خانواده درمانی سیستمی یکی از موثرترین روش های روان درمانی است.
آیا خانواده، یک سیستم است؟
به خاطر آوردن این موضوع که نظریه سیستم ها محور شیوه خانواده درمانی است، دارای اهمیت بوده و ریشه در زمینه هایی از پژوهش و بررسی دارد که تعاملات انسان را دربرنمی گیرد.
بنابراین ایده اولیه نظریه سیستم ها بر پایه مطالعه سیستم های مکانیکی بنا نهاده شد(بکوار و بکوار، ۱۹۹۹) و بعدا این جنبه از نظریه سیستم ها در سیستم های رباتیک و سایبرنتیک به کار رفت (شامل موشک های بالستیک بین قاره ای).
از نقطه نظر تاریخی، نظریه سیستم ها عمدتا با نفوذگریگوری بیتسن (۱۹۷۲ تا ۱۹۷۹) وارد کار درمانی شد. اگرچه بیتسن یک انسان شناس بود اما بیولوژیست بودن پدرش سبب شد که از سیستم های زیستی آگاه باشد و در سال های پس از جنگ او نظریه سیستم ها را نظریه ای می دید که می توانست حوزه هایی از دانش بشری را متحد سازد.
او پس از مطالعاتی که همراه با خانواده درمانگران داشت به کار بردن نظریه سیستم ها را در دیگر سیستم های مربوط به حیوانات از جمله حیواناتی همچون سمور ادامه داد. تعجبی ندارد که برخی درمانگران، که خانواده درمانگران نیز از آن جمله اند از به کاربردن مفهومی که ریشه در علوم طبیعی دارد و نیز از وارد کردن آن در قلمرو روابط انسانی احساس ناخرسندی کنند.
بنابراین ایده اولیه نظریه سیستم ها بر پایه مطالعه سیستم های مکانیکی بنا نهاده شد(بکوار و بکوار، ۱۹۹۹) و بعدا این جنبه از نظریه سیستم ها در سیستم های رباتیک و سایبرنتیک به کار رفت (شامل موشک های بالستیک بین قاره ای).
از نقطه نظر تاریخی، نظریه سیستم ها عمدتا با نفوذگریگوری بیتسن (۱۹۷۲ تا ۱۹۷۹) وارد کار درمانی شد. اگرچه بیتسن یک انسان شناس بود اما بیولوژیست بودن پدرش سبب شد که از سیستم های زیستی آگاه باشد و در سال های پس از جنگ او نظریه سیستم ها را نظریه ای می دید که می توانست حوزه هایی از دانش بشری را متحد سازد.
او پس از مطالعاتی که همراه با خانواده درمانگران داشت به کار بردن نظریه سیستم ها را در دیگر سیستم های مربوط به حیوانات از جمله حیواناتی همچون سمور ادامه داد. تعجبی ندارد که برخی درمانگران، که خانواده درمانگران نیز از آن جمله اند از به کاربردن مفهومی که ریشه در علوم طبیعی دارد و نیز از وارد کردن آن در قلمرو روابط انسانی احساس ناخرسندی کنند.
انسان ها ماشین نیستند
با این حال انسان ها ماشین نیستند و نیز واکنش های آنها آن طور که نظریه سیستم ها اشاره می کند قابل پیش بینی نخواهد بود. درحقیقت شاید آنچه که انسان را مکانیکی نمی سازد، توانایی او در خلق معناست، برخی نظریه پردازان درصد تجدیدنظر در نظریه سیستم ها برآمده اند و به جای اینکه به آن به عنوان استعارهای مکانیکی برای زندگی خانواده نگاهی کنند، به آن به عنوان ساختاری معناساز می نگرند.
برای مثال (بگدان، ۱۹۸۴) سیستم خانواده را اکولوژی ایده ها دید و آندرسون و گولشان (۱۹۸۸) اعلام کردند که نظریه سیستم ها، سیستم های زبان شناسی هستند. این نویسندگان اظهار داشتند که نظریه سیستم ها با ایده های خود در مورد حلقه های بازخورد، الگوهای تکرارپذیر و مرزهایش نمی تواند توضیح دهد که خانواده ها چگونه تغییر می یابند و یا هر فرد چگونه در درون شبکه های ارتباطاتش احساس می شود.
برای مثال (بگدان، ۱۹۸۴) سیستم خانواده را اکولوژی ایده ها دید و آندرسون و گولشان (۱۹۸۸) اعلام کردند که نظریه سیستم ها، سیستم های زبان شناسی هستند. این نویسندگان اظهار داشتند که نظریه سیستم ها با ایده های خود در مورد حلقه های بازخورد، الگوهای تکرارپذیر و مرزهایش نمی تواند توضیح دهد که خانواده ها چگونه تغییر می یابند و یا هر فرد چگونه در درون شبکه های ارتباطاتش احساس می شود.
خانواده درمانی
این مخالفت ها و موارد دیگر، گسترش گزینه های دیگری را به جای نظریه سیستم ها برای کارهای خانواده درمانی تقویت کرده است ( رایت و اپستون، ۱۹۹۰). در واقع کتب درسی خانواده درمانی می توانند بین آنهایی که نظریه سیستم ها را توضیح می دهند (مثل این یکی) و آنهایی که توضیح نمی دهند تقسیم شوند (لویی، ۲۰۰۴).
در این کتاب ما بر این باوریم که نظریه سیستم ها حتی اگر به عنوان نظریه ای کامل و منسجم در تعاملات انسان دارای اشکالات اساسی باشد، اما فواید قابل توجهی برای متخصصینی که با خانواده کار می کنند خواهد داشت. این فواید آن است که نظریه سیستمی رابطه تعامل، الگو و تغیر گروهی را مورد تأکید قرار می دهد. اما در عین حال با درمان هایی که تجربات درونی، آسیب های روحی گذشته و اقدمات فردی را برای تغیر مورد تاکید قرار می دهند در تقابل است.
درک دقیق نظریه سیستم ها هدیه دیگری تقدیم می کند. چون نظریه سیستم ها فرض را بر این گذارده است که در روابط انسانی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد، به ناچار اینگونه فرض کرده که هیچ نگرشی درست نیست. در کلام خانواده درمانی، ما به همه دیدگاه ها با قدری تأمل توجه می کنیم. این نگرش بعد تحت عنوان کنجکاوی شرح داده خواهد شد (نکته ۲۷). اما در این نظریه فرض بر این است که نسبت به شک و تردید، احترام و تعهدی باید وجود داشته باشد، این موضوع به نوبه خود به صورتی واکنشی درنظریه سیستم ها به کار می رود.
بنابراین حتی لازم است نظریه سیستم ها به جای حقیقت به عنوان یک استعاره دیده شود. یعنی در خانواده درمانی نظریه سیستم ها نقشه است نه آنچه حقیقتا در عالم واقع وجود دارد. بیتسن در سال ۱۹۷۲ علاقه مندی خود را به نقل داستان قدیمی ذن نشان داد که می گوید انعکاس ماه در آب ماه نیست، انگشتی که به ماه اشاره می کند ماه نیست، نقشه سرزمین نیست. با این مفهوم نظریه سیستم ها هنگامی که در زندگی خانواده به کار می رود به معنای دقیق حقیقت نیست و تنها توصیفی استعاره ای است. پوکوک (۱۹۹۵) مثل بسیاری از افراد بر این باور است که استعاره سیستم ها که در مورد خانواده ها به کار رفته فقط تا آنجا مفید است که قابل استفاده است. رافمن (۲۰۰۵) و سیمون (۱۹۹۲) هم اظهار می دارند که درمانگران خانواده در شیوه های جدید نیازمند حمایت از مدلی آسان از خانواده درمانی هستند.
منبع: کتاب خانواده درمانی(100 نکته، 100 تکنیک). مارک ریوت، ادی استریت. صص 45-48، انتشارات ارجمند، اول. 1393.
در این کتاب ما بر این باوریم که نظریه سیستم ها حتی اگر به عنوان نظریه ای کامل و منسجم در تعاملات انسان دارای اشکالات اساسی باشد، اما فواید قابل توجهی برای متخصصینی که با خانواده کار می کنند خواهد داشت. این فواید آن است که نظریه سیستمی رابطه تعامل، الگو و تغیر گروهی را مورد تأکید قرار می دهد. اما در عین حال با درمان هایی که تجربات درونی، آسیب های روحی گذشته و اقدمات فردی را برای تغیر مورد تاکید قرار می دهند در تقابل است.
درک دقیق نظریه سیستم ها هدیه دیگری تقدیم می کند. چون نظریه سیستم ها فرض را بر این گذارده است که در روابط انسانی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد، به ناچار اینگونه فرض کرده که هیچ نگرشی درست نیست. در کلام خانواده درمانی، ما به همه دیدگاه ها با قدری تأمل توجه می کنیم. این نگرش بعد تحت عنوان کنجکاوی شرح داده خواهد شد (نکته ۲۷). اما در این نظریه فرض بر این است که نسبت به شک و تردید، احترام و تعهدی باید وجود داشته باشد، این موضوع به نوبه خود به صورتی واکنشی درنظریه سیستم ها به کار می رود.
بنابراین حتی لازم است نظریه سیستم ها به جای حقیقت به عنوان یک استعاره دیده شود. یعنی در خانواده درمانی نظریه سیستم ها نقشه است نه آنچه حقیقتا در عالم واقع وجود دارد. بیتسن در سال ۱۹۷۲ علاقه مندی خود را به نقل داستان قدیمی ذن نشان داد که می گوید انعکاس ماه در آب ماه نیست، انگشتی که به ماه اشاره می کند ماه نیست، نقشه سرزمین نیست. با این مفهوم نظریه سیستم ها هنگامی که در زندگی خانواده به کار می رود به معنای دقیق حقیقت نیست و تنها توصیفی استعاره ای است. پوکوک (۱۹۹۵) مثل بسیاری از افراد بر این باور است که استعاره سیستم ها که در مورد خانواده ها به کار رفته فقط تا آنجا مفید است که قابل استفاده است. رافمن (۲۰۰۵) و سیمون (۱۹۹۲) هم اظهار می دارند که درمانگران خانواده در شیوه های جدید نیازمند حمایت از مدلی آسان از خانواده درمانی هستند.
منبع: کتاب خانواده درمانی(100 نکته، 100 تکنیک). مارک ریوت، ادی استریت. صص 45-48، انتشارات ارجمند، اول. 1393.
