نویسنده: بهاءالدین خرمشاهی
ارنست ماخ(1838-1916) Ernst Mach فیزیکدان و فیلسوف اتریشی، متولد توراس در موراویا( واقع در چکسلواکی امروز) در وین تحصیل کرد و در سال 1864 در گراتس استاد ریاضیات شد. در سال 1867، تصدی کرسی فیزیک در دانشگاه پراگ به او واگذار شد. و در 1895، کرسی تاریخ و نظریه علم استقرایی در دانشگاه وین. به شعب مختلف و متنوع علوم علاقه داشت. در فیزیک در زمینه اکوستیک، الکتریسیته، هیدرودینامیک، مکانیک، اپتیک و ترمودینامیک تتبعاتی داشت و به سهم خود به پیشرفتهایی نایل آمد. به مطالعه در روانشناسی ادراک و زیبایی شناسی نیز تعلق خاطر داشت. نفوذ او بر فلسفه، علم و بسیاری از مباحث علوم هنوز محسوس است.
یکی از مکتبهای جدید که اراء ماخ در تکوین آن تاثیر تمام داشته اصالت کارایی Operationalism پرسی و. بریجمزBridgman است. بریجمن بر آن است که ماخ و پوزیتیویسم نوین با اهمیت دادن به تعاریف عینی و کارا، بر کار اینشتین تاثیر گذارده است. لنین انتقاد شدیدی از عناصر بارکلی گرایانه تفکر ماخ به عمل آورده است.
بسیاری از فیلسوفان معاصر، ماخ را از پشتوانه های فکری حلقه وین به شمار می آورند. فیلیپ فرانک که خود از اعضای حلقه است، در کتاب علم جدید و فلسفه اش Modern Science and lts Philosophy او را یکی از نیاکان فکری « نهضت یگانه سازی علوم» و معلم راستین حلقه اوین می نامد. این واقعیت که بعضی از اعضای حلقه وین نیز سازمانی به نام « انجمن ارنست ماخ» تاسیس کرده بودند، حایز اهمیت است و می رساند که ماخ را چون خود، پوزیست و اصالت تجربی و در نگرشش به علم، ضد متافیزیک می دانسته اند.
ویلیام جیمز که در سال 1882 با ماخ دیدار کرده بود، گفته است که ماخ در کمتر زمینه ای هست که علم و اطلاع و رای و نظری نداشته باشد. ماخ به مطالعه مبانی منطقی و ریاضی علوم علاقه داشت؛ و معتقد بود که تقسیم علوم به رشته های گوناگون نظیر فیزیک و روانشناسی و شیمی، قراردادی و برای تسهیل تحقیق است و نه اختلاف ماهوی آنها.
ماخ اصالت تجربه بارکلی و هیوم را پرورده تر کرد و زمینه فکری لازم را برای تدوین دایره المعارف جهانی علم یگانی که از بزرگترین طرحهای پوزیتیویستهای منطقی بود آماده ساخت.
در باب تعریف ماده uber die De finition der Masse و علم مکانیک Die Mechanick از آثار مهم اوست .
منبع: خرمشاهی، بهاءالدین، (1382) ، پوزیتیوسم منطقی(رهیافتی انتقادی) ، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست 1361.
