انواع ریزش موی سر و علل و عوامل آن

ریزش موی آره آتا (Areata Alopecia)

آلوپسی آره آتا از دست دادن مو به شکل طاسی در ناحیه‌ای از سر با منشاء اتوایمیون است. این بیماری در 2 درصد از جمعیت دیده می‌شود که شیوع آن در زنان و مردان یکسان است. این حالت ممکن است در هر فردی با هر سنی بروز کند، اما بیشتر در کودکان و بزرگسالان جوان دیده می‌شود.

آلوپسی آره آتا یک بیماری خود ایمنی است که گاهی با سایر بیماری‌های اتوایمیون مانند: آنمی پرنیشیوز و بیماری‌های اتوایمیون تیروئید همراهی دارد. در ایجاد این بیماری عوامل ارثی و محیطی نقش دارند.

تظاهرات بالینی آلوپسی آره آتا

آلوپسی آره آتا معمولا به شکل ناحیه‌ای گرد یا بیضی از ریزش مو تظاهر پیدا می‌کند که به آن patchy alopecia areata می‌گویند و شایع‌ترین شکل بیماری است.

ریزش مو در هر ناحیه‌ای از بدن ممکن است ایجاد شود، ولی معمولاً از سر شروع می‌شود. گاهی تمام موهای سر ریزش پیدا می‌کند که به آن alopecia totalis می‌گویند. ریزش تمام موهای بدن alopecia universalis نامیده می‌شود.

گاهی نواری از قسمت‌های مختلف سر ریزش پیدا می‌کند که به آن ophiasis گفته می‌شود.

در موارد نادری موهای جلوی سر ریزش پیدا می‌کند و موهای پشت سر باقی می‌ماند و الگویی شبیه ریزش موی آندروژنیک ایجاد می‌شود که به آن sisaipho می‌گویند.

شکل منتشر آلوپسی آره آتا (diffuse alopecia areata) با کم پشت شدن منتشر موهای سر تظاهر پیدا می‌کند.

علاوه بر فولیکول‌های مو، ناخن‌ها نیز ممکن است درگیر شوند. شایع‌ترین علامت فرورفتگی در سطح ناخن است، ولی گاهی سطح ناخن شبیه سمباده می‌شود که به آن trachyonychia می‌گویند.

اگر آلوپسی آره آتا از کودکی شروع شود، همراه با آن گرفتاری ناخن وجود داشته باشد، همراه با آتوپی باشد و نوع شدید بیماری باشد پیش آگهی آن بدتر و احتمال درمان آن کمتر است.

ریزش موی تلوژن (telogen effluvium)

نوع دیگر ریزش مو از دست دادن مو به فرم پراکنده (telogen effluvium) است. ریزش موی تلوژن معمولاً دو تا چهار ماه پس از عواملی نظیر استرس، استفاده از داروها و اختلال غدد آندوکرین بروز می‌کند. در این نوع از ریزش، موها به صورت زودرس وارد فاز تلوژن (مرحله استراحت در چرخه رشد مو) می‌شوند.

بنابراین درصد موهای تلوژن بیش از ۱۵ درصد است. در این نوع از ریزش مو، موها به طور منتشر کم پشت می‌شوند.

ریزش موی تلوژن معمولا ۳ تا ۴ ماه پس از عامل ایجاد کننده پدیدار می‌شود و برگشت‌پذیر است.

علت ریزش موی تلوژن چیست؟

برخی از علل ریزش موی تلوژن عبارتند از:

* ریزش موی نوزادی و پس از زایمان که به صورت فیزیولوژیک رخ می‌دهند.
* پس از تب بالا مثل مالاریا
* عفونت شدید
* بیماری مزمن شدید مثل: لوپوس و ایدز
* استرس روانی طولانی و شدید
* بعد از جراحی
* خونریزی و کمبود آهن
* هایپرتیروئیدی و هایپوتیروئیدی
* سوء تغذیه یا رژیم غذایی سخت

مصرف چه داروهایی سبب ریزش موی تلوژن می‌شوند؟

* ایزوترتینوئین
* داروهای ضد انعقاد مانند هپارین و وارفارین
* داروهای ضد تیروئید مثل: متی مازول و پروپیل تیواوراسیل
* داروهای ضد صرع مانند: والپروات سدیم، فنی توئین و کاربامازپین
* پروپرانولول
* فلزات سنگین

در طی بارداری فاز آناژن طولانی می‌شود و ریزش مو کاهش می‌یابد. پس از زایمان این اثر از بین می‌رود و درصد موهای تلوژن افزایش می‌یابد.
اگر علت ریزش موی شما نا مشخص باشد باید آزمایشاتی مانند: آزمایش تیروئید، هماتوکریت، فریتین و ESR انجام دهید.

ریزش موی آندروژنیک (Androgenic Alopecia)

آلوپسی آندروژنیک از دست دادن مو، ناشی از افزایش فعالیت آندروژن‌ها است که رایج‌ترین شکل ریزش مو به حساب می‌آید. ریزش موی آندروژنیک ممکن است پس از بلوغ در هر دو جنس روی دهد. آندروژن‌ها در میان هورمون‌هایی که مکانیـسم تنظیـم بیولوژیکی سیکل مو را تعدیل می‌کنند، غالب هستند. در این میان تستوسترون مهم‌ترین نقش را بر عهده دارد. تقریبا تمام افراد سطوحی از ریزش موی آندروژنیک را دارند.

از دست دادن مو معمولا در سنین 12 تا 40 سال آغاز می‌شود و عموما به آن توجه کافی نمی‌شود. از دست دادن مو به طور واضح و قابل توجه تقریبا در نیمی از اشخاص بالای 50 سال مشاهده می‌شود.

عوامل متعددی مانند روند سیکل ماهانه، مصرف داروها، سابقه فامیلی، کم خونی و بارداری ممکن است موجب ریزش مو شوند.

آلوپسی آندروژنیک در افرادی که زمینه ژنتیکی آن را دارند ایجاد می‌شود. در آقایان مبتلا، معمولا هیچ اختلال هورمونی وجود نداشته و ریزش مو در اثر افزایش فعالیت آنزیم ۵- آلفا ردوکتاز و نیز کاهش حساسیت گیرنده‌های دهیدروتستوسترون (متابولیت فعال تستوسترون که در اثر عمل آنزیم ۵- آلفا ردوکتاز روی تستوسترون ایجاد می‌شود) روی می‌دهد.

باید دانست که بیشتر خانم‌های مبتلا نیز هیچ‌گونه اختلال آندوکرینی نداشته اما در بیمارانی که اختلال قاعدگی و یا آکنه‌های شدید دارند بررسی هورمونی لازم است.

نتیجه روند ریزش مو در هر دو جنس یکسان بوده و با کاهش مدت فاز آناژن، سیکل رشد مو کوتاه و فولیکول‌های مو در محل‌های مبتلا موهای کرکی ایجاد می‌کند. اما طرح ریزش مو در آقایان و خانم‌ها متفاوت است، در آقایان ریزش مو به صورت پس‌روی خط رویش مو از ناحیه فرونتوپریتال و به صورت دو طرفه شروع و به تدریج کم پشتی از ناحیه ورتکس نیز اضافه می‌شود، اما در خانم‌ها کم شدن منتشر نواحی فرونتال و پاریتال همراه با باقی ماندن خط رویش موی فرونتال شایع‌ترین الگوی ریزش موی آندروژنیک است.

در خانم‌ها اغلب ریزش مو در ناحیه فرونتال شدیدتر از ناحیه پاریتال است و الگویی شبیه درخت کاج را ایجاد می‌کند.

ریزش موی آناژن (anagen effluvium)

شیمی درمانی، رادیوتراپی یا مسمومیت با تالیوم با آسیب سلول‌های ماتریکس موجب ریزش موها می‌شود که به آن آناژن افلوویوم می‌گویند. این نوع ریزش مو شدید ولی برگشت‌پذیر است.

علت

از دلایل ریزش مو می توان به تغییرات هورمونی، خراش یا صدمه دیدن مو اشاره کرد؛ همچنین برخی از پیازهای مو فاز رشدی کوتاهتری دارند، در نتیجه دسته های مویی نازکتر و کوتاهتری می سازند. موهای شما دائما در چرخه رشد و استراحت قرار دارد که این چرخه ها در افراد مختلف، متفاوت می باشد. اما بطور کلی فاز رشد موی کف سر که آناژن (anagen) نامیده می شود، معمولا 2-3 سال طول می کشد. در طول این دوره موها کمتر از یک سانتی متر در هر ماه رشد می کنند. فاز استراحت که تلوژن (telogen) نامیده می شود، معمولا 3-4 ماه طول می کشد. در انتهای فاز استراحت، مو ها ریزش می کنند و و در همین محل موهای جدید شروع به رویش می نمایند.

اغلب افراد در حالت طبیعی روزانه 50-100 موی خود را از دست می دهند؛ اما با داشتن حدود 100000 مو در کف سر، این میزان ریزش مو نباید سبب کم پشت شدن موی سر گردد.

افزایش سن به طور طبیعی سبب کم پشت شدن تدریجی مو می گردد. با وجود این چنانچه سرعت ریزش مو بیشتر از سرعت رویش مجدد آن باشد، یا زمانی که موهای جدید نازکتر از موهای از دست رفته باشند و یا موها بصورت پراکنده رویش کنند، ریزش مو می تواند منجر به طاسی گردد.

ریزش موی تریکوتیلومانیا (trichotillomania)

تریکوتیلومانیا به دلیل کندن موها توسط بیمار ایجاد می‌شود و در کودکان نسبت به بزرگسالان و خانم‌ها نسبت به آقایان شایع‌تر است. این بیماری معمولاً در ابتدای کودکی و نوجوانی شروع می‌شود.

تظاهر آن معمولا در ناحیه اسکالپ و گاهی در ناحیه ابروها و مژه‌ها دیده می‌شود. ناحیه درگیر شکل عجیب و حاشیه نامنظم و موهایی با اندازه‌های مختلف دارد. برای درمان ریزش موی تریکوتیلومانیا از رفتار درمانی یا دارو درمانی استفاده می‌شود.

نشانه های تریکوتیلومانیا

افزون بر تکرار کشیدن و کندن مو، از دیگر نشانه های این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- احساس تنش پیش از کندن مو یا هنگام تلاش برای مقاومت در برابر نیاز به کندن مو
- احساس آرامش، رضایت و شادی پس از عملی کردن تکانه کندن مو
- احساس پریشانی یا مشکلاتی در زندگی کاری و اجتماعی به واسطه کندن مو
- برهنگی بخش هایی که تارهای مو کشیده و کنده شده اند
- رفتارهایی مانند وارسی ریشه مو، چرخاندن مو، کشیدن مو بین دندان ها، جویدن مو، یا خوردن مو

بسیاری از افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا تلاش می کنند منکر مشکل خود شوند و ممکن است با استفاده از کلاه، روسری و ابروها و مژه های مصنوعی ریزش موی خود را پنهان کنند.

چه عواملی موجب تریکوتیلومانیا می شوند؟

دلیل دقیق تریکوتیلومانیا همچنان ناشناخته است. این شرایط ممکن است با اختلالاتی در مسیرهای مغزی که مناطق درگیر در تنظیم هیجانی، حرکت، شکل گیری عادت، و کنترل تکانه را به هم پیوند می دهند، مرتبط باشد.

همچنین، برخی افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا ممکن است به افسردگی یا اضطراب مبتلا باشند. احتمال مشاهده تریکوتیلومانیا در افرادی که سابقه خانوادگی دارند نیز اندکی بیشتر است.

تریکوتیلومانیا چگونه درمان می شود؟

درمان اصلی برای تریکوتیلومانیا نوعی رفتار درمانی است که به نام «تمرین برگرداندن عادت» شناخته می شود. در واقع، این به معنای جایگزینی یک عادت بد با چیز دیگری است که مضر نیست.

با این روش، افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا ابتدا تشخیص این که چه زمانی و کجا نیاز به کشیدن و کندن مو را احساس می کنند را فرا می گیرند. همچنین، آنها چگونگی کسب آرامش و انجام کاری دیگر که به آنها آسیب نمی رساند را فرا می گیرند، که روشی برای کاهش تنش در زمان احساس نیاز به کشیدن مو محسوب می شود.

این کار می تواند به سادگی مشت کردن دستی باشد که آنها برای کشیدن و کندن مو استفاده می کنند. درمان می تواند به هر گونه تفکر نامطلوب و مضر که ممکن است بر استرس محرک رفتار اضافه کند، رسیدگی کند.

تجویز دارو نیز می تواند بخشی از برنامه درمان باشد. نوعی از ضد افسردگی ها به نام مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) ممکن است در کمک به کاهش نیازهای بسیار شدید مفید باشند. آنتی سایکوتیک(ضد روانپریشی) های آتیپیک مانند الانزاپین یا آریپیپرازول گاهی اوقات ممکن است به صورت تک یا در ترکیب با یک SSRI استفاده شوند.

عوارض مرتبط با تریکوتیلومانیا چیست؟

عفونت، آسیب پوست، و ریزش موی دائمی از عوارض احتمالی تریکوتیلومانیا هستند. ریزش مو و آسیب پوست می توانند به مشکلاتی در زمینه عزت نفس و تصویر بدن منجر شوند. در موارد شدید، برخی افراد ممکن است از حضور در موقعیت های اجتماعی به منظور پنهان کردن ریزش مو اجتناب کنند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

چنانچه بطور ناگهانی دچار ریزش مو شده اید، و یا در موقع شانه کردن یا شستن موها، ریزش موی شما بیش از حد معمول است، باید به پزشک مراجعه نمایید.ریزش موی ناگهانی می تواند نشانه ای از بیماری خاصی باشد و نیاز به درمان دارویی داشته باشد.

برای ریزش موی دائمی و طاسی، درمان قطعی شناخته نشده است، با وجود این می توانید در مورد درمان های دارویی برای کاهش سرعت ریزش مو و پنهان کردن ریزش مو با پزشک مشورت نمایید.

آزمایش های تشخیصی

سابقه کامل پزشکی، سابقه خانوادگی و ارزیابی وضعیت جسمی در تشخیص کمک کننده می باشد. الگو و سرعت ریزش مو و وجود آسیب های مربوط به مو (مانند موهای شکننده) و علایم همراه آنها به تشخیص کمک می کنند.

چنانچه علت ریزش مو بعد از معاینه مشخص نگردید، انجام آزمایش های ذیل ضروری می باشد:

•    آزمون کشیدن مو: چندین دسته مو به آرامی کشیده می شود تا مشخص گردد چه میزانی از موها ریزش دارند. این آزمون به شما کمک می کند تا مرحله ریزش مو را تعیین نمایید و برای تشخیص و جلوگیری از telogen effluvium کمک کننده می باشد.

•    نمونه برداری از پوست: نمونه برداری از پوست سر یا چند موی چیده شده از سر، به تشخیص اینکه آیا ریزش مو بعلت عفونت است، کمک می کند.

•    برداشت بافت (بیوپسی): زمانی که تشخیص مشکل باشد( بخصوص در مورد آلوپسی منطقه ای یا آلوپسی مربوط به زخم) برای اطمینان از این روش استفاده می شود. برای انجام این تست، پزشک از ابزار دایره مانندی برای برداشت بافت از لایه های عمیقتر پوست استفاده می کند.

•    آزمایش های غربال گری برای بیماریهای مرتبط: برای تعیین اینکه ریزش مو مربوط به بیماری خاصی (مانند بیماری تیروئید، دیابت و لوپوس)هست یا نه، پزشک آزمایشاتی را انجام می دهد. گاهی اوقات داروهای خاصی که برای درمان بیماری های مجرای گوارشی، آرتریت، افسردگی، مشکلات قلبی و فشار خون تجویز می گردند، ممکن است سبب ریزش مو گردند.

پیشگیری

نکات ذیل به شما کمک می کند تا موهای خود را سلامت نگه دارید و ریزش موی تان به حداقل برسد:

•    رژیم متعادلی از انواع مواد مغذی دریافت کنید.

•    با ملایمت با موهایتان رفتار کنید. هروقت که ممکن بود، اجازه دهید موهایتان بطور طبیعی خشک شوند.

•    از محکم بستن موهای خود به شکل دم اسبی و... اجتناب نمایید.

•    از پیچیدن، پوش دادن و کشیدن موها اجتناب نمایید.

•    از متخصص مراقبت از مو درمورد کلاه گیس و روش های درست کردن مو کمک بخواهید تا بتوانید کم مویی خود را بپوشانید.

•    استفاده از داروی بدون نسخه ماینوکسیدیل در درصدی از افراد سبب رویش مو و جلوگیری از ریزش می گردد. دیگر محصولا ت بدون نسخه رویش مو، منافع مورد تاییدی ندارند.

درمان دارویی

طاسی (چه بصورت موقتی و چه دائمی) قابل درمان نمی باشد. اما درمان های مربوط به ریزش مو، رویش مو را افزایش می دهند و کم مویی را پنهان می سازند. در برخی از انواع ریزش مو، رویش مجدد مو ممکن است بدون هیچ درمانی بازگردد.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت عصرایران
سایت بیتوته