(b)-compressed.jpg "اسلام برای مصرف چه الگویی را ارائه می‌دهد؟")
الف) تمتع و انتفاع از مواهب الهی.
ب) قناعت.
ج) پرهیز از اسراف و تبذیر.
بر اساس اصل اول، اسلام بر خلاف برداشت گروهی که خیال می کنند تقرّب و بندگی خداوند با بهره وری از نعمت های الهی، منافات دارد، تمتع و برخورداری از مواهب زندگی را برای مسلمانان، نه تنها جایز، بلکه امری ضروری می شمرد و کناره گیری از لذات مادی در حد مشروع را به عنوان رهبانیت، امری ناپسند و غیرمشروع می داند.
بنا بر اصل دوم، علی رغم آنچه فرهنگ غرب القا می کند که انسان ها را در مصرف هرچه بیشتر، به رقابت بکشاند، اسلام به قناعت و مناعت فرامی خواند و انسان را به کنترل بر خویش و پرهیز از حرص و نزاع بر سر برخورداری های مادی، تشویق و ترغیب می نماید.
طبق اصل سوم، مسلمانان را از اسراف و تبذیر و تجمل گرایی در مصرف بر حذر می دارد و آنها را به اعتدال و رعایت میانه روی در استفاده از نعمت های خداوند دعوت می کند.
معیار و ملاک هزینه ها
اصولًا توجه به این نکته ضروری است که هرکس چقدر حق هزینه دارد که وقتی از آن حد گذشت مشمول اسراف می شود و باید از آن خودداری نماید. به اعتباری مصرف و مخارج زندگی را می توان به دو قسم تقسیم نمود: مخارج روا و مخارج ناروا. قضاوت در مورد روا و ناروا بودن مخارج با عرف و افراد اجتماع است. همان طور که قضاوت در مورد اباحه و حرمت به دست شرع است، هرکس بر اساس ایمان و عدل اسلامی موظف است زندگی خویش را طبق شأن و موقعیتی که در اجتماع دارد تنظیم کند (البته این با معنی مساوات اسلامی منافاتی ندارد، زیرا این تفاوت بر اساس تفاوت در شهرت و ضعف استعداد و میزان تلاش و فعالیت هرکس و مراحل مختلف افراد است) مثلًا در باب خمس داریم که افراد در مورد منافع کسب باید مخارج سالانه خود را طبق شأن تأمین کنند و آنچه از این معیار اضافه باشد مشمول خمس می شود و یا در باب زکات شرط است که نیازمندانی می توانند آن را دریافت نمایند که هزینه لباس و غذا و سایر مخارج ضروری زندگی آنان تأمین گردد و توسعه یابد تا همسطح سایر افراد قرار گیرند.در مورد نفقه زن که بر عهده شوهر است معیار چنین است که مرد خوراک و پوشاک زن را در حد شایسته و شرافتمندانه که در خور شأن و موقعیت اجتماعی اوست تأمین نماید.
در این زمینه قرآن مجید می فرماید:
وَ عَلَی الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ کسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُکلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها[1]
بر آن کسی که فرزند برای او متولد شده (پدر) لازم است خوراک و پوشاک مادر را به طور شایسته و در مدت شیردهی بپردازد حتی اگر طلاق گرفته باشد، هیچ کس موظف به بیش از مقدار توانایی خود نیست.
آن قسمت از مخارج و هزینه هایی که با موقعیت اجتماعی و شؤون زندگی انسان موافق و سازگار است اقتصاد و تقدیر معیشت است و آنچه از این حد و مقدار تجاوز کند، اسراف و زیاده روی است و موجب غضب پروردگار خواهد بود. لازم به تذکر است که شاید نتوان معیار و مقدار معینی برای اسراف در نظر گرفت، بلکه اسراف مفهومی است که در افراد مختلف و اوضاع گوناگون و اجتماعات مختلف مصادیق متفاوت و مختلفی می یابد. مثلًا ممکن است پوشیدن لباس و یا خوردن غذایی خاص در شرایطی که جامعه نیازمند و محتاج وجود ندارد اسراف نباشد لکن همان پوشاک و خوراک در جامعه ای فقیر و یا زمانی خاص زیاده روی و اسراف محسوب شود و این خود توجه دادن ثروتمندان است به این که مسایل مهم تر را در نظر بگیرند و بر تمام ابعاد زندگی خود را زیر نظر گیرند و احساس مسئولیت کنند و بدانند که همگان در پیشگاه ایزد متعال مسئولند؛ مسئول در برابر خود و جامعه خود، غنی باید در فکر فقیر و رفع نیازهای او باشد که در تعالیم اسلام بر این مسأله تأکید فراوان شده است و برای نمونه علاوه بر آیات شریفه قرآنی که وارد شده است به این کلام مشهور حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم اکتفا می شود که فرمود:
من اصبَحَ وَ لا یهتمَّ بِاموُر المسلمین فَلَیسَ بمسلم[2]
کسی که صبح کند و توجهی به مشکلات مسلمانان نداشته باشد مسلمان نیست.
پس باید غنی در فکر فقیر و در راه رفع حوایج او باشد و افراد کم درآمد در مرز خود حرکت کنند تا امتیازهای نابجا از میان برود و اصول در جامعه رشد کند و بحران های اقتصادی پدید نیاید.
پی نوشت ها:
[1] . بقره/ 233
[2] . کافى، ج 2، ص 163
منبع: حوزه نت
