نویسنده: بهاءالدین خرمشاهی
برتراند آرثر ویلیام راسل (1872-1970) ، Bertrand Arthur william Russell فیلسوف، ریاضیدان، منطقی، و مصلح اجتماعی انگلیسی، متولد ویلز. در سال 1890، وارد دانشگاه کمبریج شد و در ترینیتی کالج ریاضیات و فلسفه خواند. از سال 1910 تا 1916، در همانجا مدرس فلسفه شد. در همین سال به علت فعالیتهای صلحدودستانه اش از کار در آن کالج بر کنار شد.
آثار فلسفی که راسل در فاصله بین سالهای 1900 تا جنگ اول نوشته است، معمولاً مهمترین آثار او شمرده می شود؛ بویژه که بعدها اقبال او به کارهای مردم پسند، و استقبال مردم از این گونه آثار او بیشتر شد.
راسل از سال 1916 تا 1930، مقام و فعالیت دانشگاهی نداشت، و بیشتر به نوشتن آثار عامه پسند و غیر فلسفی می پرداخت. در حدود سال 1936، بار دیگر با تمرکز وجدیت بیشتری به نگارش آثار فلسفی روی آورد. در سال 1938 به امریکا رفت و چند گاهی در دانشگاه شیکاگو و کالیفرنیا تدریس کرد. از سال 1941 تا 43، در بنیاد بارنز در فیلادلفیا، به تدریس فلسفه پرداخت که حاصل آن به صورت کتاب تاریخ فلسفه غرب [ ترجمه فارسی به قلم نجف دریا بندری] درآمد. در سال 1949 عضو افتخاری فرهنگستان بریتانیا شد. در سال 1950، جایزه نوبل در ادبیات گرفت.
راسل در تاریخ منطق و ریاضیات مقامی شامخ دارد. بویژه اثر عظیم و مشترک او با وایتهد، مبانی ریاضیات Principia Mathematica
*( 3 جلد، 1910-1913) ، یکی از نافذترین و تحول انگیزترین آثار منطقی ـ ریاضی این قرن به شمار است. بعضی از آثار او از این قرارند: فلسفه لایبنیتس (1900) ، اصول ریاضیات The principles of Mathematica
(1903) . مسائل فلسفه (1912) [ ترجمه فارسی به قلم منوچهر بزرگمهر] علم ما به جهان خارج (1914) [ ترجمه فارسی به قلم منوچهر بزرگمهر] ، تحلیل ذهن (1921) [ ترجمه فارسی به قلم منوچهر بزرگمهر] تحلیل ماده(1927) پژوهشی در باب معنی و حقیقت (1940) ، وسعت وطاقت معرفت بشری، (1948) ، منطق و معرفت(1956) ، رشد فلسفی من (1959) و زندگینامه خود نوشت.
راسل از ایدئالیسم بازمانده از هگل و برادلی بزودی برید و از اصالت واقع به اصالت عقل قایل شد؛ و سپس اصالت عقل را با اصالت عمل درآمیخت. سیر و سلوک طوفانی و پرفراز و نشیب فلسفی اش همواره رنگی از اصالت تجربه و اخلاق داشت. راسل با غلبه مذهب مخالف بود و میل مذهبی را صریحاً و صرفاً ناشی از ترس و محصول کودکی عقل بشر می شمرد و به جاودانگی روح و وجود خداوند اعتقادی نداشت؛ ولی با آنکه عملاً منکر خدا بود وجود او را از نظر منطقی محال نمی شمرد. از این روی و بویژه با توجه به بعضی اشارات او در مناظره اش با کاپلستون و نیز مصاحبه های دیگر، در مسئله وجود خداوند نظراً لاادری و عملاً بی اعتقاد بود.
راسل به تحلیل منطقی و زبانی در بررسی مسائل فلسفی، اعتقاد و اهتمام داشت. یکی دیگر از شیوه های فلسفی او اتمیسم[ =اصالت تجزیه] منطقی بود؛ یعنی، تجزیه و تحلیل منطقی قضایا و جملات و بازگرداند آن ها به معانی بنیادین و تقسیم ناپذیر بود. به عبارت دیگر، برای هر واحد تقسیم ناپذیر معنا یا شناخت، یک واحد تقسیم ناپذیر تجربه قایل بود. با این افراط در تحویل و باز برد، راسل را بعضی به عنوان پیشینه و پشتوانه فکری پوزیتیویسم منطقی به شمار آورده اند. کارل پوپر بر آن است که راسل احتمالاً بزرگترین فیلسوف بعد از کانت است. وی همچنین او را بانی فکری و بنیانگذار معنوی پوزیتیویسم منطقی تلقی می کند.
منبع: خرمشاهی، بهاءالدین، (1382) ، پوزیتیوسم منطقی(رهیافتی انتقادی) ، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست 1361.
