نویسنده: مارتین گریفیتس
مترجم: علیرضا طیب
مترجم: علیرضا طیب
طی دو دهه گذشته بسیاری از پژوهندگان روابط بین الملل نسبت به این ادعای واقع گرایی که رفتار دولت ها را بهتر از همه می توان با نادیده گرفتن ستیز درون کشورها بر اساس این فرض شناخت که دولت ها بازیگران تک بافت و خردمندی در روابط بین الملل هستند هرچه بیش تر تردید پیدا کرده اند. گرایش آشکار مخالف این را می توان در جامعه شناسی تاریخی مشاهده کرد که در آن، نویسندگانی چون مایکل مان، چارلز تیلی و آنتونی گیدنز برای بی اعتبار ساختن این نگرش مارکسیستی (ـــ مارکسیسم) که بهترین تبیین برای تمامی سطوح سیاست تلقی آن ها به مثابه نتیجه کشمکش های طبقاتی داخلی در بستر سرمایه داری است به روابط بین الملل متوسط می شوند. به گفته مایکل مان «جامعه شناسان فهمیدند که رشته تخصصی ما از تأثیر ژئوپلتیک بر مناسبات اجتماعی غفلت دارد. ما نخست دقیقاً شکل سنتی واقع گرایی را که بسیاری از دست اندرکاران روابط بین الملل از آن گریزان بودند وام گرفتیم »(Mann 1996:221). اما شیوه استفاده چارلز تیلی از «واقع گرایی» در تلاش برای شناخت دگرگونی بلندمدت اجتماعی در سطح جهانی با آن چه بسیاری از محققان روابط بین الملل از اصطلاح واقع گرایی می فهمند فاصله بسیار دارد. گرچه تیلی در دستور کار جامعه شناسی تاریخی از نو برای جنگ نقش قاطعی در تبیین سربرآوردن دولت ملی قائل شده است، از دو جهت مهم با بسیاری از «واقع گرایان» روابط بین الملل فاصله دارد. نخست، او به جای الگوهای تاریخی توازن قدرت میان دولت ها به روندهای بلندمدت شکل گیری خود دولت علاقه مند است. دوم، از فرض وجود تفاوت گوهری قاطع میان روابط «داخلی» و «بین المللی» را کنار می گذارد که بر اساس آن ویژگی های مشخص روابط بین الملل (جنگ، اقتدارگریزی، توازن قدرت)نقطه مقابل سرشت مسالمت آمیز و «قاعده مند» سیاست در داخل دولت برخوردار از حاکمیت معرفی می شود. به گفته تیلی:
دست کم در تجربه چند سده گذشته اروپا، تصویری که از جنگ سازان و دولت سازان در مقام کارسالاران اجبارگر و خودپرست ترسیم شده است شباهت بیش تری با واقعیت ها دارد تا تصویرهای جایگزین اصلی آن: اندیشه قرارداد اجتماعی (یا) اندیشه جامعه ای که هنجارها و انتشارات مشترک آن نوع معینی از حکومت را ایجاب می کند (Tilly 1968b:196).
بنابراین خطاست اگر فرض کنیم که مطرح شدن جامعه شناسی تاریخی در بررسی روابط بین الملل موقعیت «واقع گرایی» به مثابه چارچوب مسط تحلیل را ایمن و دست نخورده باقی می گذارد. گرچه برخی عناصر آن به ویژه تأکید بر نقش جنگ و حضور فراگیر قدرت در سیاست جهان به جای خود باقی می ماند، تکفیک سنتی میان سیاست داخلی و سیاست بین الملل به منزله ابزار سودمندی برای تحلیل، فوق العاده مورد تردید قرار می گیرد. همان گونه که فیتز پاتریک خاطر نشان می سازد، چارلز تیلی و دیگران دقیقاً از همان فهرست پرسش هایی درباره سیاست قدرت «داخلی» آغاز می کنند... که در گفتمان واقع گرایی به شکلی مؤثر سرکوب شده اند و سپس در نتیجه ناخرسندی از قدرت تبیین کنندگی بُن نگره های «داخلی» جا افتاده متوجه ابعاد «بین المللی» (یا ... ژئوپلیتیکی) این گونه درگیر می شوند.(Fitzpatrick 1991:101)
در واقع، «ناخرسندی از بن نگره های جا افتاده» چه در جامعه شناسی، چه در علوم سیاسی یا در روابط بین الملل از مضامین همیشگی آثار تیلی است که از نخستین تحلیل های او درباره خشونت جمعی در فرانسه سده هجدهم آغاز می شوند و تازه ترین کارهای او درباره سربرآوردن دولت و نقش انقلاب در تاریخ اروپا را نیز در بر می گیرند.
چارلز تیلی در 1929 در لومبارد واقع در ایالات ایلینویز چشم به جهان گشود. در دانشگاه هاروارد به تحصیل پرداخت و مدرک کارشناسی خود را در 1950 گرفت. در جریان جنگ کُره در نیروی دریایی ایالات متحده خدمت می کرد و سپس به هاروارد بازگشت و دکترای جامعه شناسی خود را در 1958 دریافت کرد . در دهه 1960 به تدریس در دانشگاه های دلاویز، تورنتو و هاروارد پرداخت. در 1969 استاد تاریخ و جامعه شناسی دانشگاه میشیگان شد. در همین دانشگاه مرکز پژوهش ها درباره سازمان اجتماعی را تأسیس کرد. در این مرکز، وقت و پول و تلاش جمعی قابل ملاحظه ای را (به همراه همسر و پسرش) صرف ایجاد بانک های اطلاعاتی عظیمی از شواهد تجربی برای آزمودن فرضیه ها و بسط نظریه هایی درباره منافع و پویش های «کنش جمعی» در تاریخ اروپا با تکیه خاص بر فرانسه کرد. به گفته لین هانت، تیلی او را به «یک فرمانده [کارآفرین] تحقیقات، به یک هنری فورد تشبیه کرده اند که تولید انبوه بررسی های کمّی درباره اعتصابات، و شورش های غذا، و تمردهای مالیاتی را هدایت می کند»(Hunt 1984:255). تیلی در 1981 استاد کرسی تئودور نیوکامب در رشته علوم اجتماعی دانشگاه میشیگان شد. سه سال بعد در مقام استاد برجسته جامعه شناسی و تاریخ به مدرسه جدید پژوهش های اجتماعی در میشیگان پیوست و در 1990 استاد برجسته این دانشگاه شناخته شد. در 1996 در مقام استاد جدید کرسی جوزف باتن وایزر در رشته علوم اجتماعی به دانشگاه کلمبیا رفت.
نخستین نکته ای که باید درباره تیلی خاطر نشان سازیم حجم آثار منتشر شده اوست. او بیش از بیست کتاب به رشته تحریر درآورده است و عضو هیئت سردبیری یک دوجین نشریه در حوزه های تاریخ، علوم سیاسی و جامعه شناسی است. در مجال کوتاهی چون مدخل حاضر تنها می توانیم روی حوزه هایی تکیه کنیم که برای محققان روابط بین الملل بیشترین اهمیت را دارد.
تیلی در دهه 1960 تلاش هایی خود را روی پدیده «خشونت جمعی» در تاریخ فرانسه متمرکز ساخت و برای ترسیم نقشه دگرگونی اجتماعی و تبیین آن، کل پیشینه شورش ها، تظاهرات خشونت بار و کشمکش های میان گروه های رقیب را بررسی کرد. نخستین کتاب او خریدار (1964) پی جویی روند «شهرنشینی» و «تمرکز گرایی» شتابان و ناموزن در غرب فرانسه پیش از قیام بزرگ سال 1793 است. حرف او در کتاب یادشده این است که شاید جرقه خشونت ضد انقلابی در آن سال را سربازگیری زده باشد ولی در واقع این پدیده محصول دگرگونی ساختاری، اقتصادی و اجتماعی بود. کشاورزان و افزارمندان محلی برضد «میهن پرستان» طرف «اشراف» را گرفتند زیرا میهن پرستان عامل دست دولت روبه گسترش و شدیداً منفور و نماینده بازارهای شهری در حال پیشروی و تهدیدکننده بودند.
در سلسله کتاب هایی که پس از این کتاب منتشر شد (اعتصابات در فرانسه 1968-1830 که در 1974 منتشر شد؛ سده شورش ها 1930 -1830 که در 1975 چاپ شد؛ از بسیج تا انقلاب، چاپ 1978) تیلی همان مضامین مطرح شده در کتاب خریدار را پی گرفت. تیلی با متمرکز شدن روی فرانسه و در عین حال مرتبط ساختن استدلالش با دیگر دولت های اروپایی، نوعی دستور کار پژوهشی با دو کانون جداگانه را پی ریخت. از یک سو، به «مردم کوچک» و شیوه های عمل گروه های خاص برای دفاع از منافع خودشان یا توسعه دادن این منافع در برابر دیگر گروه ها-قطع نظر از این که چه برداشتی از منافع خود داشته باشند-علاقه مند بود. از سوی دیگر، شیفته تأثیری بود که دگرگونی های ساختاری عظیم بر زندگی مردم می گذارند؛ تغییراتی که به شکلی رمز آلود قواعد کنش جمعی را بازنویسی می کنند. او بین انواع مختلف «خشونت جمعی» در تاریخ فرانسه تفاوت قاطعی قائل است. پیش از تلاش هایی که فرمانروایان در سده هفدهم برای متمرکز ساختن دولت فرانسه به عمل آوردند خشونت اساساً رقابت آمیز است. این نوع خشونت بین گروه های مختلف جوامع محلی رخ می دهد و محصول تعارض همیشگی ولی پایدار منافع و قدرت است. از میانه سده هفدهم تا دومین انقلاب سال 1849 خشونت اساساً واکنشی است. این نوع خشونت، تجلی «ستیزهای دفاعی و واپس نگر میان... مردم محلی... و کارگزاران ملت است» (Tilly 1975b:50). این دوره، دوران بزرگ شدن چشمگیر دولت فرانسه است که وصول مالیات های بیش تر و منابع فزاینده ای را به نفع بازار ملی بالنده محصولات کشاورزی ایجاب می کند. سرانجام، از میانه سده نوزدهم خشونت غیرواکنشی و فعال شکل غالب بوده است زیرا گروه ها دیگر در برابر دست اندازهای دولت مقاومت نمی کنند بلکه جویای کنترل یا اعمال نفوذ آن هستند. خودگروه ها هم از سازمان های همبایی غیررسمی و غیر دائمی به انجمن های پایدار با هدف و غرض مشخص تبدیل می شوند.
وقتی در دهه 1960 و اوایل دهه 1970 نوشته های مربوط به خشونت جمعی در فرانسه گسترش یافت تیلی شروع به پرداخت سمت گیری نظری خاصی برای بررسی دگرگونی اجتماعی کرد که فرض های جامعه شناسی دورکم را که در ایالات متحده غلبه داشت به چالش می کشید. مطابق سنت دورکم، خشونت جمعی نتیجه آشفتگی اجتماعی، تنش ها، بی هنجاری و فروپاشی کنترل اجتماعی است. تیلی هم به معارضه با این فرض برخاست که نظام های اجتماعی ذاتاً خوب و بی خطرند و هم جانبداری سیاسی جامعه شناسان به نفع حقوق و نظم و وضع موجود را به چالش کشید. همان گونه که ویلیام سیوئل گفته است تیلی «جامعه را مرکب از گروه هایی با منافع متعارض می داند که نه اجماع ارزشی یا حرکت های بازتعادلی نظام دقیقاً تنظیم شده اجتماعی بلکه اعمال قدرت اقتصادی و سیاسی آن ها را کنار هم نگه می دارد»(Sewell 1990:528). تیلی در اواخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 با صراحت بیش تری درباره مبنای فرض های روش شناختی خود و چگونگی تعارض آن ها با رویکردهای سنتی در پژوهش های جامعه شناختی سخن گفت. وی در 1984 کتاب ساختارهای بزرگ، روندهای عظیم، مقایسه های کلان را که بیانیه ای درباره جامعه شناسی تاریخی بود منتشر ساخت.
حرف اصلی این کتاب این است که باید خودمان را از آن چه تیلی هشت (اصل موضوعه خطرناک) اندیشه جامعه شناسی سده نوزدهم می خواند خلاص کنیم. این اصول نادرست شامل این باورهاست: 1) جوامع جداگانه و خودمختاری وجود دارند؛ 2) رفتار اجتماعی زاده وضعیت ذهنی فردی است؛ 3) دگرگونی اجتماعی، پدیده اجتماعی منسجمی است؛ 4) دگرگونی های اجتماعی بزرگ طی یک رشته مراحل رخ می دهند؛ 5) تفکیک و تنوع یابی به پیشرفت می انجامد و نیز به 6) بی نظمی؛ 7) بی نظمی و «رفتار هنجارشکن» نتیجه دگرگونی سریع اجتماعی و است و 8)ستیزی که مقام های قانونی به راه اندازند مشروع است و ستیزی که افراد به راه اندازند نامشروع. تیلی در این کتاب نشان می دهد که چگونه این اصول موضوعه «حکمت عامیانه سده نوزدهم» هنوز بررسی جامعه شناسی را زیر تأثیرخود دارد و با ملایمت می گوید که در نتیجه، «بخش اندکی از ارزش بلندمدت علوم اجتماعی برخاسته از صدها بررسی ای است که طی چند دهه گذشته صورت گرفته و به تحلیل های آماری از جمله درباره بیش تر دولت های ملی جهان پرداخته اند.» (Tilly 1984:77). آماج های اصلی تیلی نه مارکس آخر کتابش تلاش خود را صرف کار سازنده تری می کند. او به جامعه شناسان اصرار می ورزد که به «کار واقعاً تاریخی» بپردازند و بر اساس این فرض پژوهش کنند «که زمان و مکان پیدایش یک ساختار یا روند در سرشت آن تأثیر دارد، توالی وقوع رویدادهای مشابه تأثیری اساسی بر نتایج آن ها می گذارد، و پیشینه موجود ساختارها و روندهای گذشته مسئله ساز است»(Tilly 1984:79). این کتاب برای محققان روابط بین الملل مقدمه سودمندی است که باید پیش از بررسی کتابی خوانده شود که اساس شهرت تیلی را در بررسی روابط بین الملل تشکیل می دهد: اجبار، سرمایه و دولت های اروپای 1990-990 که تشکیل در 1990 منتشر شد.
اجبار، سرمایه و دولت های اروپایی برنهادی است که از استدلال های روش شناختی و گوهری تیلی که وی در دهه پیش از انتشار کتاب مطرح ساخته بود. از برخی جهات، این بررسی نمایان گر اوج علاقه ای است که تیلی در طول عمر خویش به شکل گیری دولت نشان داده است و استدلال هایی را بسط می دهد که وی از سال 1975 که کتاب شکل گیری دولت های ملی در اروپای غربی را ویرایش کرد مطرح ساخته است. تیلی به دو پرسش خیلی بزرگ می پردازد: چه توضیحی برای تفاوت های زمانی و مکانی موجود بین شکل های مختلف دولت اروپایی وجود دارد و چرا سرانجام همه آن ها به دولت ملی ختم شد؟ نظریه های مسلط اغلب «به مسیر محوری واحدی برای شکل گیری دولت اروپایی قایل اند و مجموعه ای از انحراف ها از این مسیر را بر اساس ناکارآمدی، ضعف، بداقبالی، جایگاه ژئوپلیتیکی، یا زمان بندی رشد اقتصادی تبیین می کنند»(Tilly 1990:6). وی به شکلی بسیار مشروح نشان می دهد که شکل گیری دولت در اروپا به هیچ وجه روندی یکدست نبوده است. دولت ملی تمام عیار، شکل بسیار تازه و نادر حکومت سیاسی است. دولت ملی ناچار بود طی دوره های طولانی از تاریخ، صحنه سیاسی اروپا را با دولت شهرها، امپراتوری ها، قلمروهای دین سالار و سایر شاهزاده نشین های گوناگونی که داشت که بازتاب آمیزه های مختلفی از دو «خمیرمایه» متفاوت دولت سازی بودند: اجبار و سرمایه. اساساً تیلی مدعی است که دولت ها را با ضرورت دست زدن به جنگ شکل می دهد و این ضرورت به نوبه خود، حاکمان دولت ها را ناگزیر از استخراج منابع می کند. در شرایط «سرمایه بَر» منابع به پول تبدیل یا برای تولید ارزش اضافی به کار گرفته می شوند. کنترل منابع در دست کسانی است که در مبادله و تولید برای بازارهای گوناگون شرکت دارند و نام دیگرشان سرمایه دار است. در شرایط «اجباربَر» منابع عیناً وجود دارند (به ویژه مواد خام) و کنترل آن ها در دست زمین دارانی است که برای استخراج شان متکی به قهر و اجبارند. در این شرایط معمولاً منابع در قلمرو بزرگی پراکنده است.
نظریه اساسی تیلی این است که چون دولت های مختلف در شرایط متفاوتی سربرمی آورند و چون این دو نوع شرایط، الگوهای متفاوتی از چانه زنی و سازمان دهی دولت برای استخراج منابع ایجاب می کنند دولت ها از حیث سازمان و توسعه با هم متفاوت خواهند داشت. در شرایط بسیار سرمایه بر-راین لند، هلند، ایتالیا-دولت ها معمولاً کوچک تر، مبتنی بر یک شهر، جمهوری وتجاری خواهند بود. این گونه دولت ها مادام که راه های تجاری تحت کنترل شان سطوح بالایی از منابع را که برای دفاع نظامی کافی باشد عایدشان کند می توانند شکوفا شوند. در شرایط بسیار اجبارتر معمولاً امپراتوری های بزرگی مانند روسیه و عثمانی سر برخواهند آورد. این نوع دولت می کوشد زمین داران محلی را که منابع پراکنده را در کنترل خود دارند تحت انضباط و کنترل درآورد و نیز می کوشد این منابع را برای دولت متمرکز سازد. ولی این کار، بسیار دشوار و اغلب ناکاراست. تیلی این جابه تبعیت از استدلال مایکل مان می گوید گرچه ارتش های امپراتوری می توانند بدون دشواری چندانی کشاورزان را مقهور سازند ولی نمی توانند بر منابع فوق العاده متمرکز مراکز سرمایه بر غلبه یابند. برخی امپراتوری ها چون مجارستان و هنلد حتی نمی توانند زمین داران محلی خودشان را کنترل کنند
در بینابین این دو حد نهایی، دولت هایی مانند انگلستان، فرانسه، اسپانیا و پروس بودند که در مناطقی با آمیزه های مختلفی ازمنابع سرمایه و اجبار سربرآوردند. آن ها بسته به آمیزه خاص خودشان ترکیبی از ویژگی های هر یک از دوسر طیف را پیدا کردند. همگرایی همه دولت ها به سوی قالب دولت ملی هنگامی رخ داد که دیگر امکان تبدیل راحت و آسان منابع به توانایی جنگ فراهم نبود. پس از انقلاب فرانسه، دیگر نمی شد با استخدام و تدارک ارتش های مزدور جنگید. این گونه ارتش ها توان مقابله با نیروهای ملتی مسلح را نداشتند. چنین نیروهایی به طرزی مؤثرتر و کم هزینه تر و در مقیاس بزرگ تر از آن چه ارتش های مزدور اروپا در فاصله سال های 1400 و 1700 تجربه اش را داشتند می جنگیدند.
در نتیجه از 1700 تا 1918 دولت شهرها کم تر کارآمد و امپراتوری های اروپا در روند رقابت له شدند و دولت های ملی به منزله شکل مسلط حکومت سیاسی سربرآوردند که وسعت، بسیج ملی، و دسترسی به استخراج منابع تجاری و اجبار را در یک جا در خود جمع آورده بود. دولت هایی مانند انگلستان و فرانسه توانستند از مزیت های هر دو نوع شرایط که در اختیارشان بود بهره برداری کنند. آن ها ماشین های دولتی نسبتاً قوی، اشراف با اعتماد به نفس، اقتصادهای پرتلاش بازارنگر، و یک طبقه تجارت پیشه نیرومند داشتند؛ به همین دلیل، گذار به حکومت مستقیم در چارچوب دولتی ملی را نسبتاً زود شروع کردند. مناطق سرمایه بر چون ایتالیا و مناطق اجباربر مانند اروپای شرقی آهسته تر به هنجار دولت ملی منتقل شدند.
ولی عامل تعیین کننده در تبیین پیدایش دولت ملی، افزایش ابعاد جنگ و یکپارچگی فزایند نظام دولت های اروپایی است. برتری نظامی دولت های ملی بر رقبای شان کلید پاسخ گویی به پرسشی است که تیلی در آغاز این کتاب برای خودش مطرح می سازد.
در سده بیستم به گفته تیلی جنگیدن کار، تخصصی تر و حرفه ای تر شده است. این بار دیگر موجب شده است دولت ها در شرایط متفاوت مسیرهای مختلفی را در پیش گیرند. در دولت های سرشار از سرمایه و با اقتصاد مسلط، حرفه ای شدن ارتش «مدنی شدن» فزون تر حکومت را تسهیل کرده است. زیر فشارهای شدید برخاسته از لزوم استخراج منابع برای جنگ، مقام های دولت حقوق مختلفی را به مردم خویش واگذار کرده و طیف رو به گسترشی از مسئولیت های داخلی را پذیرفته اند. ولی در دولت های وابسته، «در حال توسعه» و گرفتار رقابت منطقه ای یعنی در جهان سوم حرفه ای تر شدن ارتش موجب نظامی تر شدن حکومت ها گردیده زیرا منابع اجبارگرانه نیروهای مسلح برتر از منابع ضعیف مبتنی بر سرمایه رژیم های غیرنظامی از کار درآمده است.
تیلی در 1992 تأملات خویش درباره پیامدهای جنگ سود را با توجه به نظریه خودش درباره تحکیم دولت ملی در اروپا منتشر ساخت. به اعتقاد وی در کوتاه مدت، اروپا شاهد دو خط سیر متعارض خواهد بود. از یک سو، شمار دولت ها به ویژه در اروپای شرقی و بخش هایی از اتحاد شوروی سابق افزایش خواهد یافت. جذبه جهانی اندیشه ملی همچنان الهام بخش کسانی خواهد شد که تیلی آن ها را ملت گرایان «دولت طلب» می خواند البته او برای این روند افزایش شمار دولت ها حد و مرزی قائل است. در اروپای غربی به باور تیلی فشارهای «جنگیدن» دست کم موقتاً فروکش کرده است. در نبود یک دشمن هسته ای سرتا پا مسلح، دولت های ثروتمند دیگر نیازی به پرداختن به روند تحکیم دولت نخواهند داشت. در عوض، تیلی عوامل چندی را مشخص می سازد که خطر مرگ دولت های تحکیم یافته را به همراه دارند. عوامل یاد شده از این قرارند: جابه جایی سرمایه در جهان، اهمیت فزاینده سرمایه ژاپن در آسیا، ایالات متحده و اروپا، زنجیره های جهان گستر نیروی کار، انتقال سریع اطلاعات و فناوری، توانایی کاهنده دولت های ثروتمند ... برای حذف کارگران تهیدست خارجی از بازارهای کار خودشان ... همگی خبر از تحلیل رفتن توانایی هر دولت برای کنترل مرزهای خود، در امان نگه داشتن شهروندانش از نفوذهای بیرونی، [و] برقراری سیاست های عمومی مستقل و متمرکز می دهند.
(Tilly 1992:715)
تیلی نتیجه می گیرد که آینده می تواند بی خطر یا پرخطر باشد. از یک سو این امکان وجود دارد که جهانی متنوع تر داشته باشیم که از برخی جهات «البته بدون امپراتوری ها و دولت های کوچک پرجنجال» به صحنه سیاسی اروپای قرون وسطی شباهت داشته باشد. از سوی دیگر، پایان یافتن «قرارداد حمایت» رسمی میان حکومت گران و افراد تحت حکومت می تواند به شکل غیررسمی منجر به «دنیایی آکنده از راهزنی، نفرت، کوته نگری، و نابرابری فاحش» شود (Tilly 1992:717). ممکن است دولت ها دیگر نیازی به محترم شمردن حقوق گروه هایی مانند کارگران سازمان یافته نبینند و دستاورد سال ها اقدام جمعی فعالانه آرام آرام بر باد برود. تیلی امیدوار است که «کثرت گرایی خوش خیم» بر «از هم پارگی بدخیم» پیروز شود ولی در این مورد چندان اطمینانی ندارد.
در مقام نتیجه گیری باید دامنه فراخ و جسورانه پژوهش های تیلی را ستود. او در پایان سده بیستم در خط مقدم جامعه شناسی تاریخی قرار دارد و همان گونه که می شد انتظارش را داشت آثار او بسیار مورد توجه تمامی دانشمندان علوم اجتماعی و نه صرفاً بررسی کنندگان روابط بین الملل قرار گرفته است. اگر در آثار او نقصی قابل توجه وجود داشته باشد همان نقصی است که در آثار مایکل مان هم می توان مشاهده کرد. در تحلیل نهایی، تیلی یک ماده گراست. با وجود توجه راستینی که به منافع گروه هایی دارد که با هم رقابت می کنند و گاه در صدد اعمال نفوذ بر دولت برمی آیند ولی همیشه بر نقش نیروهای ساختاری که ظاهراً بیرون از کنشگران منفرد قرار دارد تأکید می ورزد. به همین سان، نقش اندیشه ها را نیز کم اهمیت تر از تعامل اقتصاد و جنگ در تاریخ بشر می داند. همان گونه که جک گلدستون گلایه می کند:
مسائل ایدئولوژیک هیچ نقشی در نظریه تکوین دولت های او ندارد. اصلاح مذهب و سربرآوردن ایدئولوژی های ملت گرایانه صرفاً بهانه هایی برای جنگ ها بودند و مستقلاً دولت را شکل ندادند... از این اندیشه که دولت ها واجد کیفیات مثبتی هستند به گونه ای که شاید مردم خواستار دولت های قوی تر یا ملت گرا باشند و نه این که صرفاً از اجحافات آن ها در رنج باشند ظاهراً نشانی در تاریخ تیلی وجود ندارد.(Goldestone 1991:177)
با همه این ها باید گفت چارلز تیلی از نو جنگ را در کانون بررسی های جامعه شناسی و روابط بین الملل جای داده است و آثارش برای تمامی کسانی که مثل او از «بُن نگره های» موجود روابط بین الملل سرخورده اند بسیار الهام بخش است. اما آنان که از چارلز تیلی الهام می گیرند با چالشی دو وجهی روبه رو هستند: چگونه نقش اندیشه ها را در بررسی مقایسه ای دگرگونی اجتماعی وارد کنند و چگونه گرایش های بلندمدت را با روندهای کوتاه مدت پیوند دهند. با توجه به آهنگ دگرگونی فناوری جنگ، نژاد بشر دیگر نمی تواند اجازه دهد جنگ مانند گذشته نقشی محوری در ناکامی هایش داشته باشد.
ـــ گیدنز؛ هرتس؛ مان؛ وِنت
-1974 Strikes in France,1830-1968,Cambridge,Cambridge University Press.
-1975a The Formation of National States in Western Europe (ed),Princeton,New Jersey,Princeton University Press.
-1975b The Rebellious Century,1830-1930 (With Louise Tilly and Richard Tilly),Harvard,Massachusetts,Harvard University Press.
-1978 From Mobilization to Revolution,Reeding,Massachusetts,Addison-Wesley,
-1981 As Sociology Meets History,New York,Academic Press
-1984 Big Structures,Large Processes,Huge Comparisons New York,Russell sage Foundation.
-1968a The Contentionus French,Cambridge,Massachusetts,Belknap Press.
-1986b War making and state making as Organized Crime,in paul Evans,Dietrich Rusechemeyer,and Theda skocpol (eds),
Bringing the Stage Back in,Cambridge,Cambridge University Press,169-98.
-1990 Coercion,Capital and European States,AD 990-1990,Oxford,Basil Blackwell.
-1992 Futures of European state,Social Research 59.
-1993 European Revolutions,1792-1992,Oxford,Basil Blackwell.
-1991 Goldestone,Jack A.States making wars making states making wars,...,Contemporary Sociology 20.
- Sewell,William J.Collective violence and collective loyalties in France:why the French revolution made a differnce,politics and Society 18.
-1984 Hunt,Lynn,charles Tilly 's Collective action,in Theda Skocpol,(ed) Vision and Method in Historical Sociology,Cambridge,Cambridge University Press.
-1991 Smith Denis,The Rise of Historical Sociology,Cambridge,poity Press.
-1996 Mann,Michael,Authoritarian and liberal militarism:a contribution from comparative and historical sociology,in steve smith,ken Booth and Marysia Zalewski (eds),International Theory positivism and Beyond.Cambridge,Cambridge University Press.
مارتین گریفیتس
منبع مقاله :
گریفیتس، مارتین؛ (1388)، دانشنامه روابط بین الملل و سیاست جهان، ترجمه ی علیرضا طیب، تهران: نشر نی، چاپ دوم1390
دست کم در تجربه چند سده گذشته اروپا، تصویری که از جنگ سازان و دولت سازان در مقام کارسالاران اجبارگر و خودپرست ترسیم شده است شباهت بیش تری با واقعیت ها دارد تا تصویرهای جایگزین اصلی آن: اندیشه قرارداد اجتماعی (یا) اندیشه جامعه ای که هنجارها و انتشارات مشترک آن نوع معینی از حکومت را ایجاب می کند (Tilly 1968b:196).
بنابراین خطاست اگر فرض کنیم که مطرح شدن جامعه شناسی تاریخی در بررسی روابط بین الملل موقعیت «واقع گرایی» به مثابه چارچوب مسط تحلیل را ایمن و دست نخورده باقی می گذارد. گرچه برخی عناصر آن به ویژه تأکید بر نقش جنگ و حضور فراگیر قدرت در سیاست جهان به جای خود باقی می ماند، تکفیک سنتی میان سیاست داخلی و سیاست بین الملل به منزله ابزار سودمندی برای تحلیل، فوق العاده مورد تردید قرار می گیرد. همان گونه که فیتز پاتریک خاطر نشان می سازد، چارلز تیلی و دیگران دقیقاً از همان فهرست پرسش هایی درباره سیاست قدرت «داخلی» آغاز می کنند... که در گفتمان واقع گرایی به شکلی مؤثر سرکوب شده اند و سپس در نتیجه ناخرسندی از قدرت تبیین کنندگی بُن نگره های «داخلی» جا افتاده متوجه ابعاد «بین المللی» (یا ... ژئوپلیتیکی) این گونه درگیر می شوند.(Fitzpatrick 1991:101)
در واقع، «ناخرسندی از بن نگره های جا افتاده» چه در جامعه شناسی، چه در علوم سیاسی یا در روابط بین الملل از مضامین همیشگی آثار تیلی است که از نخستین تحلیل های او درباره خشونت جمعی در فرانسه سده هجدهم آغاز می شوند و تازه ترین کارهای او درباره سربرآوردن دولت و نقش انقلاب در تاریخ اروپا را نیز در بر می گیرند.
چارلز تیلی در 1929 در لومبارد واقع در ایالات ایلینویز چشم به جهان گشود. در دانشگاه هاروارد به تحصیل پرداخت و مدرک کارشناسی خود را در 1950 گرفت. در جریان جنگ کُره در نیروی دریایی ایالات متحده خدمت می کرد و سپس به هاروارد بازگشت و دکترای جامعه شناسی خود را در 1958 دریافت کرد . در دهه 1960 به تدریس در دانشگاه های دلاویز، تورنتو و هاروارد پرداخت. در 1969 استاد تاریخ و جامعه شناسی دانشگاه میشیگان شد. در همین دانشگاه مرکز پژوهش ها درباره سازمان اجتماعی را تأسیس کرد. در این مرکز، وقت و پول و تلاش جمعی قابل ملاحظه ای را (به همراه همسر و پسرش) صرف ایجاد بانک های اطلاعاتی عظیمی از شواهد تجربی برای آزمودن فرضیه ها و بسط نظریه هایی درباره منافع و پویش های «کنش جمعی» در تاریخ اروپا با تکیه خاص بر فرانسه کرد. به گفته لین هانت، تیلی او را به «یک فرمانده [کارآفرین] تحقیقات، به یک هنری فورد تشبیه کرده اند که تولید انبوه بررسی های کمّی درباره اعتصابات، و شورش های غذا، و تمردهای مالیاتی را هدایت می کند»(Hunt 1984:255). تیلی در 1981 استاد کرسی تئودور نیوکامب در رشته علوم اجتماعی دانشگاه میشیگان شد. سه سال بعد در مقام استاد برجسته جامعه شناسی و تاریخ به مدرسه جدید پژوهش های اجتماعی در میشیگان پیوست و در 1990 استاد برجسته این دانشگاه شناخته شد. در 1996 در مقام استاد جدید کرسی جوزف باتن وایزر در رشته علوم اجتماعی به دانشگاه کلمبیا رفت.
نخستین نکته ای که باید درباره تیلی خاطر نشان سازیم حجم آثار منتشر شده اوست. او بیش از بیست کتاب به رشته تحریر درآورده است و عضو هیئت سردبیری یک دوجین نشریه در حوزه های تاریخ، علوم سیاسی و جامعه شناسی است. در مجال کوتاهی چون مدخل حاضر تنها می توانیم روی حوزه هایی تکیه کنیم که برای محققان روابط بین الملل بیشترین اهمیت را دارد.
تیلی در دهه 1960 تلاش هایی خود را روی پدیده «خشونت جمعی» در تاریخ فرانسه متمرکز ساخت و برای ترسیم نقشه دگرگونی اجتماعی و تبیین آن، کل پیشینه شورش ها، تظاهرات خشونت بار و کشمکش های میان گروه های رقیب را بررسی کرد. نخستین کتاب او خریدار (1964) پی جویی روند «شهرنشینی» و «تمرکز گرایی» شتابان و ناموزن در غرب فرانسه پیش از قیام بزرگ سال 1793 است. حرف او در کتاب یادشده این است که شاید جرقه خشونت ضد انقلابی در آن سال را سربازگیری زده باشد ولی در واقع این پدیده محصول دگرگونی ساختاری، اقتصادی و اجتماعی بود. کشاورزان و افزارمندان محلی برضد «میهن پرستان» طرف «اشراف» را گرفتند زیرا میهن پرستان عامل دست دولت روبه گسترش و شدیداً منفور و نماینده بازارهای شهری در حال پیشروی و تهدیدکننده بودند.
در سلسله کتاب هایی که پس از این کتاب منتشر شد (اعتصابات در فرانسه 1968-1830 که در 1974 منتشر شد؛ سده شورش ها 1930 -1830 که در 1975 چاپ شد؛ از بسیج تا انقلاب، چاپ 1978) تیلی همان مضامین مطرح شده در کتاب خریدار را پی گرفت. تیلی با متمرکز شدن روی فرانسه و در عین حال مرتبط ساختن استدلالش با دیگر دولت های اروپایی، نوعی دستور کار پژوهشی با دو کانون جداگانه را پی ریخت. از یک سو، به «مردم کوچک» و شیوه های عمل گروه های خاص برای دفاع از منافع خودشان یا توسعه دادن این منافع در برابر دیگر گروه ها-قطع نظر از این که چه برداشتی از منافع خود داشته باشند-علاقه مند بود. از سوی دیگر، شیفته تأثیری بود که دگرگونی های ساختاری عظیم بر زندگی مردم می گذارند؛ تغییراتی که به شکلی رمز آلود قواعد کنش جمعی را بازنویسی می کنند. او بین انواع مختلف «خشونت جمعی» در تاریخ فرانسه تفاوت قاطعی قائل است. پیش از تلاش هایی که فرمانروایان در سده هفدهم برای متمرکز ساختن دولت فرانسه به عمل آوردند خشونت اساساً رقابت آمیز است. این نوع خشونت بین گروه های مختلف جوامع محلی رخ می دهد و محصول تعارض همیشگی ولی پایدار منافع و قدرت است. از میانه سده هفدهم تا دومین انقلاب سال 1849 خشونت اساساً واکنشی است. این نوع خشونت، تجلی «ستیزهای دفاعی و واپس نگر میان... مردم محلی... و کارگزاران ملت است» (Tilly 1975b:50). این دوره، دوران بزرگ شدن چشمگیر دولت فرانسه است که وصول مالیات های بیش تر و منابع فزاینده ای را به نفع بازار ملی بالنده محصولات کشاورزی ایجاب می کند. سرانجام، از میانه سده نوزدهم خشونت غیرواکنشی و فعال شکل غالب بوده است زیرا گروه ها دیگر در برابر دست اندازهای دولت مقاومت نمی کنند بلکه جویای کنترل یا اعمال نفوذ آن هستند. خودگروه ها هم از سازمان های همبایی غیررسمی و غیر دائمی به انجمن های پایدار با هدف و غرض مشخص تبدیل می شوند.
وقتی در دهه 1960 و اوایل دهه 1970 نوشته های مربوط به خشونت جمعی در فرانسه گسترش یافت تیلی شروع به پرداخت سمت گیری نظری خاصی برای بررسی دگرگونی اجتماعی کرد که فرض های جامعه شناسی دورکم را که در ایالات متحده غلبه داشت به چالش می کشید. مطابق سنت دورکم، خشونت جمعی نتیجه آشفتگی اجتماعی، تنش ها، بی هنجاری و فروپاشی کنترل اجتماعی است. تیلی هم به معارضه با این فرض برخاست که نظام های اجتماعی ذاتاً خوب و بی خطرند و هم جانبداری سیاسی جامعه شناسان به نفع حقوق و نظم و وضع موجود را به چالش کشید. همان گونه که ویلیام سیوئل گفته است تیلی «جامعه را مرکب از گروه هایی با منافع متعارض می داند که نه اجماع ارزشی یا حرکت های بازتعادلی نظام دقیقاً تنظیم شده اجتماعی بلکه اعمال قدرت اقتصادی و سیاسی آن ها را کنار هم نگه می دارد»(Sewell 1990:528). تیلی در اواخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 با صراحت بیش تری درباره مبنای فرض های روش شناختی خود و چگونگی تعارض آن ها با رویکردهای سنتی در پژوهش های جامعه شناختی سخن گفت. وی در 1984 کتاب ساختارهای بزرگ، روندهای عظیم، مقایسه های کلان را که بیانیه ای درباره جامعه شناسی تاریخی بود منتشر ساخت.
حرف اصلی این کتاب این است که باید خودمان را از آن چه تیلی هشت (اصل موضوعه خطرناک) اندیشه جامعه شناسی سده نوزدهم می خواند خلاص کنیم. این اصول نادرست شامل این باورهاست: 1) جوامع جداگانه و خودمختاری وجود دارند؛ 2) رفتار اجتماعی زاده وضعیت ذهنی فردی است؛ 3) دگرگونی اجتماعی، پدیده اجتماعی منسجمی است؛ 4) دگرگونی های اجتماعی بزرگ طی یک رشته مراحل رخ می دهند؛ 5) تفکیک و تنوع یابی به پیشرفت می انجامد و نیز به 6) بی نظمی؛ 7) بی نظمی و «رفتار هنجارشکن» نتیجه دگرگونی سریع اجتماعی و است و 8)ستیزی که مقام های قانونی به راه اندازند مشروع است و ستیزی که افراد به راه اندازند نامشروع. تیلی در این کتاب نشان می دهد که چگونه این اصول موضوعه «حکمت عامیانه سده نوزدهم» هنوز بررسی جامعه شناسی را زیر تأثیرخود دارد و با ملایمت می گوید که در نتیجه، «بخش اندکی از ارزش بلندمدت علوم اجتماعی برخاسته از صدها بررسی ای است که طی چند دهه گذشته صورت گرفته و به تحلیل های آماری از جمله درباره بیش تر دولت های ملی جهان پرداخته اند.» (Tilly 1984:77). آماج های اصلی تیلی نه مارکس آخر کتابش تلاش خود را صرف کار سازنده تری می کند. او به جامعه شناسان اصرار می ورزد که به «کار واقعاً تاریخی» بپردازند و بر اساس این فرض پژوهش کنند «که زمان و مکان پیدایش یک ساختار یا روند در سرشت آن تأثیر دارد، توالی وقوع رویدادهای مشابه تأثیری اساسی بر نتایج آن ها می گذارد، و پیشینه موجود ساختارها و روندهای گذشته مسئله ساز است»(Tilly 1984:79). این کتاب برای محققان روابط بین الملل مقدمه سودمندی است که باید پیش از بررسی کتابی خوانده شود که اساس شهرت تیلی را در بررسی روابط بین الملل تشکیل می دهد: اجبار، سرمایه و دولت های اروپای 1990-990 که تشکیل در 1990 منتشر شد.
اجبار، سرمایه و دولت های اروپایی برنهادی است که از استدلال های روش شناختی و گوهری تیلی که وی در دهه پیش از انتشار کتاب مطرح ساخته بود. از برخی جهات، این بررسی نمایان گر اوج علاقه ای است که تیلی در طول عمر خویش به شکل گیری دولت نشان داده است و استدلال هایی را بسط می دهد که وی از سال 1975 که کتاب شکل گیری دولت های ملی در اروپای غربی را ویرایش کرد مطرح ساخته است. تیلی به دو پرسش خیلی بزرگ می پردازد: چه توضیحی برای تفاوت های زمانی و مکانی موجود بین شکل های مختلف دولت اروپایی وجود دارد و چرا سرانجام همه آن ها به دولت ملی ختم شد؟ نظریه های مسلط اغلب «به مسیر محوری واحدی برای شکل گیری دولت اروپایی قایل اند و مجموعه ای از انحراف ها از این مسیر را بر اساس ناکارآمدی، ضعف، بداقبالی، جایگاه ژئوپلیتیکی، یا زمان بندی رشد اقتصادی تبیین می کنند»(Tilly 1990:6). وی به شکلی بسیار مشروح نشان می دهد که شکل گیری دولت در اروپا به هیچ وجه روندی یکدست نبوده است. دولت ملی تمام عیار، شکل بسیار تازه و نادر حکومت سیاسی است. دولت ملی ناچار بود طی دوره های طولانی از تاریخ، صحنه سیاسی اروپا را با دولت شهرها، امپراتوری ها، قلمروهای دین سالار و سایر شاهزاده نشین های گوناگونی که داشت که بازتاب آمیزه های مختلفی از دو «خمیرمایه» متفاوت دولت سازی بودند: اجبار و سرمایه. اساساً تیلی مدعی است که دولت ها را با ضرورت دست زدن به جنگ شکل می دهد و این ضرورت به نوبه خود، حاکمان دولت ها را ناگزیر از استخراج منابع می کند. در شرایط «سرمایه بَر» منابع به پول تبدیل یا برای تولید ارزش اضافی به کار گرفته می شوند. کنترل منابع در دست کسانی است که در مبادله و تولید برای بازارهای گوناگون شرکت دارند و نام دیگرشان سرمایه دار است. در شرایط «اجباربَر» منابع عیناً وجود دارند (به ویژه مواد خام) و کنترل آن ها در دست زمین دارانی است که برای استخراج شان متکی به قهر و اجبارند. در این شرایط معمولاً منابع در قلمرو بزرگی پراکنده است.
نظریه اساسی تیلی این است که چون دولت های مختلف در شرایط متفاوتی سربرمی آورند و چون این دو نوع شرایط، الگوهای متفاوتی از چانه زنی و سازمان دهی دولت برای استخراج منابع ایجاب می کنند دولت ها از حیث سازمان و توسعه با هم متفاوت خواهند داشت. در شرایط بسیار سرمایه بر-راین لند، هلند، ایتالیا-دولت ها معمولاً کوچک تر، مبتنی بر یک شهر، جمهوری وتجاری خواهند بود. این گونه دولت ها مادام که راه های تجاری تحت کنترل شان سطوح بالایی از منابع را که برای دفاع نظامی کافی باشد عایدشان کند می توانند شکوفا شوند. در شرایط بسیار اجبارتر معمولاً امپراتوری های بزرگی مانند روسیه و عثمانی سر برخواهند آورد. این نوع دولت می کوشد زمین داران محلی را که منابع پراکنده را در کنترل خود دارند تحت انضباط و کنترل درآورد و نیز می کوشد این منابع را برای دولت متمرکز سازد. ولی این کار، بسیار دشوار و اغلب ناکاراست. تیلی این جابه تبعیت از استدلال مایکل مان می گوید گرچه ارتش های امپراتوری می توانند بدون دشواری چندانی کشاورزان را مقهور سازند ولی نمی توانند بر منابع فوق العاده متمرکز مراکز سرمایه بر غلبه یابند. برخی امپراتوری ها چون مجارستان و هنلد حتی نمی توانند زمین داران محلی خودشان را کنترل کنند
در بینابین این دو حد نهایی، دولت هایی مانند انگلستان، فرانسه، اسپانیا و پروس بودند که در مناطقی با آمیزه های مختلفی ازمنابع سرمایه و اجبار سربرآوردند. آن ها بسته به آمیزه خاص خودشان ترکیبی از ویژگی های هر یک از دوسر طیف را پیدا کردند. همگرایی همه دولت ها به سوی قالب دولت ملی هنگامی رخ داد که دیگر امکان تبدیل راحت و آسان منابع به توانایی جنگ فراهم نبود. پس از انقلاب فرانسه، دیگر نمی شد با استخدام و تدارک ارتش های مزدور جنگید. این گونه ارتش ها توان مقابله با نیروهای ملتی مسلح را نداشتند. چنین نیروهایی به طرزی مؤثرتر و کم هزینه تر و در مقیاس بزرگ تر از آن چه ارتش های مزدور اروپا در فاصله سال های 1400 و 1700 تجربه اش را داشتند می جنگیدند.
در نتیجه از 1700 تا 1918 دولت شهرها کم تر کارآمد و امپراتوری های اروپا در روند رقابت له شدند و دولت های ملی به منزله شکل مسلط حکومت سیاسی سربرآوردند که وسعت، بسیج ملی، و دسترسی به استخراج منابع تجاری و اجبار را در یک جا در خود جمع آورده بود. دولت هایی مانند انگلستان و فرانسه توانستند از مزیت های هر دو نوع شرایط که در اختیارشان بود بهره برداری کنند. آن ها ماشین های دولتی نسبتاً قوی، اشراف با اعتماد به نفس، اقتصادهای پرتلاش بازارنگر، و یک طبقه تجارت پیشه نیرومند داشتند؛ به همین دلیل، گذار به حکومت مستقیم در چارچوب دولتی ملی را نسبتاً زود شروع کردند. مناطق سرمایه بر چون ایتالیا و مناطق اجباربر مانند اروپای شرقی آهسته تر به هنجار دولت ملی منتقل شدند.
ولی عامل تعیین کننده در تبیین پیدایش دولت ملی، افزایش ابعاد جنگ و یکپارچگی فزایند نظام دولت های اروپایی است. برتری نظامی دولت های ملی بر رقبای شان کلید پاسخ گویی به پرسشی است که تیلی در آغاز این کتاب برای خودش مطرح می سازد.
در سده بیستم به گفته تیلی جنگیدن کار، تخصصی تر و حرفه ای تر شده است. این بار دیگر موجب شده است دولت ها در شرایط متفاوت مسیرهای مختلفی را در پیش گیرند. در دولت های سرشار از سرمایه و با اقتصاد مسلط، حرفه ای شدن ارتش «مدنی شدن» فزون تر حکومت را تسهیل کرده است. زیر فشارهای شدید برخاسته از لزوم استخراج منابع برای جنگ، مقام های دولت حقوق مختلفی را به مردم خویش واگذار کرده و طیف رو به گسترشی از مسئولیت های داخلی را پذیرفته اند. ولی در دولت های وابسته، «در حال توسعه» و گرفتار رقابت منطقه ای یعنی در جهان سوم حرفه ای تر شدن ارتش موجب نظامی تر شدن حکومت ها گردیده زیرا منابع اجبارگرانه نیروهای مسلح برتر از منابع ضعیف مبتنی بر سرمایه رژیم های غیرنظامی از کار درآمده است.
تیلی در 1992 تأملات خویش درباره پیامدهای جنگ سود را با توجه به نظریه خودش درباره تحکیم دولت ملی در اروپا منتشر ساخت. به اعتقاد وی در کوتاه مدت، اروپا شاهد دو خط سیر متعارض خواهد بود. از یک سو، شمار دولت ها به ویژه در اروپای شرقی و بخش هایی از اتحاد شوروی سابق افزایش خواهد یافت. جذبه جهانی اندیشه ملی همچنان الهام بخش کسانی خواهد شد که تیلی آن ها را ملت گرایان «دولت طلب» می خواند البته او برای این روند افزایش شمار دولت ها حد و مرزی قائل است. در اروپای غربی به باور تیلی فشارهای «جنگیدن» دست کم موقتاً فروکش کرده است. در نبود یک دشمن هسته ای سرتا پا مسلح، دولت های ثروتمند دیگر نیازی به پرداختن به روند تحکیم دولت نخواهند داشت. در عوض، تیلی عوامل چندی را مشخص می سازد که خطر مرگ دولت های تحکیم یافته را به همراه دارند. عوامل یاد شده از این قرارند: جابه جایی سرمایه در جهان، اهمیت فزاینده سرمایه ژاپن در آسیا، ایالات متحده و اروپا، زنجیره های جهان گستر نیروی کار، انتقال سریع اطلاعات و فناوری، توانایی کاهنده دولت های ثروتمند ... برای حذف کارگران تهیدست خارجی از بازارهای کار خودشان ... همگی خبر از تحلیل رفتن توانایی هر دولت برای کنترل مرزهای خود، در امان نگه داشتن شهروندانش از نفوذهای بیرونی، [و] برقراری سیاست های عمومی مستقل و متمرکز می دهند.
(Tilly 1992:715)
تیلی نتیجه می گیرد که آینده می تواند بی خطر یا پرخطر باشد. از یک سو این امکان وجود دارد که جهانی متنوع تر داشته باشیم که از برخی جهات «البته بدون امپراتوری ها و دولت های کوچک پرجنجال» به صحنه سیاسی اروپای قرون وسطی شباهت داشته باشد. از سوی دیگر، پایان یافتن «قرارداد حمایت» رسمی میان حکومت گران و افراد تحت حکومت می تواند به شکل غیررسمی منجر به «دنیایی آکنده از راهزنی، نفرت، کوته نگری، و نابرابری فاحش» شود (Tilly 1992:717). ممکن است دولت ها دیگر نیازی به محترم شمردن حقوق گروه هایی مانند کارگران سازمان یافته نبینند و دستاورد سال ها اقدام جمعی فعالانه آرام آرام بر باد برود. تیلی امیدوار است که «کثرت گرایی خوش خیم» بر «از هم پارگی بدخیم» پیروز شود ولی در این مورد چندان اطمینانی ندارد.
در مقام نتیجه گیری باید دامنه فراخ و جسورانه پژوهش های تیلی را ستود. او در پایان سده بیستم در خط مقدم جامعه شناسی تاریخی قرار دارد و همان گونه که می شد انتظارش را داشت آثار او بسیار مورد توجه تمامی دانشمندان علوم اجتماعی و نه صرفاً بررسی کنندگان روابط بین الملل قرار گرفته است. اگر در آثار او نقصی قابل توجه وجود داشته باشد همان نقصی است که در آثار مایکل مان هم می توان مشاهده کرد. در تحلیل نهایی، تیلی یک ماده گراست. با وجود توجه راستینی که به منافع گروه هایی دارد که با هم رقابت می کنند و گاه در صدد اعمال نفوذ بر دولت برمی آیند ولی همیشه بر نقش نیروهای ساختاری که ظاهراً بیرون از کنشگران منفرد قرار دارد تأکید می ورزد. به همین سان، نقش اندیشه ها را نیز کم اهمیت تر از تعامل اقتصاد و جنگ در تاریخ بشر می داند. همان گونه که جک گلدستون گلایه می کند:
مسائل ایدئولوژیک هیچ نقشی در نظریه تکوین دولت های او ندارد. اصلاح مذهب و سربرآوردن ایدئولوژی های ملت گرایانه صرفاً بهانه هایی برای جنگ ها بودند و مستقلاً دولت را شکل ندادند... از این اندیشه که دولت ها واجد کیفیات مثبتی هستند به گونه ای که شاید مردم خواستار دولت های قوی تر یا ملت گرا باشند و نه این که صرفاً از اجحافات آن ها در رنج باشند ظاهراً نشانی در تاریخ تیلی وجود ندارد.(Goldestone 1991:177)
با همه این ها باید گفت چارلز تیلی از نو جنگ را در کانون بررسی های جامعه شناسی و روابط بین الملل جای داده است و آثارش برای تمامی کسانی که مثل او از «بُن نگره های» موجود روابط بین الملل سرخورده اند بسیار الهام بخش است. اما آنان که از چارلز تیلی الهام می گیرند با چالشی دو وجهی روبه رو هستند: چگونه نقش اندیشه ها را در بررسی مقایسه ای دگرگونی اجتماعی وارد کنند و چگونه گرایش های بلندمدت را با روندهای کوتاه مدت پیوند دهند. با توجه به آهنگ دگرگونی فناوری جنگ، نژاد بشر دیگر نمی تواند اجازه دهد جنگ مانند گذشته نقشی محوری در ناکامی هایش داشته باشد.
ـــ گیدنز؛ هرتس؛ مان؛ وِنت
مهم ترین آثار تیلی
-1964 The Vendee,Cambridge,Massachusetts,Harvard University Press.-1974 Strikes in France,1830-1968,Cambridge,Cambridge University Press.
-1975a The Formation of National States in Western Europe (ed),Princeton,New Jersey,Princeton University Press.
-1975b The Rebellious Century,1830-1930 (With Louise Tilly and Richard Tilly),Harvard,Massachusetts,Harvard University Press.
-1978 From Mobilization to Revolution,Reeding,Massachusetts,Addison-Wesley,
-1981 As Sociology Meets History,New York,Academic Press
-1984 Big Structures,Large Processes,Huge Comparisons New York,Russell sage Foundation.
-1968a The Contentionus French,Cambridge,Massachusetts,Belknap Press.
-1986b War making and state making as Organized Crime,in paul Evans,Dietrich Rusechemeyer,and Theda skocpol (eds),
Bringing the Stage Back in,Cambridge,Cambridge University Press,169-98.
-1990 Coercion,Capital and European States,AD 990-1990,Oxford,Basil Blackwell.
-1992 Futures of European state,Social Research 59.
-1993 European Revolutions,1792-1992,Oxford,Basil Blackwell.
خواندنی های پیشنهادی
1991-Fitzpatrick,John,Marxism,geopolitics,and the uneven development perspective:global trends and Australian debates,in R.Higgott and J.L.Richardson (eds),International Relations:Global and Australian perspectives on an Evolving Discipline,Canberra,Australian National University.-1991 Goldestone,Jack A.States making wars making states making wars,...,Contemporary Sociology 20.
- Sewell,William J.Collective violence and collective loyalties in France:why the French revolution made a differnce,politics and Society 18.
-1984 Hunt,Lynn,charles Tilly 's Collective action,in Theda Skocpol,(ed) Vision and Method in Historical Sociology,Cambridge,Cambridge University Press.
-1991 Smith Denis,The Rise of Historical Sociology,Cambridge,poity Press.
-1996 Mann,Michael,Authoritarian and liberal militarism:a contribution from comparative and historical sociology,in steve smith,ken Booth and Marysia Zalewski (eds),International Theory positivism and Beyond.Cambridge,Cambridge University Press.
مارتین گریفیتس
منبع مقاله :
گریفیتس، مارتین؛ (1388)، دانشنامه روابط بین الملل و سیاست جهان، ترجمه ی علیرضا طیب، تهران: نشر نی، چاپ دوم1390
