نویسنده: رامین رامین نژاد
حضرت شَمعون بن حَمّون الصَّفا از پیامبران الهی است که پس از عروج حضرت عیسی (علیه السلام) در سال 29 میلادی به عنوان وصیّ آن حضرت به نبوّت مبعوث گردید.(1) نام آن حضرت در قرآن کریم نیامده، اما در روایت های اسلامی به دفعات از او یاد شده است. علامه مجلسی روایت کرده که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) خطاب به امیرالمؤمنین فرمود: «نسبت تو به من همانند منزلت شمعون است به عیسی» (2) و مراد آن حضرت اشاره به جانشینی و وصایت امام علی (علیه السلام) بود، همان گونه که حضرت شَمعون (علیه السلام) جانشین و وصی مسیح (علیه السلام) گردید.
حضرت شَمعونُ الصَّفا (علیه السلام) نزد مسیحیان با اسامی و عناوین مختلفی همچون «شَمعون بن یوناه»، «پِطرُس» و «کیفاس» شناخته می شود و او را یکی از 12 حواری حضرت عیسی (علیه السلام) می دانند، اما قایل به نبوت او نیستند. «کیفاس» (cephas) لغتی آرامی به معنای «صخره ی جدا شده از کوه» است (3) و لقبی است که حضرت عیسی (علیه السلام) برای حضرت شمعون (علیه السلام) برگزید.(4) در انجیل یوحنا آمده است که حضرت عیسی (علیه السلام) خطاب به شمعون (علیه السلام) فرمود: «تو شَمعون پسر یُوناه هستی و تو را به کیفاس که ترجمه ی آن سنگ است، ندا خواهند کرد».(5) این لغت در کلام پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) با تلفظ «اَلصَّفا» به کار گرفته و البته چنین تغییراتی در انتقال لغت از زبان عِبری به عربی، امری بدیهی است.
علامه مجلسی (رحمه الله) روایت کرده که نزد ائمه اطهار (علیهم السلام) کتابی هست به نام «کتاب شَمعونُ الصَّفا» و در آن کتاب از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) نام برده شده است (6)، اما مسیحیان معتقدند که حضرت شمعون (علیه السلام) نوشته ای از خود باقی نگذاشت و متونی که با عنوان «نامه ی اول و دوم پِطروس حواری» به او منسوب گردیده، توسط شخص دیگری پس از شهادت آن حضرت نوشته شده است.
آنچه باعث توجه مسلمانان و به ویژه شیعیان به حضرت شَمعون پیامبر (صلی الله علیه و آله) گردیده، آن است که بر اساس اخبار و روایات، نسب مبارک حضرت نَرجِس خاتون (علیها السلام) ــ مادر گرامی امام عصر (عج) ــ به آن حضرت می رسد، چنان که آن بانوی بزرگوار خبر داده که در خواب دید که پیامبر گرامی اسلام او را از شَمعون پیغمبر (علیه السلام) برای همسری امام حسن عسکری (علیه السلام) خواستگاری می کند.(7)
مسلمانان معتقدند که حضرت شمعونُ الصَّفا (علیه السلام) به شهادت رسیده است. در سال 40 هجری هنگامی که امام علی (علیه السلام) به شهادت رسید، امام حسن مجتبی (علیه السلام) بر بالای منبر ایستاد و خطاب به مردم فرمود: «ای مردم، در چنین شبی شَمعون بن حَمّون الصِّفا کشته شد».(8) درباره مدفن آن حضرت اختلاف است و مقابر متعددی در لبنان، ایتالیا، فلسطین و سوریه به او منصوب گردیده است. برخی مسلمانان معتقدند که حضرت شمعون الصفا (علیه السلام) در لبنان مدفون گردیده است. این بقعه در 20 کیلومتری جنوب شهر صور و 99 کیلومتری جنوب بیروت در روستایی به نام «مَشهدِ شِمَع» (محل شهادت شمعون) قرار گرفته است.
عبد الغنی النابلسی ــ سیاح و دانشمند مسلمان ــ این مکان را در تاریخ 1105/2/19 ق مطابق با 1693/11/17 م از نزدیک زیارت و در کتاب خود این گونه ثبت کرده است: «... ما در حالی که در نهایت شادی و سرور بودیم به مزار شَمعونُ الصَّفا [علیه السلام] رسیدیم. قبر او بر فراز تپه ی مرتفعی است و نزد مردم آن شهر چنین شهرت دارد که او [یکی] از پیامبران است».(9)
مؤلف «خِطَط جَبل عامِل» نیز به این بقعه چنین اشاره نموده است: «مَشهدِ شِمَع [روستایی است] در حومه ی ساحلی صور و گفته می شود که قبر شمعونُ الصّفا در آن جا قرار دارد».(10) در کنار این آرامگاه، قلعه ای تاریخی با دیوارهایی سنگچین به نام «قلعه شِمَع» واقع شده است.
بر روی مزار منسوب به حضرت شمعونُ الصّفا (علیه السلام) در مشهد شِمَع، ضریحی چوبین ساخته شده و بر کتیبه ی سنگی مرمرینی که در سمت چپ مدخل یکی از اتاق های این عمارت نصب گردیده، این عبارت ها مکتوب است:
«بِسم الله الرحمن الرحیم... (شعر)... أنشَئ هَذَا المکان بَعَونِ اللهِ وَ تَوفیقِهِ بِأمرِ شیخ حُسین خاتون وَ بِسَعی شیخ نورالدین. سنه 1100 هجریه».
در حمله ی نظامیان صهیونیست به جنوب لبنان، درب نفیس چوبی این بقعه که از آثار تاریخی و عتیقه محسوب می شد، به سرقت رفت و به شهر یافا در حاشیه غرب فلسطین انتقال یافت. در یکی از اتاق های بقعه، ضریح دیگری وجود دارد که آن را متعلق به «اُمُّ النَّبی» می دانند و هویت او بر ما معلوم نیست. در ضلع شرقی این بقعه ی مبارکه، مأذنه ای سنگی به ارتفاع 17 متر ساخته شده و کتیبه ای سنگی با عباراتی ناخوانا بر ورودی آن نصب گردیده است که احتمالاً تاریخ الحاق مناره به مجموعه حرم را در بر دارد.
مسیحیان معتقدند که حضرت شَمعون (علیه السلام) پس از عروج حضرت عیسی (علیه السلام) به ایتالیا رفته و از سال 46 تا 61 م در آن جا بوده و سرانجام به دست کفار به شهادت رسیده است و مدفن او «کلیسا سَنْت پِتِر» در واتیکان در شمال رم ــ پایتخت ایتالیا ــ می باشد. ساخت این کلیسا یکی از بناهای عصر رُنسانس است، در سال 1450 م شروع شد و در سال 1626 م به پایان رسید. سازندگان این کلیسای بزرگ مدعی بودند که قبر منسوب به حضرت شَمعون مقدس (علیه السلام) در زیر گنبد کلیسا قرار دارد. در اواخر نیمه ی قرن 20 م تحقیقاتی درباره هویّت شخص مدفون در کلیسا انجام شد و در نتیجه ی نمونه برداری و کاوش های آزمایشگاهی مشخص شد که جسد متعلق به شخصی 65 ساله است و این در حالی است که مطابق عقاید مسیحیان، حضرت شمعون مقدس در سن 80 سالگی شهید شده است. پاپ پیوس هفتم (11) در پیامی که در سال 1950 م به مناسبت سال نو مسیحی خطاب به مسیحیان کاتولیک صادر کرد، چنین نوشت:
(12).<<tomb of st. peter had indeed been found, as tradition held, beneath the immense of the cathedral
(به راستی که قبر پِطرُس مقدس (حضرت شمعون) در زیر گنبد بزرگ [کلیسای] کاتِرْدال یافت شده است). نقطه ی ضعف فرضیه ی پاپ آن است که هیچ مدرک مستندی مبنی بر سفر حضرت شَمعُون الصّفا (علیه السلام) به ایتالیا وجود ندارد. بنابراین، محتمل است که این ماجرا ساخته و پرداخته ی کشیش های کاتولیک و بنیانگذاران واتیکان می باشد که به آن حضرت لقب «اوّلین پاپ» داده اند. واتیکان مدعی است که دست نوشته ای لاتینی متعلق به سال 160 م را در اختیار دارد که در آن آمده است: «piter is buried here» (پِطرس در این جا دفن شده است) اما با این وجود، حتی مسیحیان نیز در این موضوع تردید دارند.(13)
در سال 1958 م دو کشیش کاتولیک ایتالیایی در کتاب خود از کشف مدفن حضرت شَمعون ــ حواری مسیح (علیه السلام) ــ در درّه ی کیدرون واقع در کوه زیتون در حومه ی شرقی بیت المقدس خبر دادند. در این کتاب، ضمن ارائه چند عکس سیاه و سفید آمده است که مزار آن حضرت در سردابی در محدوده صومعه ی فرانسیسکن که به نام «دومینوس فِلِویت» (Dominos Flevit) شهرت دارد، پیدا شده است. بر روی تابوت سنگی منسوب به حضرت شمعون (علیه السلام) این عبارت به خط آرامی نوشته شده است: (simon Bar Jonah) (شمعون بن یونس). این عبارت با نام آن حضرت که در یکی از فقرات انجیل یوحنا آمده (14) کاملاً مطابقت دارد و از این جهت بسیار مورد توجه قرار گرفته است؛ ضمن این که شکل ساده ای همچون صلیب در زیر این عبارت نقش گردیده که تعلّق تابوت به یهودیان را منتفی می کند.
حضرت شَمعونُ الصَّفا (علیه السلام) نزد مسیحیان با اسامی و عناوین مختلفی همچون «شَمعون بن یوناه»، «پِطرُس» و «کیفاس» شناخته می شود و او را یکی از 12 حواری حضرت عیسی (علیه السلام) می دانند، اما قایل به نبوت او نیستند. «کیفاس» (cephas) لغتی آرامی به معنای «صخره ی جدا شده از کوه» است (3) و لقبی است که حضرت عیسی (علیه السلام) برای حضرت شمعون (علیه السلام) برگزید.(4) در انجیل یوحنا آمده است که حضرت عیسی (علیه السلام) خطاب به شمعون (علیه السلام) فرمود: «تو شَمعون پسر یُوناه هستی و تو را به کیفاس که ترجمه ی آن سنگ است، ندا خواهند کرد».(5) این لغت در کلام پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) با تلفظ «اَلصَّفا» به کار گرفته و البته چنین تغییراتی در انتقال لغت از زبان عِبری به عربی، امری بدیهی است.
علامه مجلسی (رحمه الله) روایت کرده که نزد ائمه اطهار (علیهم السلام) کتابی هست به نام «کتاب شَمعونُ الصَّفا» و در آن کتاب از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) نام برده شده است (6)، اما مسیحیان معتقدند که حضرت شمعون (علیه السلام) نوشته ای از خود باقی نگذاشت و متونی که با عنوان «نامه ی اول و دوم پِطروس حواری» به او منسوب گردیده، توسط شخص دیگری پس از شهادت آن حضرت نوشته شده است.
آنچه باعث توجه مسلمانان و به ویژه شیعیان به حضرت شَمعون پیامبر (صلی الله علیه و آله) گردیده، آن است که بر اساس اخبار و روایات، نسب مبارک حضرت نَرجِس خاتون (علیها السلام) ــ مادر گرامی امام عصر (عج) ــ به آن حضرت می رسد، چنان که آن بانوی بزرگوار خبر داده که در خواب دید که پیامبر گرامی اسلام او را از شَمعون پیغمبر (علیه السلام) برای همسری امام حسن عسکری (علیه السلام) خواستگاری می کند.(7)
مسلمانان معتقدند که حضرت شمعونُ الصَّفا (علیه السلام) به شهادت رسیده است. در سال 40 هجری هنگامی که امام علی (علیه السلام) به شهادت رسید، امام حسن مجتبی (علیه السلام) بر بالای منبر ایستاد و خطاب به مردم فرمود: «ای مردم، در چنین شبی شَمعون بن حَمّون الصِّفا کشته شد».(8) درباره مدفن آن حضرت اختلاف است و مقابر متعددی در لبنان، ایتالیا، فلسطین و سوریه به او منصوب گردیده است. برخی مسلمانان معتقدند که حضرت شمعون الصفا (علیه السلام) در لبنان مدفون گردیده است. این بقعه در 20 کیلومتری جنوب شهر صور و 99 کیلومتری جنوب بیروت در روستایی به نام «مَشهدِ شِمَع» (محل شهادت شمعون) قرار گرفته است.
عبد الغنی النابلسی ــ سیاح و دانشمند مسلمان ــ این مکان را در تاریخ 1105/2/19 ق مطابق با 1693/11/17 م از نزدیک زیارت و در کتاب خود این گونه ثبت کرده است: «... ما در حالی که در نهایت شادی و سرور بودیم به مزار شَمعونُ الصَّفا [علیه السلام] رسیدیم. قبر او بر فراز تپه ی مرتفعی است و نزد مردم آن شهر چنین شهرت دارد که او [یکی] از پیامبران است».(9)
مؤلف «خِطَط جَبل عامِل» نیز به این بقعه چنین اشاره نموده است: «مَشهدِ شِمَع [روستایی است] در حومه ی ساحلی صور و گفته می شود که قبر شمعونُ الصّفا در آن جا قرار دارد».(10) در کنار این آرامگاه، قلعه ای تاریخی با دیوارهایی سنگچین به نام «قلعه شِمَع» واقع شده است.
بر روی مزار منسوب به حضرت شمعونُ الصّفا (علیه السلام) در مشهد شِمَع، ضریحی چوبین ساخته شده و بر کتیبه ی سنگی مرمرینی که در سمت چپ مدخل یکی از اتاق های این عمارت نصب گردیده، این عبارت ها مکتوب است:
«بِسم الله الرحمن الرحیم... (شعر)... أنشَئ هَذَا المکان بَعَونِ اللهِ وَ تَوفیقِهِ بِأمرِ شیخ حُسین خاتون وَ بِسَعی شیخ نورالدین. سنه 1100 هجریه».
در حمله ی نظامیان صهیونیست به جنوب لبنان، درب نفیس چوبی این بقعه که از آثار تاریخی و عتیقه محسوب می شد، به سرقت رفت و به شهر یافا در حاشیه غرب فلسطین انتقال یافت. در یکی از اتاق های بقعه، ضریح دیگری وجود دارد که آن را متعلق به «اُمُّ النَّبی» می دانند و هویت او بر ما معلوم نیست. در ضلع شرقی این بقعه ی مبارکه، مأذنه ای سنگی به ارتفاع 17 متر ساخته شده و کتیبه ای سنگی با عباراتی ناخوانا بر ورودی آن نصب گردیده است که احتمالاً تاریخ الحاق مناره به مجموعه حرم را در بر دارد.
مسیحیان معتقدند که حضرت شَمعون (علیه السلام) پس از عروج حضرت عیسی (علیه السلام) به ایتالیا رفته و از سال 46 تا 61 م در آن جا بوده و سرانجام به دست کفار به شهادت رسیده است و مدفن او «کلیسا سَنْت پِتِر» در واتیکان در شمال رم ــ پایتخت ایتالیا ــ می باشد. ساخت این کلیسا یکی از بناهای عصر رُنسانس است، در سال 1450 م شروع شد و در سال 1626 م به پایان رسید. سازندگان این کلیسای بزرگ مدعی بودند که قبر منسوب به حضرت شَمعون مقدس (علیه السلام) در زیر گنبد کلیسا قرار دارد. در اواخر نیمه ی قرن 20 م تحقیقاتی درباره هویّت شخص مدفون در کلیسا انجام شد و در نتیجه ی نمونه برداری و کاوش های آزمایشگاهی مشخص شد که جسد متعلق به شخصی 65 ساله است و این در حالی است که مطابق عقاید مسیحیان، حضرت شمعون مقدس در سن 80 سالگی شهید شده است. پاپ پیوس هفتم (11) در پیامی که در سال 1950 م به مناسبت سال نو مسیحی خطاب به مسیحیان کاتولیک صادر کرد، چنین نوشت:
(12).<<tomb of st. peter had indeed been found, as tradition held, beneath the immense of the cathedral
(به راستی که قبر پِطرُس مقدس (حضرت شمعون) در زیر گنبد بزرگ [کلیسای] کاتِرْدال یافت شده است). نقطه ی ضعف فرضیه ی پاپ آن است که هیچ مدرک مستندی مبنی بر سفر حضرت شَمعُون الصّفا (علیه السلام) به ایتالیا وجود ندارد. بنابراین، محتمل است که این ماجرا ساخته و پرداخته ی کشیش های کاتولیک و بنیانگذاران واتیکان می باشد که به آن حضرت لقب «اوّلین پاپ» داده اند. واتیکان مدعی است که دست نوشته ای لاتینی متعلق به سال 160 م را در اختیار دارد که در آن آمده است: «piter is buried here» (پِطرس در این جا دفن شده است) اما با این وجود، حتی مسیحیان نیز در این موضوع تردید دارند.(13)
در سال 1958 م دو کشیش کاتولیک ایتالیایی در کتاب خود از کشف مدفن حضرت شَمعون ــ حواری مسیح (علیه السلام) ــ در درّه ی کیدرون واقع در کوه زیتون در حومه ی شرقی بیت المقدس خبر دادند. در این کتاب، ضمن ارائه چند عکس سیاه و سفید آمده است که مزار آن حضرت در سردابی در محدوده صومعه ی فرانسیسکن که به نام «دومینوس فِلِویت» (Dominos Flevit) شهرت دارد، پیدا شده است. بر روی تابوت سنگی منسوب به حضرت شمعون (علیه السلام) این عبارت به خط آرامی نوشته شده است: (simon Bar Jonah) (شمعون بن یونس). این عبارت با نام آن حضرت که در یکی از فقرات انجیل یوحنا آمده (14) کاملاً مطابقت دارد و از این جهت بسیار مورد توجه قرار گرفته است؛ ضمن این که شکل ساده ای همچون صلیب در زیر این عبارت نقش گردیده که تعلّق تابوت به یهودیان را منتفی می کند.
پی نوشت ها :
1ــ مجلسی، بحارالانوار، 256/14؛ 56/38.
2ــ همان، 254/37.
3ــ Expository Dictionary of Old and New Testament words, 1981, volume 4, page 76.
4ــ عیسی مسیح (علیه السلام) به زبان آرامی تکلم می کرد و قادر به خواندن خط عبری نیز بود، اما جز یک بار که با انگشت بر خاک نگاشت، نوشته ای از او دیده نشد. ر.ک به: کتاب هایی از عهد عتیق، 20ــ21.
5ــ انجیل یوحنا، 42/1.
6ــ همان، 345/14؛ 196/15.
7ــ صدوق، کمال الدین، 417.
8ــ مجلسی، بحارالانوار، 204/45.
9ــ عبدالغنی النابلسی، الحقیقه و المجاز.
10ــ سید محسن امین، خطط جبل عامل، 179/1.
11ــ pop pius xll.
12ــ Newsweek of July 1, 1957; Time Magazine of october 28, 1957.
13ــ Gli scavi del Dominus Flevit", p.B. Bagatti and J.T.Milik"
14ــ انجیل یوحنا، 42/1.
