مي کنند، مواد آلرژي زا مي گويند)).
وي درخصوص علايم بروز حساسيت فصلي نيز اظهار داشت :((حساسيت مي تواند در چشم به صورت قرمزي وتورم چشم يا اطراف آن ،در بيني به صورت عطسه، ترشحات ،وخارش وگرفتگي شديد بيني ودر ريه به شکل سرفه هاي مزمن وشبانه ،خس خس سينه يا تنگي نفس ودر نهايت آسم ظاهر شود.علايم حساسيت ممکن است به صورت مشکلات جلدي مانند کهير ،خارش يا تورم شديد باشد، اما گاهي علايم بروز حساسيت به صورت سيستماتيک است ،يعني کل بدن دچار حساسيت مي شود، مانند کسي که در اثرتزريق پني سيلين دچار شوک مي شود وحتي خطر مرگ هم وجود دارد)).
دکتر بلورساز در خصوص روش هاي کنترل وشيوه هاي درمان نيز گفت:((درمان حساسيت ها به نوع حساسيت وعارضه اي که ايجاد شده ،بستگي دارد.اگر حساسيت باعث بروز عوارض چشمي مثل خارش شديد شده است ،بايد از قطره هاي ضد خارش وضد حساسيت استفاده کنند .اگر عوارض تنفسي مثل آسم يا تنگي نفس ايجاد شده ،بايد حتما به پزشک مراجعه وباتشخيص وي از داروي مناسب استفاده کنند.همچنين اگر عوارض پوستي ايجاد شده است ،بايد ازآنتي هيستامين ها وکورتون استفاده شود.
اما در مجموع توصيه مي شود اولا فردي که به مواد خاصي حساسيت دارد ، در معرض آن مواد قرار نگيرد.مخصوصا در کودکان بايد به اين مساله خيلي توجه شود،مثلا از مواد شوينده مثل وايتکس براي شستن لباس کودکان استفاده نشودواز زدن عطر يا ادکلن به لباس کودکان پرهيز شود.در واقع بهترين راه درمان ،پرهيز از قرار گرفتن در برابر مواد آلرژيک است)).
اين متخصص در خصوص اينکه حساسيت فصلي در برخي فصول بيشتر بروز مي يابد ،اظهار داشت :((حساسيت فصلي در کودکان در زمستان که در معرض بيماري هاي سرماخوردگي و ويروسي هستند، بيشتر امکان بروز پيدا مي کند.اين ويروس ها در کودکان ايجاد آلرژي کرده واحتمال ابتلا به آسم و تنگي نفس را افزايش مي دهند.
در تابستان و بهار (مخصوصا بهار) هم امکان بروز حساسيت در افرادي که زمينه حساسيت دارند ،افزايش مي يابد)).
دکتر بلور ساز در ادامه با تاکيد بر اينکه مواد غذايي آلرژي زا از عوامل اصلي بروز حساسيت هستند، گفت:((توت فرنگي ،خربزه،گوجه فرنگي ،بادمجان ،مرکبات وادويه جات از عوامل اصلي بروز حساسيت هستند.
حساسيت به اين مواد غذايي و مواد ديگري مثل شير گاهي منجر به مرگ فرد مي شود)).
در ادامه دکتر مسعود کيميا گر ؛ متخصص تغذيه و رژ يم درماني گفت :((حساسيت هاي فصلي که ممکن است نسبت به گرده گل هايا
گياهان باشند ،لزوما با تغذيه درمان نمي شوندو نياز به اجتناب از تماس با عوامل آلرژ ن و همچنين درمان هاي دارويي دارند که توسط پزشک متخصص صورت مي گيرد ، اما به طور کلي با تقويت سيستم ايمني مي توان تا حدود زيادي به تخفيف علايم کمک کرد)).
وي افزود :مواد غذايي مفيد براي تقويت سيستم ايمني عبارتند از غذاهاي حاوي ويتامينE(مثل جوانه ها و دانه هاي روغني)وهمين طورگوشت ها وغذاهاي حاوي ويتامين C(مثل مرکبات).پروتئين ها نيز در تقويت سيستم ايمني نقش دارند.
از مواد غذايي مضر براي حساسيت ها هم مي توان به افزودني هاي موادغذايي وغذاهاي حاوي اين افزودني ها (مثل سوسيس ،کالباس ومواد غذايي قوطي شده )اشاره نمود)).
دکتر کيمياگر گفت:((در مورد حساسيت هاي غذايي هم حذف موادي که معمولاً ايجاد حساسيت مي کنند(مثل بادام زميني ،گوجه فرنگي، کيوي،بادمجان وتوت فرنگي)مي تواند مفيد باشد.از آلرژن هاي ديگر ،مي توان تخم مرغ ،شير، گندم ،سويا وماهي را نام برد.
افرادي که زمينه آلرژي دارند ،ممکن است نسبت به غذاهاي جديد نيز واکنش نشان دهند،لذا تو جه به اين مساله اهميت زيادي دارد)).
لادن گياهي؛دانشجوي دکتراي تغذيه دانشگاه وين نيزدر مورد حساسيتهاي غذايي گفت:((حساسيت غذايي به علت واکنش نا مطلوب سيستم ايمني به ترکيبات موجود در مواد غذايي ايجاد مي شود و بسيار مهم است که با واکنشهاي شبه حساسيتي به مواد غذايي که سيستم ايمني درآن در گير نمي شوند وبه اصطلاح عدم تحمل غذايي ناميده مي شوند تمايز
داده شود،براي مثال افرادي که نسبت به قند شير يا لاکتوز عدم تحمل دارند ،به شير حساسيت ندارند ،زيرا واکنشهايي که در بدن آنهاايجاد مي شود ناشي از کمبود آنزيم لاکتازي است که براي هضم قند شير لازم است و در اين مورد هيچ گونه در گيري سيستم ايمني وجود ندارد و به عبارت ديگر هيچ نوعي ايمنوگلوبوليني در بدن افزايش نمي يابد .عموما بعضي از مردم با هر علا متي مثل خارش،دل پيچه و تهوع به غلط تصور مي کنند به غذايي خاص حساسيت دارند .
حساسيت غذايي به طور عمده در کودکان و شير خواران بروز مي کند و بيشتر اين حساسيتها تا سن 5 سالگي از بين مي رود .البته هر چه سن شروع حساسيت پايين تر باشد ،احتمال اينکه مدت ماندگاري و شدت آن بيشتر شود ،افزايش مي يابد .
عمدتا علائم حساسيت به علت ترشح ((هيستامين))هستند که چشمها ،گلو ، دستگاه تنفسي ،پوست ودستگاه گوارشي فرد را تحت تاثير قرار مي دهد.واکنش فرد به مواد آلرژن مي تواند خفيف يا بسيار شديد باشد و ممکن است يک واکنش حساسيت زا درست هنگام صرف غذا ويا چند ساعت پس از آن آشکار شود .
بعضي از علائم اوليه شخصي که واکنش حساسيت زا دارد ،عبارتند ازآبريزش بيني ،دانه هاي پوستي تو ام با خارش نظير کهير يا سوزش زبان و لب ها.علائم ديگر عبارتند از گرفتگي گلو ،صداي دو رگه ،خس خس کردن ، سرفه ، تهوع ، استفراغ ،معده درد و اسهال .در موارد جدي تر، حساسيت غذايي باعث ايجاد((آنا فيلاکسي))مي شود که حيات بيمار را تهديد مي کند .اين مورد يک واکنش حساسيت زاي ناگهاني وشديد است که به وا سطه آن مشکلات متعددي رخ مي دهد و مي تواند بر پوست ، تنفس ،هضم ،قلب و رگهاي خوني تاثير بگذارد.در چنين مواقعي فشار خون فرد افت پيدا مي کند و مجراهاي تنفسي باريک مي شوند .افرادي که در معرض خطر اين نوع وا کنش هستند بايد بسيار مراقب باشند و در مواقع اضطراري براي جلو گيري از تشديد علائم بيماري، تحت مراقبتهاي ويژه قرار گيرند)).
وي در مورد علائم ايجاد حساسيتهاي غذايي گفت :((مهم ترين عوامل موثر در ايجاد حساسيت غذايي عبارتند اززمينه هاي ژنتيکي ،نارس بودن دستگاه ايمني يا سد هاي محافظ دستگاه گوارش در نوزادان به ويژه نوزاداني که با سزارين به دنيا مي آيند واز شير مادر تغذيه نمي شوند، آنتي ژن هاي بعضي از غذاها مثل تخم مرغ ،شيرگاو ،ماهي وبادام زميني که احتمال بروز حساسيت بيشتري دارند، يک تحريک کننده مثل عفونت که گاه مي تواند باعث کنش حساسيت زاشود،تغيير در نفوذ پذيري دستگاه گوارش که باعث بروزآنتي ژن هاي غير طبيعي شود، سابقه ي حساسيت غذايي واگزما در گذشته وواکنش هاي نامطلوب در بعضي افراد که اين مورد فقط زماني اتفاق مي افتد که خوردن يک ماده غذايي حساسيت زا با عوامل ديگري همراه باشد .بعضي از اين عوامل عبارتند از :
فعاليت فيزيکي :در مواردي واکنش هاي آلرژيک فقط زماني اتفاق مي افتد که فعاليت جسماني طي دو ساعت پس از خوردن غذايي خاص (مثل کرفس، هلووگندم )انجام شود.
مصرف توأم داروها:افرادي هستند که فقط هنگامي به غذاي خاص حساسيت نشان مي دهند که دارو مصرف کنند .مثال کاملا شناخته شده در اين مورد افرادي هستند که فقط هنگام مصرف ساليسيلات (آسپرين )به غذا واکنش نشان مي دهند)).
وي افزود :واکنش تداخلي بين دو گونه مختلف غذايي نيز از عوامل ايجاد حساسيت هاي غذايي است ؛نظير واکنش هاي تداخلي شير گاو ،بز، گوسفند واسب که در حقيقت شباهت آنتي ژن آشکار وچشمگير بين پروتئين هاي شيرگاو ،بزو گوسفند باعث مي شود به طور تقريبي همه افرادي که به شير گاو حساسيت دارند به شير حيوانات ديگر نيز حساسيت داشته باشند. همچنين تخم پرندگاني مانند اردک ،بوقلمون،مرغابي ،غاز ومرغ دريايي ،حاوي اووآلبومين ،اووموکوئيد و اووترانسفرين است که باعث حساسيت متقاطع مي شوند . گاه بين انواع حبوبات (لوبيا ،نخود،عدس وسويا)وبادام زميني نيز واکنش تداخلي به وجود مي آيد که البته رايج نيست.واکنش هاي تداخلي بين غذاهاي دريايي غير معمول است.علاوه براين،واکنش هاي تداخلي بين يک ماده غذايي ويک ماده غير غذايي (مثلا بين حساسيت به گرده هاي درخت غان با حساسيت به سيب ،هويج ،کرفس ،سيب زميني پرتقال وگوجه فرنگي ارتباط وجود دارد)نيز وجود دارد.))
دکتر گياهي گفت:((غذاهاي متداول حساسيت زا عبارتند از تخم پرندگان ،شير گاو ،بادام زميني وماهي .حساسيت به بادام زميني ممکن است تا آخر عمر ادامه يابد.باوجود نگراني عمومي از مواد افزودني وفرآيند آماده سازي غذاها ونيز تاکيد عمومي به استفاده از غذاهاي طبيعي ،بيشترين حساسيت غذايي نسبت به ترکيبات غذايي که به طور طبيعي يافت مي شوند گزارش شده است.علاوه بر غذاهاي ذکر شده همه غذاها حتي ميوه ها وسبزي هانيز مي توانند باعث حساسيت در فرد شوند،اما احتمال اينکه کودکان به شير گاو،بادام زميني ،تخم مرغ ،گندم ومحصولات سويا حساسيت داشته باشند،بيشتر است.
حساسيت به بادام زميني، بادام هندي، ماهي وساير غذاهاي دريايي (نظير ميگو وخرچنگ)بيشتر در بزرگسالان ديده مي شود. بسياري از کودکان همزمان با افزايش سن ،حساسيت خود را نسبت به شير وتخم مرغ از دست مي دهند،اما حساسيت هاي غذايي شديدتر مثلا به بادام زميني، انواع خاصي از ماهي وميگو اغلب مدت زيادي به طول مي انجامد)).
وي در ادامه در خصوص تشخيص حساسيت غذايي ودرمان آن گفت:(تشخيص حساسيت غذايي ،همواره با مشکلاتي روبه رو است وبه طور عمده به کمک گرفتن سابقه وشرح حال دقيق از بيمار وهمچنين با اطلاعاتي در مورد نتيجه حذف ماده غذايي حساسيت زا انجام مي شودوبالاخر ه بررسي اصل وجود حساسيت باتوجه به آزمايش هاي مرتبط براي تشخيص نهايي حساسيت لازم است.
غالبا پزشکان متخصص آلرژي ،از عصاره مواد غذايي واحتمالا از غذاهاي حساسيت زاي معمولي به صورت تک تک استفاده مي کنند تا ببينند بدن به هرکدام چه واکنشي نشان مي دهد.اين کار معمولا باتحريک پوستي انجام مي شود وواکنش پوست رانسبت به هرماده بررسي مي کنند.چنانچه رنگ پوست مايل به قرمز ومتورم شد،نشان دهنده وجود حساسيت غذايي است.گاه تشخيص آلرژي بااندازه گيري آنتي بادي هاي خاص در خون انجام مي شود،گرچه اين آزمايش ها همواره پاسخ قاطع نمي دهند.
بايد توجه داشته باشيد اگرچه پزشک حساسيت هاي غذايي را باقرار دادن فرد در معرض مقادير بسيار کمي از غذاها آزمايش مي کند،اما خود فرد نبايد اين کار را د ر خانه انجام دهد!بهترين مکان براي يک تست آلرژي، مطب پزشک است تا چنانچه واکنش شديدي نسبت به مواد غذايي ايجاد شدفرد تحت کنترل سريع قرار گيرد.
هيچ داروي خاصي براي حساسيت هاي غذايي وجود ندارد.بعضي از حساسيت ها خيلي زود برطرف مي شوند وبعضي ديگر به خصوص در مورد کودکان ممکن است تمام عمر همراه آنها باشند.داشتن حساسيت غذايي يک دردسر است،اما به فعاليت روزانه شخص لطمه اي وارد نمي کند.بهترين درمان آن است که خيلي ساده از ماده غذايي حساسيت زا يا هرنوع غذا يانوشيدني حاوي آن پرهيز کنيم.البته شروع رژيم حذفي نياز به آگاهي دارد وبايد با نظر متخصص انجام شود.اين نکته رابه ياد داشته باشيد که رژيم حذفي با حذف همزمان وسرخود بسياري از مواد غذايي که احتمال حساسيت به آن را مي دهيد متفاوت مي باشد وحتي يک شيوه موثر در تشخيص حساسيت غذايي است که بعدها براي پيشگيري از آن استفاده مي شود)).
دکتر گياهي در پايان در مورد راه هاي پيشگيري از بروز حساسيت
در افراد مبتلا به حساسيت غذايي شناخته شده گفت :(هميشه برچسب روي مواد غذايي را بخوانيد،تامطمئن شويد حاوي موادي که شما به آن حساسيت داريد نيستند.براي آماده کردن غذا ظروف خود را از ساير افراد جدا کنيد.اگر به تخم مرغ حساسيت داريد،ازخوردن کيک ها، کلوچه وموادي که در آن تخم مرغ استفاده شده، خودداري کنيد.اگر به شير حساسيت داريد،نبايد محصولات لبني (مانند پنير ،کره ،مارگارين وماست)بخوريد.اگر به سويا حساسيت داريد ،از مصرف سس سويا،پروتئين سوياوسوياي بوداده خوددداري کنيد.درصورتي که به بادام زميني حساس هستيد ،بايد از مصرف کره بادام زميني ،بادام زميني وروغن بادام زميني که در برخي از غذا ها استفاده مي شود، خودداري کنيد.همچنين بايد از خوردن بستني ها وشيريني هايي که حاوي بادام زميني هستند پرهيز نماييد.به هنگام رفتن به رستوران بايد از خوردن سس ،دسرها،شيريني ها وماهي پرهيز نماييد.غذاهاي ساده سفارش دهيد ودر مورد مواد تشکيل دهنده غذا سوال کنيد .پزشکان وکلينيک هاي آلرژي، با ارائه فهرستي از غذاهاي سالم وناسالم ، مي توانند به اين امر کمک کنند.بعد از تشخيص حساسيت غذايي ،برنامه اي مدون داشته باشيد .خوشبختانه امروزه، بسياري از شرکت هاي غذاهايي (از لبنيات گرفته تا پوره سيب زميني ،گندم وشيريني هاي داراي تکه هاي شکلات)براي افراد داراي حساسيت توليد مي کنند.چنانچه غذاي مورد علاقه شما در ليست ممنوعه بود ،مي توانيد از اين محصولات جايگزين استفاده کنيد.
در ادامه بحث، دکتر محمد حسين صالحي سورمقي؛دکتراي تخصصي فارماکوگنوزي در خصوص گياهان مفيد براي پيشگيري ودرمان حساسيت هاي فصلي وغذايي گفت:((همان گونه که بعضي از گياهان وميوه جات مي توانند حساسيت زا باشند گياهان زيادي نيز وجود دارند که داراي خاصيت ضد حساسيت مي باشند.بايد اضافه نمود که در موارد معدود،بعضي از گياهان ضد حساسيت خود ممکن است در برخي افراد ايجاد حساسيت نمايند.
ازجمله گياهاني که به طور معمول در دسترس مي باشند ومي توان آنها را به طور مرتب مصرف نمود يادر رژيم غذايي قرار داد ،مي توان به انگور، بادرنجبويه،خارمريم،دارچين ،زردچوبه ،شاهتره ،نارنج،سياهدانه،کندر، گل مغربي، درخت ميخک وافدرا اشاره کرد.نحوه وميزان کاربرد تعدادي ازآنها به طور خلاصه شرح داده مي شود؛انگور يا آب انگور را مي توان در فصولي که وجود دارد به طور تازه مصرف نمود،البته مطالعه در اين مورد بر روي کشمش انجام نشده ،ولي به احتمال زياد کشمش هم بايد داراي اين اثر باشد.بادرنجبويه که از برگ آن استفاده مي شود،گياهي بانام علمي Melissa Officinlisاز خانواده نعناع است که از برگ آن استفاده مي شود. مي توان در هر نوبت 5گرم از برگ آن را بصورت دمکرده مصرف نمود.مصرف هرروز آن در حد 5تا10گرم بلامانع است .دارچين از گياهان معروف وپرمصرف مي باشد که پوست ساقه درخت دارچين است.پوست را بصورت پودر درآوريد (پودر قهوه اي رنگ).آن را مي توان به اشکال مختلف مصرف نمود،حتي مي توان به طور مستقيم پودر را با غذاها ومايعات مصرف کرد.مصرف هرنوبت 1تا2گرم مي باشد ومي توان تاروزي 5گرم وحتي بيشتر ازآن نيز مصرف نمود.بايد اشاره کرد که دارچين به ندرت مي تواند در افراد ايجاد حساسيت نمايد .زردچوبه پودر زردي است که همه آن را مي شناسند واز ريشه گياه زردچوبه به دست مي آيد .زردچوبه در ايران رويش نداردوجزء اقلام وارداتي است .زردچوبه از گياهان باارزش وداراي خواص زياد ي است که بايد بطور مرتب در غذاها از آن استفاده نمود.مصرف زردچوبه تاروزي 3گرم براي افراد بالغ بلامانع است.زردچوبه داراي خواص ضددرد ،ضد نفخ، ضداسپاسم ،ضد سرطان قوي ،ضد التهاب ،اشتها آور ،ضد حساسيت وده ها خاصيت ارزنده ديگر است.
شاهتره گياهي بوته اي با برگ هاي نازک وريز لست که از مصرف بالايي در دنيا برخوردار مي باشد .مهمترين خواص شاهتره به عنوان حافظ کبد ودرمان امراض پوستي است که از قديم مورد استفاده بوده است.يکي از گياهاني که بطور وسيع براي امراض کبد مصرف مي شود شاهتره است که به نام Fumitoryدر جهان مشهور مي باشد.از ديگر خواص شاهتره اثر ضد حساسيت آن است.براي مصرف آن، ميزان 5گرم از برگ را بايک ليوان به مدت 5تا10دقيقه بجوشانيد.سپس صاف کنيد وقبل از سرد شدن بنوشيد.مصرف شاهتره براي افراد بالغ تا روزي 5گرم بلامانع است)).
وي افزود؛((آب نارنج از ديگر گياهان ضد حساسيت است .آب نارنج را مي توان باتمام غذاها مصرف نمود .آب نارنج در اثر ماندن ممکن است تلخ شود ،لذا بهتر است تازه مصرف شود.گرچه عدد معيني براي مصرف روزانه آن داده نشده است، ولي مقدار زياد آن ممکن است باعث تحريک معده شود،اما به نظر مي رسد مصرف آن تا 2يا3عدد در روز بلامانع باشد.سياهدانه نيز از گياهان سودمند مي باشد که خواص زيادي دارد .مهمترين خواص سياهدانه شامل اثرات ضد ميکروب،ضد سرطان، ضدسرطان ،ضدحساسيت ،ضد ويروس ،شيرافزا،ادرارآور،کاهش دهنده اوره خون،محرک سيستم ايمني بدن ،محافظ کبد ،مقوي معده،محرک تنفس واثرات ديگر است .به نقل از يکي از کتب گياهان دارويي مهم چاپ 2002آمريکا ((پيامبر گرامي اسلام حضرت محمد (ص)سياهدانه را دواي همه دردها مي دانستند و مصرف آن را به مسلمانان توصيه فرموده اند )).
((روزانه مي توان 1تا 2گرم از دانه سياهدانه به صورت له شده با چاي و يا موارد ديگر استفاده نمود)).
دکتر صالحي در پايان گفت :((البته گياهان ديگري هم به عنوان ضد حساسيت وجود دارند که دسترسي به آنها مشکل بوده ويا ممکن است در مواردي داراي محدوديت مصرف باشند)).
منبع:دنياي تغذيه 95
اين روزها مطمئنا با افرادي مواجه شده ايد که با عوارض وعلايمي شبيه به سرماخوردگي به ويژه سرفه ،عطسه هاي مداوم وآبريزش بيني مواجهند،اما برخلاف تصور افرادي که براي نخستين بار به اين وضع دچار مي شوند ،منشا اين عوارض حساسيت فصلي يا آلرژي است.عطسه هاي مکرر،گرفتگي وآبريزش بيني ،تورم وخارش گلو ،دهان،گوش وبيني ،اختلالات تنفسي در شب و....از شايع ترين علامت هايي است که
در بيماران مبتلا به حساسيت فصلي ديده مي شود.برخي از افراد هم نسبت به مواد غذايي خاصي حساسيت دارند.
دکتر محمد رضا بلورساز، فوق تخصص بيماري هاي عفوني اطفال در اين باره گفت:((افرادي که زمينه حساسيت را داشته باشند بيشتر در معرض ابتلا به حساسيت فصلي هستند.اين افراد ممکن است نسبت به يک نوع آلرژن (ماده آلرژي زا)حساسيت داشته باشند که اين آلرژن ها ممکن است در مواد غذايي ،گياهان ،حشرات ،حيوانات و...وجودداشته باشدوزماني که فرد در تماس بااين مواد قرار مي گيرد،موادي در بدن توليد مي گردد که موجب بروز واکنش هايي مي شود.اين واکنش هامي توانند به صورت بروز علايمي همچون سرفه ،خارش شديد، تنگي نفس تورم و...باشند.
مثلا کسي که به توت فرنگي حساسيت دارد،بدن او بعد از خوردن آن کهير مي زنديا دچار عوارضي مانند تنگي نفس،خس خس سينه و...خواهد شد.به اين افراد، افراد آلرژيک وبه موادي که ايجاد حساسيت مي کنند، مواد آلرژي زا مي گويند)).
وي درخصوص علايم بروز حساسيت فصلي نيز اظهار داشت :((حساسيت مي تواند در چشم به صورت قرمزي وتورم چشم يا اطراف آن ،در بيني به صورت عطسه، ترشحات ،وخارش وگرفتگي شديد بيني ودر ريه به شکل سرفه هاي مزمن وشبانه ،خس خس سينه يا تنگي نفس ودر نهايت آسم ظاهر شود.علايم حساسيت ممکن است به صورت مشکلات جلدي مانند کهير ،خارش يا تورم شديد باشد، اما گاهي علايم بروز حساسيت به صورت سيستماتيک است ،يعني کل بدن دچار حساسيت مي شود، مانند کسي که در اثرتزريق پني سيلين دچار شوک مي شود وحتي خطر مرگ هم وجود دارد)).
دکتر بلورساز در خصوص روش هاي کنترل وشيوه هاي درمان نيز گفت:((درمان حساسيت ها به نوع حساسيت وعارضه اي که ايجاد شده ،بستگي دارد.اگر حساسيت باعث بروز عوارض چشمي مثل خارش شديد شده است ،بايد از قطره هاي ضد خارش وضد حساسيت استفاده کنند .اگر عوارض تنفسي مثل آسم يا تنگي نفس ايجاد شده ،بايد حتما به پزشک مراجعه وباتشخيص وي از داروي مناسب استفاده کنند.همچنين اگر عوارض پوستي ايجاد شده است ،بايد ازآنتي هيستامين ها وکورتون استفاده شود.
اما در مجموع توصيه مي شود اولا فردي که به مواد خاصي حساسيت دارد ، در معرض آن مواد قرار نگيرد.مخصوصا در کودکان بايد به اين مساله خيلي توجه شود،مثلا از مواد شوينده مثل وايتکس براي شستن لباس کودکان استفاده نشودواز زدن عطر يا ادکلن به لباس کودکان پرهيز شود.در واقع بهترين راه درمان ،پرهيز از قرار گرفتن در برابر مواد آلرژيک است)).
اين متخصص در خصوص اينکه حساسيت فصلي در برخي فصول بيشتر بروز مي يابد ،اظهار داشت :((حساسيت فصلي در کودکان در زمستان که در معرض بيماري هاي سرماخوردگي و ويروسي هستند، بيشتر امکان بروز پيدا مي کند.اين ويروس ها در کودکان ايجاد آلرژي کرده واحتمال ابتلا به آسم و تنگي نفس را افزايش مي دهند.
در تابستان و بهار (مخصوصا بهار) هم امکان بروز حساسيت در افرادي که زمينه حساسيت دارند ،افزايش مي يابد)).
دکتر بلور ساز در ادامه با تاکيد بر اينکه مواد غذايي آلرژي زا از عوامل اصلي بروز حساسيت هستند، گفت:((توت فرنگي ،خربزه،گوجه فرنگي ،بادمجان ،مرکبات وادويه جات از عوامل اصلي بروز حساسيت هستند.
حساسيت به اين مواد غذايي و مواد ديگري مثل شير گاهي منجر به مرگ فرد مي شود)).
در ادامه دکتر مسعود کيميا گر ؛ متخصص تغذيه و رژ يم درماني گفت :((حساسيت هاي فصلي که ممکن است نسبت به گرده گل هايا
گياهان باشند ،لزوما با تغذيه درمان نمي شوندو نياز به اجتناب از تماس با عوامل آلرژ ن و همچنين درمان هاي دارويي دارند که توسط پزشک متخصص صورت مي گيرد ، اما به طور کلي با تقويت سيستم ايمني مي توان تا حدود زيادي به تخفيف علايم کمک کرد)).
وي افزود :مواد غذايي مفيد براي تقويت سيستم ايمني عبارتند از غذاهاي حاوي ويتامينE(مثل جوانه ها و دانه هاي روغني)وهمين طورگوشت ها وغذاهاي حاوي ويتامين C(مثل مرکبات).پروتئين ها نيز در تقويت سيستم ايمني نقش دارند.
از مواد غذايي مضر براي حساسيت ها هم مي توان به افزودني هاي موادغذايي وغذاهاي حاوي اين افزودني ها (مثل سوسيس ،کالباس ومواد غذايي قوطي شده )اشاره نمود)).
دکتر کيمياگر گفت:((در مورد حساسيت هاي غذايي هم حذف موادي که معمولاً ايجاد حساسيت مي کنند(مثل بادام زميني ،گوجه فرنگي، کيوي،بادمجان وتوت فرنگي)مي تواند مفيد باشد.از آلرژن هاي ديگر ،مي توان تخم مرغ ،شير، گندم ،سويا وماهي را نام برد.
افرادي که زمينه آلرژي دارند ،ممکن است نسبت به غذاهاي جديد نيز واکنش نشان دهند،لذا تو جه به اين مساله اهميت زيادي دارد)).
لادن گياهي؛دانشجوي دکتراي تغذيه دانشگاه وين نيزدر مورد حساسيتهاي غذايي گفت:((حساسيت غذايي به علت واکنش نا مطلوب سيستم ايمني به ترکيبات موجود در مواد غذايي ايجاد مي شود و بسيار مهم است که با واکنشهاي شبه حساسيتي به مواد غذايي که سيستم ايمني درآن در گير نمي شوند وبه اصطلاح عدم تحمل غذايي ناميده مي شوند تمايز
داده شود،براي مثال افرادي که نسبت به قند شير يا لاکتوز عدم تحمل دارند ،به شير حساسيت ندارند ،زيرا واکنشهايي که در بدن آنهاايجاد مي شود ناشي از کمبود آنزيم لاکتازي است که براي هضم قند شير لازم است و در اين مورد هيچ گونه در گيري سيستم ايمني وجود ندارد و به عبارت ديگر هيچ نوعي ايمنوگلوبوليني در بدن افزايش نمي يابد .عموما بعضي از مردم با هر علا متي مثل خارش،دل پيچه و تهوع به غلط تصور مي کنند به غذايي خاص حساسيت دارند .
حساسيت غذايي به طور عمده در کودکان و شير خواران بروز مي کند و بيشتر اين حساسيتها تا سن 5 سالگي از بين مي رود .البته هر چه سن شروع حساسيت پايين تر باشد ،احتمال اينکه مدت ماندگاري و شدت آن بيشتر شود ،افزايش مي يابد .
عمدتا علائم حساسيت به علت ترشح ((هيستامين))هستند که چشمها ،گلو ، دستگاه تنفسي ،پوست ودستگاه گوارشي فرد را تحت تاثير قرار مي دهد.واکنش فرد به مواد آلرژن مي تواند خفيف يا بسيار شديد باشد و ممکن است يک واکنش حساسيت زا درست هنگام صرف غذا ويا چند ساعت پس از آن آشکار شود .
بعضي از علائم اوليه شخصي که واکنش حساسيت زا دارد ،عبارتند ازآبريزش بيني ،دانه هاي پوستي تو ام با خارش نظير کهير يا سوزش زبان و لب ها.علائم ديگر عبارتند از گرفتگي گلو ،صداي دو رگه ،خس خس کردن ، سرفه ، تهوع ، استفراغ ،معده درد و اسهال .در موارد جدي تر، حساسيت غذايي باعث ايجاد((آنا فيلاکسي))مي شود که حيات بيمار را تهديد مي کند .اين مورد يک واکنش حساسيت زاي ناگهاني وشديد است که به وا سطه آن مشکلات متعددي رخ مي دهد و مي تواند بر پوست ، تنفس ،هضم ،قلب و رگهاي خوني تاثير بگذارد.در چنين مواقعي فشار خون فرد افت پيدا مي کند و مجراهاي تنفسي باريک مي شوند .افرادي که در معرض خطر اين نوع وا کنش هستند بايد بسيار مراقب باشند و در مواقع اضطراري براي جلو گيري از تشديد علائم بيماري، تحت مراقبتهاي ويژه قرار گيرند)).
وي در مورد علائم ايجاد حساسيتهاي غذايي گفت :((مهم ترين عوامل موثر در ايجاد حساسيت غذايي عبارتند اززمينه هاي ژنتيکي ،نارس بودن دستگاه ايمني يا سد هاي محافظ دستگاه گوارش در نوزادان به ويژه نوزاداني که با سزارين به دنيا مي آيند واز شير مادر تغذيه نمي شوند، آنتي ژن هاي بعضي از غذاها مثل تخم مرغ ،شيرگاو ،ماهي وبادام زميني که احتمال بروز حساسيت بيشتري دارند، يک تحريک کننده مثل عفونت که گاه مي تواند باعث کنش حساسيت زاشود،تغيير در نفوذ پذيري دستگاه گوارش که باعث بروزآنتي ژن هاي غير طبيعي شود، سابقه ي حساسيت غذايي واگزما در گذشته وواکنش هاي نامطلوب در بعضي افراد که اين مورد فقط زماني اتفاق مي افتد که خوردن يک ماده غذايي حساسيت زا با عوامل ديگري همراه باشد .بعضي از اين عوامل عبارتند از :
فعاليت فيزيکي :در مواردي واکنش هاي آلرژيک فقط زماني اتفاق مي افتد که فعاليت جسماني طي دو ساعت پس از خوردن غذايي خاص (مثل کرفس، هلووگندم )انجام شود.
مصرف توأم داروها:افرادي هستند که فقط هنگامي به غذاي خاص حساسيت نشان مي دهند که دارو مصرف کنند .مثال کاملا شناخته شده در اين مورد افرادي هستند که فقط هنگام مصرف ساليسيلات (آسپرين )به غذا واکنش نشان مي دهند)).
وي افزود :واکنش تداخلي بين دو گونه مختلف غذايي نيز از عوامل ايجاد حساسيت هاي غذايي است ؛نظير واکنش هاي تداخلي شير گاو ،بز، گوسفند واسب که در حقيقت شباهت آنتي ژن آشکار وچشمگير بين پروتئين هاي شيرگاو ،بزو گوسفند باعث مي شود به طور تقريبي همه افرادي که به شير گاو حساسيت دارند به شير حيوانات ديگر نيز حساسيت داشته باشند. همچنين تخم پرندگاني مانند اردک ،بوقلمون،مرغابي ،غاز ومرغ دريايي ،حاوي اووآلبومين ،اووموکوئيد و اووترانسفرين است که باعث حساسيت متقاطع مي شوند . گاه بين انواع حبوبات (لوبيا ،نخود،عدس وسويا)وبادام زميني نيز واکنش تداخلي به وجود مي آيد که البته رايج نيست.واکنش هاي تداخلي بين غذاهاي دريايي غير معمول است.علاوه براين،واکنش هاي تداخلي بين يک ماده غذايي ويک ماده غير غذايي (مثلا بين حساسيت به گرده هاي درخت غان با حساسيت به سيب ،هويج ،کرفس ،سيب زميني پرتقال وگوجه فرنگي ارتباط وجود دارد)نيز وجود دارد.))
دکتر گياهي گفت:((غذاهاي متداول حساسيت زا عبارتند از تخم پرندگان ،شير گاو ،بادام زميني وماهي .حساسيت به بادام زميني ممکن است تا آخر عمر ادامه يابد.باوجود نگراني عمومي از مواد افزودني وفرآيند آماده سازي غذاها ونيز تاکيد عمومي به استفاده از غذاهاي طبيعي ،بيشترين حساسيت غذايي نسبت به ترکيبات غذايي که به طور طبيعي يافت مي شوند گزارش شده است.علاوه بر غذاهاي ذکر شده همه غذاها حتي ميوه ها وسبزي هانيز مي توانند باعث حساسيت در فرد شوند،اما احتمال اينکه کودکان به شير گاو،بادام زميني ،تخم مرغ ،گندم ومحصولات سويا حساسيت داشته باشند،بيشتر است.
حساسيت به بادام زميني، بادام هندي، ماهي وساير غذاهاي دريايي (نظير ميگو وخرچنگ)بيشتر در بزرگسالان ديده مي شود. بسياري از کودکان همزمان با افزايش سن ،حساسيت خود را نسبت به شير وتخم مرغ از دست مي دهند،اما حساسيت هاي غذايي شديدتر مثلا به بادام زميني، انواع خاصي از ماهي وميگو اغلب مدت زيادي به طول مي انجامد)).
وي در ادامه در خصوص تشخيص حساسيت غذايي ودرمان آن گفت:(تشخيص حساسيت غذايي ،همواره با مشکلاتي روبه رو است وبه طور عمده به کمک گرفتن سابقه وشرح حال دقيق از بيمار وهمچنين با اطلاعاتي در مورد نتيجه حذف ماده غذايي حساسيت زا انجام مي شودوبالاخر ه بررسي اصل وجود حساسيت باتوجه به آزمايش هاي مرتبط براي تشخيص نهايي حساسيت لازم است.
غالبا پزشکان متخصص آلرژي ،از عصاره مواد غذايي واحتمالا از غذاهاي حساسيت زاي معمولي به صورت تک تک استفاده مي کنند تا ببينند بدن به هرکدام چه واکنشي نشان مي دهد.اين کار معمولا باتحريک پوستي انجام مي شود وواکنش پوست رانسبت به هرماده بررسي مي کنند.چنانچه رنگ پوست مايل به قرمز ومتورم شد،نشان دهنده وجود حساسيت غذايي است.گاه تشخيص آلرژي بااندازه گيري آنتي بادي هاي خاص در خون انجام مي شود،گرچه اين آزمايش ها همواره پاسخ قاطع نمي دهند.
بايد توجه داشته باشيد اگرچه پزشک حساسيت هاي غذايي را باقرار دادن فرد در معرض مقادير بسيار کمي از غذاها آزمايش مي کند،اما خود فرد نبايد اين کار را د ر خانه انجام دهد!بهترين مکان براي يک تست آلرژي، مطب پزشک است تا چنانچه واکنش شديدي نسبت به مواد غذايي ايجاد شدفرد تحت کنترل سريع قرار گيرد.
هيچ داروي خاصي براي حساسيت هاي غذايي وجود ندارد.بعضي از حساسيت ها خيلي زود برطرف مي شوند وبعضي ديگر به خصوص در مورد کودکان ممکن است تمام عمر همراه آنها باشند.داشتن حساسيت غذايي يک دردسر است،اما به فعاليت روزانه شخص لطمه اي وارد نمي کند.بهترين درمان آن است که خيلي ساده از ماده غذايي حساسيت زا يا هرنوع غذا يانوشيدني حاوي آن پرهيز کنيم.البته شروع رژيم حذفي نياز به آگاهي دارد وبايد با نظر متخصص انجام شود.اين نکته رابه ياد داشته باشيد که رژيم حذفي با حذف همزمان وسرخود بسياري از مواد غذايي که احتمال حساسيت به آن را مي دهيد متفاوت مي باشد وحتي يک شيوه موثر در تشخيص حساسيت غذايي است که بعدها براي پيشگيري از آن استفاده مي شود)).
دکتر گياهي در پايان در مورد راه هاي پيشگيري از بروز حساسيت
در افراد مبتلا به حساسيت غذايي شناخته شده گفت :(هميشه برچسب روي مواد غذايي را بخوانيد،تامطمئن شويد حاوي موادي که شما به آن حساسيت داريد نيستند.براي آماده کردن غذا ظروف خود را از ساير افراد جدا کنيد.اگر به تخم مرغ حساسيت داريد،ازخوردن کيک ها، کلوچه وموادي که در آن تخم مرغ استفاده شده، خودداري کنيد.اگر به شير حساسيت داريد،نبايد محصولات لبني (مانند پنير ،کره ،مارگارين وماست)بخوريد.اگر به سويا حساسيت داريد ،از مصرف سس سويا،پروتئين سوياوسوياي بوداده خوددداري کنيد.درصورتي که به بادام زميني حساس هستيد ،بايد از مصرف کره بادام زميني ،بادام زميني وروغن بادام زميني که در برخي از غذا ها استفاده مي شود، خودداري کنيد.همچنين بايد از خوردن بستني ها وشيريني هايي که حاوي بادام زميني هستند پرهيز نماييد.به هنگام رفتن به رستوران بايد از خوردن سس ،دسرها،شيريني ها وماهي پرهيز نماييد.غذاهاي ساده سفارش دهيد ودر مورد مواد تشکيل دهنده غذا سوال کنيد .پزشکان وکلينيک هاي آلرژي، با ارائه فهرستي از غذاهاي سالم وناسالم ، مي توانند به اين امر کمک کنند.بعد از تشخيص حساسيت غذايي ،برنامه اي مدون داشته باشيد .خوشبختانه امروزه، بسياري از شرکت هاي غذاهايي (از لبنيات گرفته تا پوره سيب زميني ،گندم وشيريني هاي داراي تکه هاي شکلات)براي افراد داراي حساسيت توليد مي کنند.چنانچه غذاي مورد علاقه شما در ليست ممنوعه بود ،مي توانيد از اين محصولات جايگزين استفاده کنيد.
در ادامه بحث، دکتر محمد حسين صالحي سورمقي؛دکتراي تخصصي فارماکوگنوزي در خصوص گياهان مفيد براي پيشگيري ودرمان حساسيت هاي فصلي وغذايي گفت:((همان گونه که بعضي از گياهان وميوه جات مي توانند حساسيت زا باشند گياهان زيادي نيز وجود دارند که داراي خاصيت ضد حساسيت مي باشند.بايد اضافه نمود که در موارد معدود،بعضي از گياهان ضد حساسيت خود ممکن است در برخي افراد ايجاد حساسيت نمايند.
ازجمله گياهاني که به طور معمول در دسترس مي باشند ومي توان آنها را به طور مرتب مصرف نمود يادر رژيم غذايي قرار داد ،مي توان به انگور، بادرنجبويه،خارمريم،دارچين ،زردچوبه ،شاهتره ،نارنج،سياهدانه،کندر، گل مغربي، درخت ميخک وافدرا اشاره کرد.نحوه وميزان کاربرد تعدادي ازآنها به طور خلاصه شرح داده مي شود؛انگور يا آب انگور را مي توان در فصولي که وجود دارد به طور تازه مصرف نمود،البته مطالعه در اين مورد بر روي کشمش انجام نشده ،ولي به احتمال زياد کشمش هم بايد داراي اين اثر باشد.بادرنجبويه که از برگ آن استفاده مي شود،گياهي بانام علمي Melissa Officinlisاز خانواده نعناع است که از برگ آن استفاده مي شود. مي توان در هر نوبت 5گرم از برگ آن را بصورت دمکرده مصرف نمود.مصرف هرروز آن در حد 5تا10گرم بلامانع است .دارچين از گياهان معروف وپرمصرف مي باشد که پوست ساقه درخت دارچين است.پوست را بصورت پودر درآوريد (پودر قهوه اي رنگ).آن را مي توان به اشکال مختلف مصرف نمود،حتي مي توان به طور مستقيم پودر را با غذاها ومايعات مصرف کرد.مصرف هرنوبت 1تا2گرم مي باشد ومي توان تاروزي 5گرم وحتي بيشتر ازآن نيز مصرف نمود.بايد اشاره کرد که دارچين به ندرت مي تواند در افراد ايجاد حساسيت نمايد .زردچوبه پودر زردي است که همه آن را مي شناسند واز ريشه گياه زردچوبه به دست مي آيد .زردچوبه در ايران رويش نداردوجزء اقلام وارداتي است .زردچوبه از گياهان باارزش وداراي خواص زياد ي است که بايد بطور مرتب در غذاها از آن استفاده نمود.مصرف زردچوبه تاروزي 3گرم براي افراد بالغ بلامانع است.زردچوبه داراي خواص ضددرد ،ضد نفخ، ضداسپاسم ،ضد سرطان قوي ،ضد التهاب ،اشتها آور ،ضد حساسيت وده ها خاصيت ارزنده ديگر است.
شاهتره گياهي بوته اي با برگ هاي نازک وريز لست که از مصرف بالايي در دنيا برخوردار مي باشد .مهمترين خواص شاهتره به عنوان حافظ کبد ودرمان امراض پوستي است که از قديم مورد استفاده بوده است.يکي از گياهاني که بطور وسيع براي امراض کبد مصرف مي شود شاهتره است که به نام Fumitoryدر جهان مشهور مي باشد.از ديگر خواص شاهتره اثر ضد حساسيت آن است.براي مصرف آن، ميزان 5گرم از برگ را بايک ليوان به مدت 5تا10دقيقه بجوشانيد.سپس صاف کنيد وقبل از سرد شدن بنوشيد.مصرف شاهتره براي افراد بالغ تا روزي 5گرم بلامانع است)).
وي افزود؛((آب نارنج از ديگر گياهان ضد حساسيت است .آب نارنج را مي توان باتمام غذاها مصرف نمود .آب نارنج در اثر ماندن ممکن است تلخ شود ،لذا بهتر است تازه مصرف شود.گرچه عدد معيني براي مصرف روزانه آن داده نشده است، ولي مقدار زياد آن ممکن است باعث تحريک معده شود،اما به نظر مي رسد مصرف آن تا 2يا3عدد در روز بلامانع باشد.سياهدانه نيز از گياهان سودمند مي باشد که خواص زيادي دارد .مهمترين خواص سياهدانه شامل اثرات ضد ميکروب،ضد سرطان، ضدسرطان ،ضدحساسيت ،ضد ويروس ،شيرافزا،ادرارآور،کاهش دهنده اوره خون،محرک سيستم ايمني بدن ،محافظ کبد ،مقوي معده،محرک تنفس واثرات ديگر است .به نقل از يکي از کتب گياهان دارويي مهم چاپ 2002آمريکا ((پيامبر گرامي اسلام حضرت محمد (ص)سياهدانه را دواي همه دردها مي دانستند و مصرف آن را به مسلمانان توصيه فرموده اند )).
((روزانه مي توان 1تا 2گرم از دانه سياهدانه به صورت له شده با چاي و يا موارد ديگر استفاده نمود)).
دکتر صالحي در پايان گفت :((البته گياهان ديگري هم به عنوان ضد حساسيت وجود دارند که دسترسي به آنها مشکل بوده ويا ممکن است در مواردي داراي محدوديت مصرف باشند)).
منبع:دنياي تغذيه 95
/ج
