جریان‌های تکفیری در عراق از ظهور وهابیت تا عصر حاضر

چکیده

عراق یکی از کشورهایی است که در دوران اخیر مورد تهاجم گروه‌های تکفیری و به طور خاص «القاعده» و «داعش» قرار گرفته و آسیب‌های زیادی را از سوی این جریان‌ها متحمل شده است. این گروه‌های تکفیری ادامه‌ی جریان التقاطی «وهابیت» است که از دوران سید قطب فعالیت‌های جهادی را به طور جدی از مصر آغاز کرده و به مرور زمان، دچار انشعاب‌هایی شد. «القاعده» یکی از این انشعاب‌هاست که در افغانستان شکل گرفته و سپس با گسترش فعالیت‌های خود به کشورهای دیگر از جمله عراق نفوذ پیدا کرد. حضور القاعده در عراق مولود دیگری موسوم به «داعش» را در پی داشت. این گروه‌ها از وهابیت گرفته تا القاعده و داعش همواره با حمله‌های مسلحانه، ترور، بمب گذاری و عملیات‌های انتحاری جنایت‌های هولناکی را در عراق انجام داده و با خشونت و بی‌رحمی تمام، انسان‌های بی‌شماری را به قتل رساندند و نیز به حرمت شکنی مقدسات ادیان و مذاهب دیگر به خصوص مذهب تشیع پرداخته و بسیاری از اماکن مقدس و قبور را تخریب کردند. این گروه‌ها حتی به زنان و کودکان هم رحم نکرده و بسیاری از آن‌ها را قربانی هوس بازی و خشونت خود نمودند. نوشتار پیشرو با اشاره به پیشینه و چگونگی پیدایش این جریان‌ها به گردآوری بخشی از آمار جنایت‌های گروه‌های تکفیری در عراق پرداخته است.
کلید واژه :جریان‌های تکفیری، آمار جنایت، عراق، وهابیت، القاعده، داعش.

پیش درآمد

کشور عراق یکی از مهم ترین کشورهای خاورمیانه به شمار می‌رود که به جهتِ پیشینه‌ی آن در تاریخ اسلام و وجود اماکن مقدس اسلامی، همواره مورد توجه مسلمانان به خصوص شیعیان جهان بوده است. هم چنین به دلیل موقعیت استراتژیک قوی و وجود منابع سرشار و ذخایر انرژی، مورد توجه قدرت طلبان و استعمارگران واقع شده است. ا ین دو مسئله سبب شده تا این کشور در بسیاری از دوران تاریخ گرفتار جنگ و درگیری بوده و در پی آن انسان‌های بسیاری به خاک و خون کشیده شوند؛ زیرا از یک سو مورد هجوم مخالفان تشیع واقع شده و از سوی دیگر نیز مورد طمع و چشم داشت قدرت طلبان داخلی و استعمارگران خارجی قرار گرفته است. اما در دوران اخیر به خصوص پس از حمله نظامی آمریکا در سال 2003 میلادی به عراق، موج دیگری از درگیری‌ها در عراق ظهور و بروز پیدا کرد که با افکار بنیادگرا و تحت تعصبات جاهلی و انحراف‌های مذهبی دیگران را تکفیر کرده و نیز با انگیزه‌های سیاسی و جاه طلبی به کشتار مردم بی‌دفاع و هتک حرمت مقدسات دینی و مذهبی پرداخته و برگ جدیدی از تهاجم و جنایت را در این کشور رقم زده است. اما به راستی این جریان‌های تکفیری و جنگ طلب چگونه بوجود آمده و چه پیشینه‌ای دارد؟ این گروه‌ها چه اهدافی را در عراق دنبال می‌کند و تا کنون چه دستآوردهایی داشته و چه آماری از فعالیت‌های تکفیری و تروریستی خود به جا گذاشته است؟ چه میزان از مردم بی‌گناه توسط این جریان کشته شدند و چه مقدار از مقدسات دینی توسط این گروه مورد تجاوز و هتک حرمت قرار گرفت؟ چه کسانی از این جریان حمایت کرده و چه کسانی از این جنایت‌ها سود می‌برند؟ قبل از بررسی آمار جنایت‌های این گروه‌ها در عراق سزاوار است نخست اشاره‌ای به شکل گیری و پیشینه آن داشته باشیم و سپس به بررسی آمار جنایت‌ها بپردازیم.

پیشینه‌ی جریان‌های تکفیری

تردیدی نیست که جریان‌های انحرافی و تکفیری از صدر اسلام وجود داشته است و از همان عصر صحابه افراد نادانی بودند که با برداشت‌های غلط از اسلام، دچار انحراف گشته و حتی به نام اسلام، اهل ایمان را تکفیر می‌کردند که نمونه‌ی بارزشان خوارج نهروان است. تفکرات انحرافی همواره در طول تاریخ به حیات خود ادامه داده تا این که در اواخر قرن هفتم هجری توسط ابن تیمیه (661-728 هـ.ق) ظهور و بروزی دیگر یافت. ابن تیمیه که با عقاید باطل خود بسیاری از اعتقادات، آداب و سنن اسلامی نظیر شفاعت، توسل، تبرک، بنا و زیارت قبور را شرک می‌دانست در زمان خود چندان اقبال نیافت و بسیاری از عالمان هم عصرش و بعد از او، وی را گمراه می‌دانستند. (2) اما متأسفانه تفکرات التقاطی او صدها سال پس از او توسط محمدبن عبدالوهاب (1115-1206 هـ.ق) در شبه جزیره زنده شد، ابن عبدالوهاب و پیروانش با گسترش دادن راه ابن تیمیه مسلمانانی که با ایشان هم عقیده نبودند را تکفیر و به شرک متهم ساخته و بر این اساس، جریانی جدید را بنا کردند. (3) این جریان که با نام «وهابیت» در جامعه اهل سنت شکل گرفته بود هر اندیشه و اعتقادی را که با باورهای خویش متفاوت می‌یافت الحاد پنداشته و بر این اساس پیروان مذاهب گوناگون و به طور خاص شیعیان را تکفیر کرده و خون و مالشان را حلال دانستند و با رویکرد پیکارجویانه و خشونت بار به جنگ آن‌ها آمده و هر از چندگاه با درگیری و ترور، انسان‌های بسیاری را به خاک و خون کشیده‌اند.
تفکرات التقاطی ابن تیمیه همان طور که توانسته بود توسط وهابیت در شبه جزیره گسترش یابد هم زمان در شبه قاره نیز با تأثیرپذیری شاه ولی الله دهلوی (4) (1114-1176 هـ.ق) و فرزندش شاه عبدالعزیز دهلوی (1159-1239 هـ. ق) ادامه یافت، اما نه به تندی و خشونت پیکارجویانه وهابیت.
افکار وهابیت در شبه جزیره هم چنان به فعالیت خود ادامه می‌داد تا این که بعدها توانست توسط رشید رضا (1282-1354 هـ.ق) به مصر و بلاد دیگر نیز نفوذ کند. (5) در مصر پس از رشید رضا شاگردش حسن البناء (1324-1368 هـ.ق) تفکرات او را تا حدودی ادامه داد و با تأسیس جماعت اخوان المسلمین رویکرد جدیدی در اسلام را با تلفیق اسلام تندروانه و صوفی گرایانه در پیش گرفت که از درون این جماعت سید قطب (1285-1345 هـ.ق) ظهور و بروز پیدا کرد، سید قطب متأثر از اندیشه‌های حسن البناء و ابوالاعلی مودودی (1321-1399 هـ.ق) بود (6) که یکی تحت تأثیر فضای فکری شبه جزیره و دیگری تحت تأثیر فضای شبه قاره پرورش یافته بود، بر این اساس می‌توان سید قطب را حلقه وصل تفکرات ابن تیمیه در شبه جزیره و شبه قاره دانست، از این رو برخی نوشته‌اند که او تلاش می‌کرد تا اندیشه‌های ابن تیمیه و شاگردش ابن قیم جوزی (691-751 هـ.ق) را احیا کند. (7) با ظهور سید قطب تفکرات التقاطی در مصر وارد فضای جدیدی شده و به افراط گرایی همراه با جهاد روی آورد. او با تألیف کتاب معالم فی الطریق به تبیین جامعه آرمانی مدنظر خویش پرداخت که برای دست یابی به این جامعه باید به جهاد روی آورد (8) و پس از آن با انتشار عقاید خود به ایدئولوگ یک جریان افراطی در اخوان المسلمین در دهه 1970 تبدیل شد. (9)
اندیشه‌های سید قطب پس از او با تفاسیر متفاوت پیروانش مواجه شد و همین امر سبب تشکیل احزاب و جریان‌های مختلفی گشت (10)، اما تفکرات جهادی او از سوی پیروانش به کشورهای مختلفی نفوذ پیدا کرد. در جریان جنگ شوروی در افغانستان و مهاجرت نیروهای اعراب به آن جا، برخی از پیروان تفکر جهادی سید قطب وارد افغانستان شدند که به عنوان نمونه می‌توان به افرادی همچون ایمن الظواهری (رئیس فعلی القاعده و از شخصیت‌های تأثیرگذار در تشکیل القاعده) (11) اشاره کرد که کاملاً تحت تأثیر تفکرات سید قطب بوده است. (12) هم چنین عبدالله عزام (13) (1941-1989 م) استاد بن لادن (1955-2011م) رهبر پیشین القاعده، که به شدت تحت تأثیر حسن البناء و سید قطب بوده (14) و جهاد را از واجب ترین واجبات می‌دانست. (15)
مهاجرت این افراد به افغانستان، برای برخی کشورها از جمله آمریکا که به جهت قدرت طلبی سیاسی در رقابت با شوروی بود بسیار خوشایند آمد، از این رو مهاجرین در کنار مجاهدین افغان با حمایت مالی و تسلیحاتی آمریکا و عربستان به جنگ با شوروی پرداختند. پس از شکسته شدن هیمنه‌ی شوروی توسط مجاهدین و در پی جنگ‌های داخلی در افغانستان یک گروه اسلام گرای سلفی دیگری نیز به نام «طالبان» ظهور و بروز یافت که تحت حمایت مالی آمریکا (16) به فعالیت‌های نظامی بر ضد دولت مشغول بود. این گروه که از جهت عقیده به مهاجران جهادی عرب بسیار نزدیک بودند (17) در کنار آن‌ها قرار گرفته و جریانی تحت عنوان «القاعده» به سرکردگی اسامه بن لادن و ایمن الظواهری تاسیس شد. اما کم کم در پی قطع کمک‌های مالی و تسلیحاتی آمریکا، القاعده موی دماغ امریکا شده و منافع آن‌ها را مورد هدف قرار داد، آمریکا نیز در مقابل به بهانه‌های مختلف از جمله ماجرای یازده سپتامبر و مبارزه با تروریست به این گروه در افغانستان حمله و آنها را سرکوب کرد. القاعده پس از سرکوب شدن توسط آمریکا به کشورهای دیگر مهاجرت کرد و این امر سبب گسترش و انتشار جریان القاعده در کشورهای مختلف به خصوص عراق شد.
عراق که از سال 2003 تحت اشغال آمریکا قرار گرفته بود فرصتی را برای یارگیری القاعده ایجاد کرد تا به بهانه مبارزه با آمریکا در عراق به فعالیت خود ادامه دهند. در همین زمان در عراق گروهکی تکفیری به نام «التوحید و الجهاد» به سرکردگی ابومصعب زرقاوری (1966-2006 م) به فعالیت‌های تروریستی مشغول بود، او که در جنگ افغانستان علیه شوروی نیز حضور داشت به همکاری با القاعده پرداخت و در کنار اسامه بن لادن و ایمن الظواهری قرار گرفت و در سال 2004 به طور رسمی بیعت خود را با القاعده اعلام کرد و نام گروهک خود را به القاعده در بین النهرین (القاعده فی بلاد الرافدین) تغییر داد. (18) او دشمنی با شیعه را در سرلوحه برنامه‌هایش داشت و از آن پس جنگ افسارگسیخته میان شیعه و سنی را نیز به بن لادن پیشنهاد داد. (19) زرقاوی در نهایت در سال 2006 در حمله هوایی آمریکا کشته شد، اما فعالیت تروریستی تکفیری این جریان توسط جانشینانش (20) و با تأسیس گروه «دولت اسلامی عراق» در سال 2006 ادامه یافت.
در سال 2011 در پی جنگ داخلی در سوریه گروهی به نام «جبه‌ی النصره» به عنوان شاخه‌ای از القاعده در سوریه، شکل گرفت و بیعتش را با ایمن الظواهری رهبر القاعده در افغانستان اعلام کرد. (21) این گروه جنگجو در سوریه به فعالیت جهادی مشغول بود تا این که در تاریخ نهم آوریل سال 2013 میلادی ابوبکر بغدادی سرکرده «دولت اسلامی عراق» در یک نوار صوتی از طریق شبکه «شموخ الاسلام» ادغام آن را با گروه تکفیری دولت اسلامی عراق اعلام کرد. (22) با ادغام این دو گروه و دولت اسلامی عراق و شام موسوم به «داعش» تشکیل شد. داعش فعالیت‌های گسترده جهادی را در شهرهای مختلف سوریه و عراق در پیش گرفت، اما کم کم بین سرکرده گروه داعش که شخصی با عنوان مستعار ابوبکر البغدادی است با ایمن الظواهری رهبر القاعده اختلافاتی پیدا شد که سبب جدایی داعش از القاعده و شاخه آن در سوریه یعنی «جبه‌ی النصره» گشت. (23) ایمن الظواهری نیز در یک نوار صوتی از طریق شبکه «الجزیره» ادغام این دو گروه را ملغی کرد و جبه‌ی النصره را از شاخه‌های مستقل قاعده الجهاد (القاعده) دانست. (24) از این پس داعش رسماً از القاعده جدا شده و به عنوان یک گروه مستقل جایگزین آن در عراق شد و هم اکنون نیز هم چنان در عراق فعال بوده و نام خود را با حذف پسوند «عراق و شام» به «دولت اسلامی» تغییر داده و بیعت با ابوبکر بغدادی سرکرده این گروه تروریستی را به عنوان خلیفه مسلمین اعلام کرد. (25) البته این امر بر بسیاری از حامیانشان که موقعیت سیاسی خود را در خطر می‌دیدند گران آمد، از این رو به مخالفت با آن‌ها پرداختند و اعلام «خلافت اسلامی» و تعیین ابوبکر البغدادی به عنوان خلیفه از سوی داعش را باطل دانستند. (26)
این گفتار، تاریخچه و پیشینه‌ای کوتاه از جریان‌های تکفیری جهادی در عراق است که به فعالیت‌های تروریستی از جمله کشتار مردم و هدم قبور و هتک اماکن مقدس و جنایت‌های دیگر در این کشور مشغولند. و باید ریشه‌ی این جریان رادیکال و پیکارجو را در عقاید انحرافی ابن تیمیه و وهابیت و پس از آن در افکار مذهبی سیاسی سید قطب و جماعت اخوان المسلمین جست و جو کرد که القاعده و داعش یکی از پیامدهای آن در کشور عراق است. (27)

تابعیت نیروهای تکفیری حاضر در عراق

این که نیروهای القاعده و تکفیری‌های شورشی داعش در عراق را چه کسانی و با چه اهدافی تشکیل می‌دهند خود سؤالی است که نیازمند بررسی و تحقیق است. زرقاوی در زمان فعالیت خود در عراق اعلام کرد که نود و نه درصد از نیروهایش از اهل سنت عراق هستند، (28) اما پس از شکل گیری داعش، مهاجران زیادی به آن‌ها پیوستند که بر اساس برخی گزارش‌ها بیشتر تکفیری‌های داعش از کشورهای عربی سنی منطقه همچون عربستان، اردن، امارات و سوریه و نیز برخی کشورهای شمال آفریقا همچون الجزایر، لیبی، تونس و مغرب و کشورهای دیگر هستند که به انگیزه‌های گوناگون وارد عراق شده‌اند. پایگاه خبری العرب الیوم در گزارشی درباره‌ی خطر داعش به نقل از برخی کارشناسان نوشته است که شمار زیادی از جنگ جویان داعش در عراق، عراقی و لیبیایی، و رهبران دینیشان نیز از عربستان و تونس هستند. (29) خبرگزاری فارس در تاریخ سی و یکم خرداد 1393 سندی را با تصویر منتشر کرده است مبنی بر آن که دولت قطر در سفارت خود در طرابلس به آموزش 1800 تبعه‌ی مغربی و شمال آفریقایی و اعزام به عراق برای پیوستن به گروه تروریستی داعش اقدام کرده است. (30) العالم در گزارشی به نقل از برخی موسسات جمع آوری اطلاعات اعلام کرد که پانصد تبعه الجزایر، و هزار نفر لیبیایی و 1500 تونسی در صفوف داعش در عراق می‌جنگند. (31) به گزارش دیگری از العالم وزیر کشور مغرب به عضویت بیش از دو هزار نفر تبعه مغربی در داعش اذعان کرد. (32)
همکاری برخی سنی‌های عراق و پس مانده‌های حزب بعث با این گروه‌های تکفیری نیز سبب پیشرفتشان در عراق شد که به عنوان نمونه می‌توان به همکاری‌های مردم در دو استان نینوا و صلاح الدین و در نتیجه اشغال موصل در بیستم خرداد 93 اشاره کرد.

کارنامه جنایت‌های وهابیت

اگرچه تکفیری‌های امروز به گروه‌های مختلفی تبدیل گشته‌اند و چه بسا در برخی موارد با وهابیت سنتی اختلافاتی نیز دارند، اما چنان که گذشت ریشه همه‌ی آن‌ها به تفکرات ابن تیمیه و ابن عبدالوهاب باز می‌گردد که در طول تحولات تاریخی، امروزه به یک جریان تمام عیار تکفیری و ضد شیعی تبدیل گشته‌اند. و از آن جایی که نوشتار پیشرو درصدد بررسی آمار جنایت‌های تکفیری‌ها در عراق می‌باشد، سزاوار است آمار تهاجمات و جنایت‌های تکفیری در عراق را با توجه به پیشینه‌ی یاد شده بررسی کرده و به گوشه‌هایی از این جنایت‌ها از سوی وهابیت نیز اشاره کنیم تا همه عقبه‌ی این جریان روشن شود و هم نمونه‌ی کامل تری از آمار جنایت‌های تکفیری در عراق ارائه کرده باشیم.
تکفیری‌های وهابی که از آغاز فعالیت خود تحت حمایت حکومت آل سعود به طور رسمی به جهاد علیه مسلمانان و ادیان گوناگون پرداخته‌اند جنایت‌های زیادی را در کشور عراق از خود به ثبت رساندند و با هجوم به این کشور مردمان بسیاری را به خاک و خون کشیده و فجایع فراوانی را رقم زدند؛ در سال 1216 با نیروهای زیادی وارد عراق شده و با هجوم سهمگینی به شهر مقدس کربلا تعداد زیادی از ساکنان آن جا را کشتند و خوف و اضطراب در مناطق مختلف عراق ایجاد کردند. (33) به نقل یکی از تاریخ نگاران وهابی در همین سال ارتش وهابیت با فرماندهی سعود بن عبدالعزیز به زور وارد کربلا شده و مردمان آن دیار را در بازار و خانه‌ها کشتند، قبه حرم سیدالشهدا را تخریب کرده و زیورآلات آن را به غارت بردند و نیز هر آنچه در شهر یافتند (از اموال مردم) همه را به تاراج بردند. (34) در سال 1218 به بصره حمله کرده و مردم آن جا را به قتل رسانیدند و تمامی بارگاه‌ها و بسیاری از قبرها را تخریب کردند. (35) هم چنین در سال 1220 با سپاهی انبوه به نجف وارد شده و دستور دادند تا دیوارها را بر سر اهالی آن خراب کنند اما در ورود به آن جا با خندقی بزرگ مواجه شدند که عبور از آن ساده نبود، در نهایت، کار به تیراندازی کشید و در رویارویی با مردم شهر، عقب نشینی کرده و روستاهای اطراف این شهر را غارت کردند. (36) در سال 1225 نیز به نجف و کربلا حمله کردند و راه را بستند و تعداد زیادی از زوار سیدالشهدا، که از زیارت نیمه‌ی شعبان بر می‌گشتند، را به قتل رسانیدند که گفته شده تعداد کشته‌ها 150 نفر بوده است. (37) در سال 1230 دیگر بار به کربلا حمله ور شدند که این بار مردمی که از قبل زخم خورده بودند در آماده باش به سر می‌بردند تا این که جنگ سختی بین مهاجمان وهابی و مردم کربلا صورت گرفت که در نهایت، مهاجمان را به بازگشت مجبور کردند (38) هم چنان در سال 1345-1346 نیز چندین بار پشت سر هم به عراق حمله ور شدند. (39) البته این تهاجمات و کشتارها تنها به کشور عراق اختصاص نداشته بلکه در مناطق مختلف از جمله یمن، شام و شهرهای مختلف شبه جزیره از جمله مکه و مدینه و سایر بلاد به قتل و غارت پرداخته و مردمان بی‌دفاع بسیاری را کشته‌اند. این موارد نمونه‌ای از جنایت‌های وهابیت است که امروزه نیز پیروان این تفکر انحرافی در قالب جریان‌ها و حزب‌های گوناگون آن را ادامه می‌دهند.

جنایت‌های القاعده و داعش به روایت آمار

کشتار مردم بی‌دفاع

جانیان تکفیری و وهابی هم چنان در هر فرصتی به کشتار مردم بی‌دفاع و شیعیان پرداخته و با بمب گذاری‌ها و ترور بی‌رحمانه به جان انسان‌ها می‌افتند. امت شیعه شهادت مظلومانه سید محمد باقر حکیم را در 29 اوت سال 2003 میلادی مصادف با هفتم شهریور سال 1382ش و اول رجب سال 1424 ق را از یاد نمی‌برد که پس از سه ماه از بازگشت خود به نجف اشرف، پس از اقامه نماز جمعه در حرم امام علی 7 به همراه 125 تن از نمازگزاران دیگر به شهادت رسیدند. امت شیعه هرگز فراموش نخواهد کرد که القاعده هر ساله با ترور و کشتار عزاداران و زائران حسینی در مناسبت‌های گوناگون چه بسیار شیعیان را داغدار کرده است.
مراجعه به اخبار و گزارش‌هایی که همواره از سوی منابع خبری منتشر می‌شود گوشه‌های از این جنایت‌ها را روشن می‌سازد، برخی پایگاه‌های خبری اینترنتی به پاره‌ای از این جنایات که القاعده در آن دخالت داشته اشاره کرده‌اند؛ به عنوان نمونه، انفجارهای عاشورا در مارس 2004 که 271 شهید و زخمی به دنبال داشت، انفجار هتل‌های بغداد، انفجارهای القحطانیه و کشته شدن 796 تن و زخمی شدن 1562 نفر از طایفه ایزیدیه در نزدیکی شهر سنجار در شمال عراق، انفجار البطحاء که 41 کشته و 72 زخمی داشت، انفجار هشت مارس 2009 و کشته شدن 28 نفر و زخمی شدن 57 پلیس، انفجارهای نوزده آگوست 2009 که 96 کشته و 565 زخمی به دنبال داشت، کشتار عرس الدجیل که هفتاد نفر را سر بریده و در رودخانه انداختند که همگی از شیعیان بودند. کشتار العشار که 114 کشته به دنبال داشت، یورش به گارد ملی عراق در شهر الرمادی، انفجار ژوئن سال 2010 که هفتاد کشته و چهارصد زخمی به دنبال داشت. کشتار کلیسا سیده النجاه در سی و یکم دسامبر 2010 که 58 نفر در داخل کلیسا کشته شدند. حملات انتحاری ژانویه سال 2011 که به کشته شدن 140 نفر ظرف سه روز انجامید، انفجارهای سیزده ژوئن 2012 که 84 کشته و 284 زخمی به دنبال داشت، انفجارهای بیست و سوم ژوئیه همین سال که 114 کشته و صدها زخمی در مناطق مختلف عراق داشت. (40)
پس از این جنایت‌ها می‌توان سال 2013 میلادی و 1392 شمسی را یکی از خونین ترین سال‌های عراق دانست، خبرگزاری فارس در گزارشی در تاریخ بیست و ششم اسفند سال 1392 به مجموع جنایت‌های گروه‌های تکفیری در عراق پرداخته و بر اساس اطلاعاتی از وزارت خانه‌های کشور، بهداشت و دفاع به کشته شدن 7500 نفر در عراق اشاره کرد و سپس به روزشماری وقایع این سال پرداخت که طی عملیات‌های انتحاری گوناگون و بمب گذاری‌ها عده زیادی از مردم بی‌گناه به خاک و خون کشیده شدند. (41)
شبکه «العالم» در گزارشی اعلام کرد که از ابتدای سال 2013 تا اواخر این سال 6450 نفر در خشونت‌های عراق کشته شدند. (42) به گزراش برخی خبرگزاری‌ها هیئت سازمان ملل متحد در عراق موسوم به یونامی در گزارشی اعلام کرد که تنها در ماه سپتامبر 2013، 3112 شهروند عراقی بر اثر خشونت‌ها و حملات تروریستی کشته شدند. (43) خبرگزاری ایرنا بر اساس اعلام سازمان ملل نوشت: حدود شش هزار تن از ماه ژانویه تا سپتامبر سال 2013 میلادی در خشونت‌های عراق کشته و چهارده هزار تن دیگر نیز زخمی شده‌اند. (44) برخی شبکه‌های خبری همسو با القاعده نیز به نقل از یکی از پزشکان بیمارستان مرکزی شهر فلوجه در استان الانبار عراق اعلام کردند که از آغاز عملیات‌ها در استان مذکور از دسامبر 2013 تا اواخر مه 2014، 366 تن کشته و حدود 1493 تن دیگر زخمی شده‌اند. (45)
واحد مرکزی خبر جمهوری اسلامی ایران نیز در گزارشی در تاریخ بیست و ششم آذر 1392 (دسامبر 2013) با اشاره به تأسیس گروهک تروریستی تکفیری دولت اسلامی عراق و شام، شمار افرادی که توسط این گروه در شش ماه نخست تأسیس آن زخمی یا کشته شدند را 1996 شهید و 3021 زخمی اعلام کرد. در این گزارش آمده است این گروهک 1411 باب خانه را منفجر و بر سر ساکنانش ویران کردند. (46)
مجله خبری «البناء» وابسته به داعش در بازشماری جنایت‌های خویش در سال 1434 (2012-2013) به مجموع 7681 عملیات شامل 4465 بمب گذاری، 537 انفجار خودرو، 1083 ترور و 1047 تیراندازی توسط تک تیراندازها و صدها عملیات انتحاری، حمله‌های مسلحانه، تسلط بر شهرها، و موارد دیگر اعتراف کرده است که تعداد بی‌شماری از مردم در این عملیات‌ها به قتل رسیدند و سپس به روزشماری جنایت‌های خود در این سال و کشتار مردم پرداخته است. (47) چنانچه این آمار اعلام شده از داعش صحیح باشد نشان دهنده یک برنامه ریزی هدف مند در نقض حقوق بشر از سوی این جریان
است.
این اخبار و گزارش‌ها گوشه‌ای از آمار جنایت تکفیری‌های القاعده در سال 1932 و 2013 میلادی است که به کشته و مجروح شدن تعداد بی‌شماری از مردم بی‌گناه منجر شده است.
با شروع سال 2014 میلادی و هم چنین ماه‌های نخست سال 1393 شمسی نیز برگ جدیدی از جنایت‌های تکفیری‌ها در عراق توسط داعش رقم خورد. این گروه توانست با زمینه‌های موجود در مناطق شمالی و شمال غرب این کشور برخی از شهرهای این مناطق را به تصرف خود درآورده و این بار نه تنها با بمب گذاری و عملیات‌های انتحاری بلکه با جنگ‌های مسلحانه و پیکارهای خشونت بار، افراد بی‌گناه بسیاری را دستگیر و اعدام کند. این گروه تکفیری تروریستی که از هیچ جنایتی باک ندارد گاه گاهی برای ایجاد رعب و وحشت در بین مردم به انتشار تصاویری از این جنایات نیز پرداخته است که با مراجعه به فضاهای مجازی و اینترنتی می‌توان تصاویر و کلیپ‌های آن را مشاهده کرد و حتی در گوشی‌های تلفن همراه که کمتر کسی پیدا می‌شود تصاویر و کشتارهای جانیان تکفیری را از این طریق ندیده باشد، و نیز با مراجعه‌ای کوتاه به اخبار و اطلاعات موجود در فضای اینترنتی و خبرگزاری‌ها به سادگی می‌توان دریافت که این تروریست‌های تکفیری که به نام برپایی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) به جان مردم افتاده‌اند هر روز چقدر کودکان و زنان و مردان را کشته‌اند و چه میزان انسان‌ها را داغدار کرده و چه مقدار هتک حرمت و تجاوز به نوامیس مسلمانان را در کارنامه خود به ثبت رسانیده‌اند. برخی از این جنایت‌ها که توسط خبرگزاری‌ها منتشر شده به این شرح است:
خبرگزاری فارس به نقل ا ز خبرگزاری فرانسه طی گزارشی شمار قربانیان این سال در عراق را تا دوازده ژانویه 452 کشته و 448 زخمی اعلام کرد که از میان 452 کشته، 25 نفر نیروی پلیس، 37 سرباز و 3 نفر نیروی شورای بیداری بوده‌اند و البته 221 تروریست مسلح نیز به درک واصل شدند، اما سایر کشته‌ها از شهروندان و غیرنظامیان عراقی بودند. و از میان 448 زخمی نیز، 29 پلیس، 31 سرباز، چهار نیروی شورای بیداری و 221 نفر شبه نظامی هستند. تا پایان ماه نخست میلادی سال 2014، شمار این قربانیان بر اساس گزارش وزارت خانه‌های بهداشت، دفاع و وزارت کشور عراق به 1013 تن رسید. از میان این قربانیان 795 غیرنظامی، 122 سرباز و 96 پلیس به چشم می‌خورند. این خبرگزاری نوشت: این آمار نشان می‌دهد که تعداد کشته شدگان نسبت به سال گذشته به سه برابر افزایش یافته است. بر اساس این گزراش، قربانیانی که از نیروهای امنیتی و پلیس بوده‌اند به طور عمده به وسیله سلاح‌های گرم مورد هدف قرار گرفته‌اند، اما غیر نظامیان بر اثر وقوع انفجارها در مناطق عمومی پر جمعیت مانند بازار، خیابان‌های شلوغ و کافه‌ها بیشترین تلفات را متحمل شدند. (48)
سایت‌های خبری داعش تنها در ماه ربیع الاول 1435 اعلام کردند که 1295 عملیات نظامی در عراق انجام دادند. (49) در تاریخ سیزدهم ژوئن 2014 داعش در بیانیه‌ای اعلام کرد که 1700 نفر شیعه در صلاح الدین را اعدام کرده است، (50) و دو روز بعد تصاویری از کشته شدن صدها جوان شیعه عراقی در سایت‌ها منتشر کردند. (51) اما حدود دو هفته بعد سازمان دیده بان حقوق بشر اعلام کرد که بر اساس تحلیل‌های به دست آمده از تصاویر منتشر شده از سوی تروریست‌ها و نیز تصاویر ماهواره‌ای چنین به نظر می‌رسد که حدود 160 تا 190 تن بلکه بیشتر در فاصله زمانی یازدهم تا چهاردهم ژوئن در دو منطقه خاص از تکریت به قتل رسانیده‌اند. (52)
برخی خبرگزاری‌ها در چهاردهم ژوئن 2014 اعلام کردند داعش 12 نفر از شخصیت‌های مذهبی و ائمه‌ی جماعات موصل را به قتل رسانیدند. (53)
خبرگزاری فارس در تاریخ 30 خرداد 1393 (20 / ژوئن / 2014) در خبری از دستگیری یکی از سرکرده‌های داعش خبر داد که در طی بازجویی‌های خود به اعدام بیش از سیصد زندانی شیعی به دست عناصر داعش اعتراف کرد. (54)
به گزارش شبکه العربیه در تاریخ 28 شعبان 1435 مصادف با بیست و ششم ژوئن 2014 در یک عملیات انتحاری در کاظمیه شمال بغداد دست کم نوزده نفر کشته و 41 نفر زخمی شدند. (55)
به گزارش ایرنا در تاریخ یکم تیر 1393 ترویست‌ها در عراق طی دو روز گذشته بر این تاریخ در غرب این کشور، دست کم 21 نفر از مقامات شهرهای «راوه» و «عانه» را اعدام کردند. (56)

هدم آثار و مکان‌های مقدس

تخریب و هتک حرمت اماکن مقدس و هدم قبور اموات و بزرگان یکی دیگر از سوابق شوم وهابی‌ها، تکفیری‌ها و تروریست‌های القاعده و داعش است. این جنایت شوم که پس ظهور و بروز وهابیت در عربستان و با تخریب آثار مقدس باقی مانده از صدر اسلام، تخریب قبور مطهر فرزندان و خاندان پیامبر به خصوص ائمه‌ی اطهار مدفون در بقیع و قبور برخی اصحاب رسول خدا آغاز شد، هم اکنون توسط جریان‌های تکفیری القاعده و داعش در عراق و سوریه ادامه دارد که هر ازچندگاه با تصرف مناطق مختلف به این جنایت دست می‌زنند.
بزرگ ترین و دردناک ترین جنایت تکفیری‌ها در عراق که داغ سنگینی بر دل شیعیان جهان گذاشت، تخریب بارگاه مقدس امام‌هادی و امام عسکری بوده است که در بامداد سوم اسفند 1384 ش. (مصادف با بیست و سوم محرم 1427 ق و بیست و دوم فوریه 2006 م) قلوب شیعیان جهان را جریحه دار کرد و انسان‌های آزاده‌ی دنیا را به تعجب واداشت. القاعده عراق که در آن تاریخ تحت رهبری ابومصعب زرقاوی به فعالیت تروریستی مشغول بود مسئولیت این انفجار را به عهده گرفت. (57)
این جنایت‌ها هم چنان ادامه داشت تا این که داعش با ظهور خود آمار جدیدی در مناطق مختلف عراق به جا گذاشت و با تعرض به مقدسات ادیان و مذاهب گوناگون و بزرگان آن‌ها برگ جدیدی از جنایت‌ها را در کارنامه‌ی ننگین خود رقم زدند. برخی سایت‌های وابسته به داعش رسماً اعلام کردند که تخریب و هدم همه حسینیه‌ها و قبور در دستور کارشان قرار دارد (58) و پس از تصرف موصل در بیانیه‌ای شانزده ماده‌ای اعلام کردند که موضع ما درباره مشاهده و زیارتگاه‌ها این است که هیچ قبری و هیچ تمثالی در عراق نخواهد بود مگر این که آن را هموار و نابود خواهیم کرد (59) و از اوایل جولای تعداد زیادی از مساجد، حسینیه‌ها، کنیسه‌ها، زیارتگاه‌ها و آرامگاه‌ها را در تلعفر و موصل تخریب کردند. (60) و نیز قبور انبیای الهی حضرت یونس و حضرت شیث را در موصل منفجر کردند که شبکه الجزیره تصویری ویدئویی از این انفجارها منتشر کرده است. (61)
به گزارش منابع خبری، داعش در بیست و ششم خرداد 1393 آرامگاه «ابن اثیر جزری» مورخ اسلامی و در تاریخ سوم تیر 1393 مصادف با بیست و چهارم ژوئن 2014 آرامگاه «فتح موصلی» معروف به شیخ فتحی از عرفای قرون اول اسلام را در موصل (62) و نیز در تاریخ چهارم تیر مقام حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام) و دو حسینیه در شمال موصل (63) و نیز در ماه ژوئن مقام حضرت زینب در غرب موصل را تخریب کردند. (64)
این گروه که بدون حفظ هیچ حریمی به اماکن مقدس هتاکی می‌کنند در آخرین تعرضاتشان در استان نینوی کلیساها، مساجد و حسینیه‌ها را به پایگاهی برای خود تبدیل کرده‌اند (65) برخی خبرگزاری‌ها نیز تصاویری از عملیات‌های تخریب قبور و حسینیه‌ها در موصل منتشر کردند. (66)
داعشی‌ها در تصرف موصل حتی آثار مکتوب علمی و نسخه‌های خطی بسیاری را نیز از بین بردند که به گزارش العراقیه 1200 نسخه محفوظ کمیاب را در کنیسه‌های موصل به آتش کشیدند. (67)

تعرض به نوامیس

تکفیری‌ها تمامی شرافت‌های انسانی را لگدمال کرده و هیچ حریمی برای انسانیت نمی‌شناسند. اینان که با سنگدلی تمام انسان‌های بی‌شماری را قربانی کرده‌اند در برگ دیگری از کارنامه خود انسانیت را نیز به قربانگاه کشیده و با تعرض و تجاوز به نوامیس مسلمانان، وحشی گری را به اوج رسانیده‌اند. القاعده و داعش که به نام شریعت به جنگ دیانت آمده‌اند با وحشی گری تمام به زنان و دختران تجاوز کرده و حیثیت زنان مسلمان را قربانی شیطان صفتی خود می‌کنند، یا به نام دین زنان را طعمه‌ای برای اشباع شهوات قرار داده و با فتواهای شیطانی نظیر جهاد نکاح، به شهوت رانی و هوس بازی می‌پردازند، یا با فریب کاری زنان و کودکان را به عملیات‌های انتحاری واداشته و از این طریق سوء استفاده می‌کنند. گاهی اوقات نیز پس از سوء استفاده جنسی از زنان و دختران کم سن و سال، به نام شریعت کمربند انتحاری به آن‌ها بسته و به زندگیشان خاتمه می‌دهند. به گزارش برخی خبرگزاری‌ها به نقل از برخی کارشناسان، جانیان القاعده که طی سال‌های 2007 تا 2009 در دیالی و انبار متمرکز شده بودند، 37 عملیات انتحاری را از طریق زنان در عراق انجام دادند. (68)
گروهک تروریستی داعش نیز که از اردیبهشت سال 93 فعالیت جدیدی را عراق شروع کرده است بر اساس اخبار منتشر شده تجاوز به زنان و دختران را نیز در کارنامه‌ی سیاه خود رقم زده‌اند؛ خبرنگار بولتن نیوز در تاریخ بیست و دوم اردیبهشت همین سال در گزارشی از اقلیم کردستان عراق، نوشته است که داعش با توسل به زور چهار دختر کُرد را مورد تجاوز قرار داده و چهار جوان پسر کُرد که همراه این چهار دختر بودند را تیرباران کردند و سپس دختران را آزاد کردند. (69)
به گزارش خبرگزاری فارس در تاریخ پنجم تیر 1393 به نقل از مرکز خبری رسانه‌های عراقی «ای ام ان»، و نیز خبرگزاری تسنیم در صفحه بین الملل خود به نقل از پایگاه خبری اصوات العراق نوشته‌اند گروهک تروریستی داعش در منطقه العلم در استان صلاح الدین سه زن عراقی را بعد از تجاوز سر بریدند. (70) در خبری دیگر آمده است یکی از اعضای شورای استان کرکوک در گفت و گو با شبکه خبری السومریه نیوز تصریح کرد: تروریست‌های مسلح پس از اشغال روستای «بشیر» در منطقه «تازه» واقع در بیست و پنج کیلومتری جنوب کرکوک، تمامی زنان و کودکان یک خانواده را اعدام کرده‌اند. (71) برخی شبکه‌ها و خبرگزاری‌های عربی نیز خبر داده‌اند که داعش با تسلط به مناطق مختلف عراق زنان را مورد تجاوز قرار می‌دهد و به جنایاتی در نینوی و شهر موصل اشاره کرده‌اند. (72)
این جنایت‌ها گوشه‌ای از تجاوزات تکفیری‌ها در عراق است که منتشر شده و چه بسیار زنان و دخترانی که به جهت حفظ آبرو از انتشار این جنایت‌ها پرهیز کرده و هم چنان غم این بی‌حرمتی را در سینه خود نگه می‌دارند.

جریان‌های حامی

حامیان تکفیری‌ها در عراق را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: گروه نخست دولت‌های خارجی به خصوص برخی کشورهای عربی منطقه نظیر عربستان و قطر که بی‌تردید حمایت‌های عربستان نقش بسزایی در پیشبرد این جریان‌ها داشته است؛ چنان که نخست وزیر عراق در یک گفت و گوی تلویزیونی در تاریخ دهم مارس 2014 قطر و عربستان به دخالت در عراق متهم کرده و ریاض را بانی تمام خشونت‌های منطقه دانست و تاکید کرد که این دو کشور در پی براندازی عراق هستند از این رو مستقیماً به جنگ با این کشور آمده‌اند. (73) خبرگزاری ایسنا به نقل از برخی مسئولان سیاسی عراق نوشت: دولت این کشور اسنادی در خصوص حمایت عربستان از تروریسم در عراق به دست آورده که بر اساس این اسناد، دولت عربستان با ارسال سلاح و مهمات و کمک‌های مالی از این جریان حمایت می‌کند. (74) خبرگزاری فارس هم در تاریخ سی و یکم خرداد 1393 سندی را با تصویر منتشر کرده است مبنی بر آن که دولت قطر در سفارت خود در طرابلس به آموزش برخی افراد جهت اعزام به عراق برای پیوستن به گروه تروریستی داعش اقدام کرده است. (75) خبرگزاری شبکه العراقیه نیز به نقل از برخی روزنامه‌های انگلیسی نوشته است که دولت‌های قطر و عربستان با کمک‌های مالی خود به عشایر مناطق شمالی و غربی عراق در قبال همکاری با داعش، نقش به سزایی در سقوط این مناطق داشته‌اند (76) العراقیه در خبری دیگر نوشته است که دولت عربستان و قطر به کسانی که در عراق می‌جنگند ماهیانه هفتصد دلار پرداخت می‌کند. (77)
گروه دومی که جریان‌های تکفیری عراق را حمایت می‌کنند برخی شخصیت‌های دینی و سیاسی داخلی و خارجی و نیز پس مانده‌های بعثی عراق هستند که از مردم و نظام حاکم بر عراق زخم خورده‌اند. بنا به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از پایگاه اطلاع رسانی «الرابط الیمنی» بر اساس برخی اسناد، 131 شخصیت آکادمیک، فعالان سیاسی و شخصیت‌های دینی وابسته به 31 کشور در جهان، گروه تروریستی داعش را از جهت مالی تأمین می‌کنند که 28 شخصیت سعودی و دوازده نفر از افراد سیاسی و دینی عراق در صدر این گزارش هستند. این پایگاه خبری به اسامی 42 نفر از آن‌ها اشاره کرده است. (78)
حامیان جریان‌های تکفیری با هدفی واحد به دنبال ایجاد هرج و مرج در عراق هستند، اما هر کدام از آن‌ها انگیزه‌های گوناگونی دارند. به نظر می‌رسد علت اصلی حمایت دولت عربستان از جانیان تکفیری، نگرانی از قدرت گرفتن شیعیان در منطقه است. عربستان با تعصبات سنی گری به دنبال مطرح کردن خود به عنوان مرکز حاکمیت اسلام بوده و همواره از نفوذ قدرت ایران و حمایت او از اسلام بوده و همواره از نفوذ قدرت ایران و حمایت او از کشورهای شیعی هراس داشته است، از این رو به دنبال تضعیف کشورهای شیعی می‌باشد تا از این طریق بتواند قدرت‌های منطقه را به زیر بکشاند. فعالان مذهبی به خصوص کسانی که تحت تأثیر وهابیت هستند نیز با تعصبات خود به دنبال ایجاد تنش میان سنی و شیعی بوده و هدف اصلی شان از بین بردن دولت شیعی در عراق است. فعالان و گروه‌های مخالف سیاسی نیز که بیشتر زخم خورده‌های بعثی هستند به دنبال جبران قدرت از دست رفته خود و تشدید نزاع‌های طایفه‌ای می‌باشند.

اهداف جریان‌های تکفیری

به طور خلاصه می‌توان اهداف جریانهای تکفیری را در دو بخش مذهبی و سیاسی خلاصه کرد؛ از یک سو حکومت‌ها و دولت‌ها را جاهلی دانسته و با تفکرات رادیکالی و انگیزه‌های جهادی به دنبال ایجاد حکومت دلخواه خود هستند که این هدف، میراث اندیشه‌های سید قطب است. چنان که داعش نیز بر همین اساس نام «دولت اسلامی عراق و شام» را برای خود انتخاب کرده و برای تشکیل حکومت در این منطقه تلاش می‌کند، از این رو سر کرده خود یعنی ابوبکر البغدادی را به عنوان خلیفه معرفی و مردم را به بیعت با او مجبور کرده‌اند و نیز با تصاحب و تصرف مناطق مختلف به نصب استاندار و فرماندار اقدام می‌کنند. العالم در مقاله‌ای نوشته است: داعش که یک جریان سلفی جهادی و تکفیری است به دنبال باز گرداندن چیزی است که به آن «خلافت اسلامی و اجرای شریعت» می‌گویند (79) و این مسئله نیز همان ‌اندیشه‌های بنیادگرایانه‌ای است که از مصر و توسط سید قطب سر درآورده است.
از سویی دیگر، جریان‌های تکفیری با وهابی گری و تعصبات تندروانه‌ی مذهبی، پیروان مذاهب دیگر به خصوص شیعیان را مشرک و کافر دانسته و با خشونت تمام به جنگ و کشتار پیروان مذاهب دیگر آمده‌اند و چنان که از آمار یاد شده به دست می‌آید غالب کشته شدگان در جنایت‌های عراق شیعه بوده‌اند و بسیاری از آن‌ها در حین برگزاری مراسم مذهبی از جمله زیارت و عزاداری برای ائمه اطهار کشته شده‌اند که این خود نشان دهنده‌ی وهابی گری و دشمنی با زیارت و توسل ائمه‌ی اطهار است، از این رو با مشرک دانستن زائران ائمه، آنان را به خاک وخون می‌کشند.

خاتمه

آنچه گذشت گوشه‌هایی از کارنامه و آمار جنایت جریان‌های تکفیری سلفی در عراق به همراه پیشینه آن‌هاست که هویت این جریان‌ها را ترسیم می‌کند. پیشینه این جریان‌ها بیانگر تبعات اندیشه‌های انحرافی از دوران ابن تیمیه است و آمار جنایت‌ها نشأت دهنده نشانگر خوی وحشی و هویت خون خوار این گروه‌هاست. آنچه سبب افزایش نگرانی و تأسف از این جنایت‌ها می‌شود سوء استفاده از نام اسلام است؛ جانیان تکفیری که نام اسلام را با خود یدک می‌کشند و به نام خلافت اسلامی به کشتار و ترور دست می‌زنند اذهان کسانی که شناخت زیادی از اسلام ندارند را مخدوش کرده و سبب بدنامی این دین مقدس الهی در عرصه جهانی می‌شوند و در نتیجه، برخی سودجویان و دشمنان اسلام از این فرصت استفاده کرده و مسلمانان را با نام تروریست به دنیا معرفی می‌کنند در حالی که افکار و کردار این گروه‌ها هیچ تناسبی با اسلام ندارد، بلکه این رفتارها برآمده از انحرافات دینی، ضعف شخصیتی و جاه طلبی عده‌ای لاابالی است که از پرچم اسلام برای مشروعیت بخشیدن به عملکردهایشان استفاده می‌کنند.
اگر کسی اندک مطالعه‌ای درباره‌ی دین مبین اسلام داشته باشد به سادگی در می‌یابد که این دین آسمانی، دین رأفت و پیامبرش، پیامبر رحمت است، رحمت برای همه ملت‌ها؛ چنان که قرآن کریم می‌فرماید: (وَ ما أرسَلناکَ إِلَّا رَحمَة للعالَمین) (80) کسانی که با خشونت و بی‌رحمی تمام به کشتار انسان‌ها مشغولند و حتی به زنان و کودکان هم رحم نمی‌کنند و با قساوت آنان را سر می‌برند، کسانی که به قبور مردگان هم تجاوز می‌کنند هیچ بویی از انسانیت نبرده‌اند چه رسد به دین. این جانیان نه تنها انسان‌های زیادی را قربانی کرده‌اند بلکه انسانیت را به قربانگاه کشیده‌اند و همه کرامت‌های انسانی را با خوی وحشی خویش دفن کرده‌اند. آنچه این افراد انجام می‌دهند دشمنی با دین و انسانیت است که تنها در پوششی از دین قرار دارد، اما درون آن چیزی جز بی‌دینی و یاغی گری نیست.
به امید روزی که با ظهور مصلح جهانی همه طاغیان و یاغیان نابوده شده و انسانیت حیاتی دوباره یابد.

پی‌نوشت‌ها:

1. دانشجوی دکتری تخصصی مذاهب کلامی دانشگاه ادیان - سطح سه امامت حوزه علمیه قم.
2. ر.ک: سید علی حسینی میلانی، دراسات فی منهاج السنة، ص 577-600.
3. ر.ک: سید محسن امین عاملی، کشف الارتیاب، ص 121-122.
4. او به مدت دو سال به مدینه مهاجرت کرد، (عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر، ج 7، ص 858-859) و گویا در آن جا با افکار ابن تیمیه آشنا شد. برخی آثار و دیدگاه‌های او کاملاً گویای این مطلب است به عنوان نمونه نگاه کنید به: ولی الله دهلوی، تحفةالموحدین، ص 11-23.
5. رشید رضا تحت تأثیر افکار ابن تیمیه بود و آیین وهابیت را در مصر تبلیغ می‌کرد. برای توضیح بیشتر نگاه کنید به: مهدی فرمانیان، «گرایش‌های فکری سلفیه در جهان امروز»، مجله مشکوة، شماره 104، پائیز 1388، ص 94.
6. هرایر دکمجیان، جنبش‌های اسلامی در جهان عرب، ص 140. ابوالاعلی مودودی تأثیر به سزایی در تبلور تفکر جهادی داشته و سید قطب در تفکرات جهادی خویش از او تأثیر گرفته بود، (نک به: سید احمد رفع، قرآن و سیف، ص 70. همو، النبی المسلح، ج 1، (الرافضون)، ص 19-20.
7. هرایر دکمجیان، همان، ص 141، و نیز نگاه کنید به: سالم بهنساوی، الحکم و قضیة التکفیر، ص 48 به نقل از مهدی فرمانیان، «گرایش‌های فکری سلفیه در جهان امروز»، مجله مشکوة، شماره 104، پائیز 1388، ص 96.
8. برای توضیح بیشتر درباره این کتاب نگاه کنید به: ژیل کوپل، پیامبر و فرعون، ص 42-61.
9. رک: هرایر دکمجیان، جنبشهای اسلامی در جهان عرب، ص 138 و نیز ژیل کوپل، همان، ص 35. البته نمی‌توان به طور دقیق اندیشه‌های سید قطب را صرفاً برخاسته از باورهای مذهبی دانست بلکه اهداف سیاسی نیز نقش عمده‌ای در گرایش‌های او داشته که البته این مسئله نیازمند تحقیق بیشتر است. او در حقیقت از درون حزبی سیاسی مذهبی بیرون آمده بود که به دنبال ایجاد نوعی انقلاب در حکومت بر پایه مبانی مد نظر خویش بوده‌اند از این رو چندین بار به دلیل توطئه علیه حاکمان به زندان افتاد و در نهایت در سال 1966 م به خاطر توطئه علیه حکومت وقت اعدام شد.
10. ر.ک: هرایر دکمجیان، همان، ص 169-170.
11. ر.ک: کمیل الطویل، القاعده و اخواتها، ص 34.
12. او در شرح حال خود روشن ‌اندیشی خود را مدیون قطب دانست؛ (ر.ک: پیتر الن برگن، اسامه بن لادن، ص 65).
13. در احوالات او نوشته‌اند: کان من اوائل العلماء الذین حطوا الرحال فی افغانستان. (عبدالرحیم علی، حلف الارهاب، ج 1، ص 24).
14. ر.ک: همان، چ 1، ص 21-22.
15. ر.ک: همان، ص 33-35.
16. اهداف امریکا در حمایت از طالبان (نک: همان، ج 2، ص 96 و محمد سرافراز، حرکة طالبان، ص 90-96.
17. طالبان تحت تأثیر افکار دهلوی در شبه قاره شکل گرفته بود که ریشه در عقاید سلفی ابن تیمیه داشت.
18. ر.ک: پیتر ال برگن، اسامه بن لادن، ص 436. الهلوش، عبدالرحمن مظهر، الشیخ و الطبیب، ص 298. سایت رسمی القاعده به نام منبر التوحید و الجهاد نیز در تاریخ 3/ رمضان / 1425 بیانیه‌ای در این باره منتشر کرد. ر.ک: www.tawhed.ws 15/11/2008.
19. پیترال برگن، اسامه بن لادن، ص 446.
20. ابوحمزه المهاجر و پس از او ابوعمر البغدادی و پس از او ابوبکر البغدادی.
21. www.Alalam.ir مقاله‌ای با عنوان «من هی داعش و ما هو اهدافها؟» 2014/1/7.
22. همان، و نیز www.alarabalyawm.net «داعش اشد خطرا من القاعده» 2014/6/18.
23. پایگاه اینترنتی شبکه المیادین در یک تحلیل در 22 / ژوئن / 2014 به بخشی از اسباب جدایی این دو گروه اشاره کرده است www.almayadeen.net.
24. www.aljazeera.net.2013/11/8.
25. www.fa.alalam.ir. 9.3/4/8.
26. نک به: www.aljazeera.net مقاله‌ای با عنوان «الدولة الاسلامیه و تنظیمها و قابلیتها للحیاة» 2014/7/26. شبکه العالم نیز در تاریخ 2014/7/5 در گزارشی از یکی از رهبران اخوان المسلمین آورده است: «اکد الشیخ یوسف القرضاوی الذی یعد من اهم مرجعیات تیار الاخوان المسلمین ان الاعلان تنظیم الدولة الاسلامیة الذی سیطر علی مناطق واسعة من العراق و سوریا اقامة الخلافة، هو باطل شرعا و لا یخدم المشروع الاسلامی»www.alalam.ir.
27. با مراجعه به پایگاه‌ها و شبکه‌های وابسته به القاعده به روشنی می‌یابیم که این گروه با انتشار اثار و عقاید سید قطب هم چنان به ترویج اندیشه‌های او می‌پردازند به عنوان نمونه ر.ک: www.tawhed.ws شایان ذکر است در اواخر اسفند سال 1392 برخی پایگاه‌های اطلاع رسانی خبری از تظاهرات حامیان اخوان السملمین در دانشگاه الازهر منتشر کردند که تظاهر کنندگان پرچم القاعده را در این تظاهرات بر افراشته بودند که این خود نشانه دیگری از ارتباط فکری این دو جریان است. www.dana.ir 1392/12/26 .
28. www.tawhed.ws الحوارمع الشیخ ابو مصعب الزرقاوی، 1427 ق.
29. www.alarabalyawn.net/ 2014/6/18 (داعش اشد خطرا من القاعده).
30. www.Farsnews.com.
31. www.fa.alalm.ir. 93/4/7.
32. همان، 93/4/25.
33. ر.ک: عبدالله صالح عثیمین، تاریخ المملکة العربیرة السعودیه، ج 1، ص 173.
34. ابن بشر، عنوان المجد فی تاریخ النجد، ج 1، ص 257.
35. همان، ص 280.
36. همان، ص 289.
37. سید محسن امین عاملی، کشف الارتیاب، ص 14.
38. نک به: ابن بشر، عنوان المجد فی تاریخ النجد، ص 295.
39. سید محسن امین عاملی، همان، ص 58.
40. www.mehrnews.com. 92/4/2.
41. www.farsnews.com.
42. www.fa.alalam.ir. 92/8/25.
43. aliraqnews.com, 2013/10/2 www.iraqnewspaper.net.
44. www.ima.ir 92/8/4.
45. www.alhayat.com , 2014/5/31 www.aljazeera.net. 2014/6/2.
46. IRIB News.
47. النباء، سال پنجم، «العملیات العسکریة للدولة الاسلامیة لسنة» 1434 فی العراق.
48. www.farsnews.com. 92/12/26.
49. www.dawaalhaq.com 2014/4/18.
50. www.dawaalhaq.com.
51. ر.ک: همان 2014/6/15، گفتنی است پایگاه خبری المدی پرس و برخی دیگر پس از نظر این تصاویر در صحت کشتار 1700 جوان از سربازان تردید کردند. اما در عین حال این خبر از سوی داعش همراه با تصاویری منتشر شده است و چنانچه عدد و رقم گفته شده در اخبار صحیح نباشد، اما ظاهراً تردیدی در اصل کشته شدن صدها جوان در این خبر وجود ندارد.
52. www.almadapress.com, 2014/6/27 www.alalam.ir. 2014/6/28.
53. www.Alalam.ir شبکه العالم این خبر را از العراقیه نقل کرده است.
54. www.Farsnews.com.
55. www.alarabiya.net.
56. www.ima.ir.
57. روزنامه همشهری، 1384/12/6.
58. www.dawaalhaq.com. 2014/8/6.
59. «موقفنا من المشاهد و المزارات الشرکیة فی العراق هو ألا ندع قبرا إلا سویناه و لا تمثالا إلا طمسناه».
www.alhayat.com 2014/6/14 و نیز نگاه کنید به www.aljazeera.net مقاله‌ای با عنوان الدولة الاسلامیه و تنظیمها و قابلیتها للحیاة 2014/7/26.
60. www.aljazeera.net.
61. همان، 1435/9/29 - 2014/7/27.
62. www.mashreghnews.ir. 93/3/4.
63. www.mehrnews.com, 93/4/4 jamejamonline.ir 93/4/4.
64. www.imn.iq 2014/8/3.
65. www.mehrnews.com. 93/4/14.
66. www.Farsnews.com. 93/4/14.
67. www.imn.iq. 2014/8/6.
68. www.Farsnews.com. 91/8/12.
69. www.bultannews.com.
70. www.Farsnews.com , www.tasnimnews.com.
71. www.mashreghnews.ir. 93/3/28.
72. www.almayadeen.net. 2014/ ژوئن/ 23/.
73. www.imn.iq.
74. www.isna.ir. 2014/7/5- 93/4/14.
75. Farsnews.com.
76. www.imn.iq. 2014/7/13.
77. همان، 2014/6/7.
78. www.Farsnews.com. 93/4/1.
79. www.Alamlam.ir. 2014/1/7 مقاله‌ای با عنوان «من هی داعش و ما هو اهدافها؟».
80. سوره انبیا، آیه 107: «ما تو را جز برای رحمت جهانیان نفرستادیم».

منابع تحقیق :
قرآن کریم، ترجمه آیة الله ناصر مکارم شیرازی.
ابن بشر، عثمان بن عبدالله، عنوان المجد فی تاریخ نجد، چاپ چهارم: دارة الملک عبدالعزیز، ریاض 1402-1982 م.
برگن، پیتر ال، اسامه بن لادن، ترجمه عباسقلی غفاری فرد، چاپ اول: انتشارات اطلاعات، تهران 1390.
حسنی، عبدالحی، نزهة الخواطر و بهجةالمسامع و النواظر، چاپ اول: دار ابن حزم، بیروت 1420ق.
حسینی عاملی، سید محسن امین، کشف الارتباب فی اتباع محمد بن عبد الوهاب، چاپ سوم: دارالغدیر، بیروت، [بی تا].
حسینی میلانی، سید علی، دراسات فی منهاج السنه لمعرفةابن تیمیه، چاپ دوم: الحقائق الاسلامیه، قم 1385.
دهلوی، ولی الله، تحفةالموحدین، المکتبةالسلفیه، لاهور 1381.
رفعت، سید احمد، قرآن و سیف، چاپ دوم: مکتبةالدبولی، قاهره 2002 م.
ـــــــــــــــــــــ ، النبی المسلح - الرافضون، چاپ اول: الریاض الریس للکتب و النشر، بیروت 1991م.
کوپل، ژیل، پیامبر و فرعون (جنبش‌های نوین اسلامی در مصر)، ترجمه‌ی حمید احمدی، چاپ سوم: انتشارات کیهان، تهران 1382.
سرافراز، محمد، حرکةطالبان، من النشوء الی السقوط، دارالمیزان، بیروت 2008 م.
الطویل، کمیل، القاعده و اخواتها قصة الجهادیین العرب، چاپ اول: دارالساقی، بیروت 2007م.
علی، عبدالرحیم، حلف الإرهاب - تنظیم القاعده من عبدالله عزام الی ایمن الظواهری، چاپ دوم: مرکز المحروسة للنشر، قاهره 2005 م.
عثیمین، عبدالله صالح، تاریخ المملکة العربیة السعودیه، چاپ پانزدهم: مکتبة العبیکان، ریاض 1430ق-2009م.
فرمانیان، مهدی، «گرایش‌های فکری سلفیه در جهان امروز»، مجله مشکو#، شماره 104، پائیز 1388، پایگاه اینترنتی مجلات تخصصی نور www.noormage.com
دکمجیان، هرایر، جنبش‌های اسلامی در جهان عرب، ترجمه‌ی حمید احمدی، چاپ اول: انتشارات کیهان، تهران 1366.
الهلوش، عبدالرحمن مظهر، الشیخ و الطبیب اسامه بن لادن و ایمن الظواهری، چاپ اول: ریاض الریس للکتب و النشر، بیروت 2011 م.
روزنامه همشهری، شنبه 6 اسفند 1384 - سال سیزدهم - شماره 3930.
البناء، سال پنجم، العملیات العسکریة للدولة الاسلامیة لسنة 1434 فی العراق.
منابع الکترونیکی
الحیاة www.alhayat.com.
شبکة اخبار العراق aliraqnews.com.
العالم www.alalam.ir.
العرب الیوم www.alarabalyawm.net.
العربیه www.alarabiya.net.
الجزیره www.aljazeera.net.
المدی پرس www.almadapress.com.
المیادین www.almayadeen.net.
وکالة الانباء الاسلامیه - حق www.dawaalhaq.com.
العالم فارسی www.fa.alalam.ir.
فارس نیوز www.Farsnews.com.
شبکة اعلام العراقیه www.imn.iq.
صحیفة العراق الالکترونیه www.iraqnewspaper.net.
منبر التوحید و الجهاد www.tawhed.ws.
www.mashreghnews.ir.
www.isna.ir.
www.mehrnews.com.
www.Bultannews.com.
www.irna.ir.
www/tasnimnews.com.
منبع مقاله :
&