نویسنده: بهاءالدین خرمشاهی
فریدریش لودویگ گوتلوب فرگه (1848 -1925) Frege ریاضیدان و فیلسوف آلمانی و بنیانگذار منطق ریاضی نوین. استاد دانشگاه ینابود. نیمی از کارهای منتشر شده فرگه در فلسفه است، که البته دامنه محدودی دارد. در ریاضیات نیز خارج از زمینه منطق کمتر کار کرده است. و به طور کلی در منطق فلسفی و فلسفه منطق و فلسفه ریاضیات اهتمام شایانی نشان داده است.
حتی در ربع اول این قرن، آثار تاسیسی او در منطق ریاضی و نیز آثار فلسفی اش کمتر شناخته شده بود. سه تن از فلاسفه نامدار این قرن: ادموند هوسرل، برتراندراسل و لودویگ ویتگنشتاین در آثار او تتبع کرده و تحت تاثیر افکار و آراء او واقع شده اند. امروزه فیلسوفان معاصر اروپایی و امریکایی به آثار او بویژه در « منطق فلسفی» توجه بسیاری نشان می دهند.
فرگه برای دکارت شان انقلابی عظیمی قایل است. چرا که نظریه معرفت و بحث المعرفه را که منطقاً باید اساس فلسفه بر آن استوار باشد، در کانون توجه و تحقیق خود و سایر فلاسفه قرار داد. فرگه مانند قدما، منطق را اساسیترین مدخل فلسفه و نیز سایر معارف از جمله فلسفه ریاضیات و فلسفه علم و متافیزیک، می شمرد.
اعتنای فلسفه و فیلسوفان معاصر بویژه راسل و ویتگنشتاین به منطق، بیشتر از توصیه و تعلیمات فرگه نشئت می گیرد. یکی از یافته های ساده و در عین حال مهم فرگه که سلسله جنبان نهضت فلسفی تحلیل زبانی قرن بیستم گردیده، نفی اعتبار معرفه النفسی معانی کلمات است. فرگه برآن بود که صور ذهنیی که یک کلمه در ذهن گوینده یا مخاطب بر می انگیزد، با معنای آن آنقدر ارتباط ندارد که با نقش آن کلمه در ارتباطات معنایی پیچاپیچی که در جلمه و سایر ارکان و اجزای جمله دارد، یا به عبارت دیگر، « فقط در متن یک جمله است که یک کلمه معنی دارد» و سخن معروف ویتگنشتاین: « معنا همانا مورد استعمال (کاربرد) است» متاثر از این گونه آراء فرگه است.
فرگه آثار منطقی، فلسفی ریاضی متعددی نگاشته است . شاهکار او قوانین اساسی علم حساب(1884) است. Die Grindlagen der Arithmatik
منبع: خرمشاهی، بهاءالدین، (1382) ، پوزیتیوسم منطقی(رهیافتی انتقادی) ، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست 1361.
