رفتار حضرت یوسف (علیه السلام) در زندان مصر، تمثیل این حقیقت است. زندانیان از آن حضرت به نیکی و احسان یاد می‌کردند و او را انسانی نیکوکار می‌شناختند. قرآن کریم نیز به این نکته تصریح کرده است؛ در آن جا که دو زندانی از حضرت یوسف (علیه السلام) درخواست کردند که خوابشان را برای آنها تعبیر کند و به او گفتند: « انا نراک من المحسنین» «ما تو را از نیکوکاران میدانیم.» روش قرآن این است که اگر سخنی از کسی نقل کند و در رد آن چیزی نگوید، آن سخن مورد تایید و قبول قرآن است. بر این مبنا محسن و نیکوکار بودن حضرت یوسف (علیه السلام) از دیدگاه قرآن و هم از دیدگاه زندانیانی که با یوسف (علیه السلام) بودند، امری مسلم است.
در تفسیر این آیه، محدث بی بدیل شیعه، علامه مجلسی در کتاب «بحارالأنوار» از امام صادق(علیه السلام) و چنین نقل می‌کند: یکی از عواملی که موجب شد حضرت یوسف (علیه السلام) را فردی نیکوکار بدانند، این بود که در زندان به امر بیماران و پرستاری از آنان اهتمام می‌ورزید و از آنان مراقبت می‌کرد.» این سخن از سه جهت بیانگر منزلت و جایگاه بلند پرستار و ارزش و اهمیت پرستاری است:
١- سیره عملی و روش آسمانی حضرت یوسف (علیه السلام) نشان روشن ارزشمندی و اهمیت پرستاری است. چرا که سخن پیامبران، هدایت به سوی کمال است و سیرت عملی و روش زندگی آنان نیز رهنمودی برای رهروان مسیر انسانیت است.
۲- تکریم و تجلیل از مقام پرستار و نیز ارزش و محبوبیت آن در بین مردم و جامعه، خود بیانگر ارزش اجتماعی و مکانت رفیع پرستاری است.
٣- از آنجا که به تایید قرآن، پرستار از محسنین و نیکوکاران است و خداوند نیکوکاران را دوست دارد ؛ پرستاری نزد خداوند متعال از ارزش و جایگاهی بلند برخوردار است. بدینسان پرستاران متعهد، محبوب خالق و مخلوقند و چه ارزشی برتر و بالاتر از این محبوبیت می‌توان یافت؟
مسجد و پرستاری
برپا کردن خیمه پرستاری در مسجد پیامبر اکرم تا به امر مطاع آن حضرت در نخستین روزهای حکومت اسلام در مدینه، از دیگر اموری است که نشان دهنده اهمیت پرستاری است. چرا که مسجد در صدر اسلام، پایگاهی برای انجام مهمترین امور جامعه بوده است. مسجد برای خداوند بنا نهاده شده است و هر کاری که در آن انجام می یافته گونه ای عبادت به شمار می رفته است. روش پیامبر اسلام در این باره، بیانگر اهمیت ویژه پرستاری و نمایانگر بعد معنوی و عبادی آن است. در سیره ابن هشام آمده است:یکی از اصحاب خاص پیامبر اکرم به نام «سعد بن معاذ» را که جراحت سختی در جنگ خندق برداشته بود، به دستور حضرت در «مسجد» در خیمه زنی از قبیله اسلم که به او «رفیده» می‌گفتند، قرار دادند و «رفیده» در این خیمه مجروحان جنگ را مداوا می‌کرد و به پرستاری و مراقبت از آنان می‌پرداخت.»ا در جایی دیگر نیز چنین آمده است: «بعد از جریان جنگ احد، مردم در مسجد به مداوای مجروحان جنگ و پرستاری از آنان می‌پرداختند.» و بدین ترتیب در زمان رسول خدا، خیمه پرستاری در مسجد - که بهترین جایگاه عبادت و مقدس ترین مکان‌هاست - برپا می‌شد و این عمل شایسته در والاترین مکان‌ها به انجام می‌رسید.
پرستاری از مجرمان
در آیین آسمانی اسلام به پرستاری از گناهکاران و مجرمان نیز توصیه و اشاره شده است. از امام صادق(علیه السلام) لا نقل شده است که: گروهی از دزدان را که دزدی آنان به اثبات رسیده بود، نزد امیرالمؤمنین علی علیه السلام آوردند. حضرت بنا به حکم خداوند، فرمان داد دست آنان را قطع کنند. سپس به قنبر فرمود: مراقب آنان باش و زخمهایشان را مداوا کن و نیکو از آنان پرستاری کن، تا زخمهایشان بهبود یابد.»(1) این دستور امام بر میزان اهتمام آن حضرت به امر پرستاری را نشان می‌دهد.توصیه‌های حکومتی
«الله الله فی الطبقة السفلى من الذین لا حیلة لهم من المساکین و المحتاجین و آهل البؤسئ و الزمنی»(2)
«در مورد پایین ترین طبقه و قشر جامعه، آنها که راه چاره ای ندارند، یعنی مستمدان و نیازمندان و تهیدستان و کسانی که بر اثر بیماری، معلولیت و از کار افتادن نیروی بدنی، و قطع عضو از کار افتاده و زمینگیر شده اند خدا را در نظر بگیر.» این پیام الهی و انسانی، قسمتی از نامه و فرمان حکومتی امیر مؤمنان علیه السلام به مالک اشتر، والی حکومت مصر است؛ که درباره افرادی که دارای معلولیت‌های جسمی هستند، سفارش اکید می کند. این سخن هشداری است به همه مسئولان حکومت و جامعه اسلامی، که در باب پیامدهای ناگوار بی توجهی و اهتمام نورزیدن به امر مستضعفان جامعه و پرستاری از آنان بیندیشند.رهنمودی برای رهپویان
پیامبران و اولیای معصوم که سخن و رفتارشان الگو و رهنمودی است برای همه رهپویان مسیر توحید، علاوه بر این که با ذکر ارزش‌ها، پاداش‌ها و آثار معنوی و اخروی پرستاری، از آن به عظمت یاد کرده اند و با تجلیل و تکریم از مقام و منزلت پرستار به جایگاه ارزشمند آن تصریح نموده اند، خود نیز به این عمل پرارزش اقدام می‌کرده اند؛ تا دیگران هم با الگو گرفتن از آنان در دایره نیکان قرار گیرند. گوشه ای از این پرستاری‌ها در تاریخ و روایات آمده است که در اینجا نمونه‌ای چند از آن را یادآور می‌شویم.پی‌نوشت‌ها:
١- وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۵۲۹.
2- نهج البلاغه، ج ۳، ص ۱۵۲، نامه ۵۳
منبع: نگرش اسلامی به: فرهنگ پرستاری، اکبر اسدی، صص31-25، نشر مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان، قم، چاپ دوم، 1375
