ادبيات آرمانشهر/ ادبيات مدينه فاضله Utopian Literature

Outopos يا utopia کلمه‌اي يوناني و به معني «هيچستان» است. اصطلاح ادبيات آرمانشهر که مأخوذ از همين واژه است به آن دسته از آثار ادبي عطف مي‌کند...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

اجازه‌ي شاعري/ جواز شاعرانه Poetic Licence

آزادي شاعر در ترک معيارهاي رايج زبان است که در کاربُرد مجاز قافيه، وزن و ديگر جنبه‌هاي شعر متجلّي مي‌شود و بنا به ضرورت شعري در محدوده‌اي قابل...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

ابهام Ambiguity/Plurisignation

ابهام در لغت به معني پوشيده گذاشتن، مجهول گذاشتن، به مرحله‌ي وضوح نرساندن، بسته کردن کار، پوشيده گفتن، دور کردن و راندن کسي را از کار، پيچيدگي،...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

ابداع/ بدعت/ سَلامة الاختراع Invention

ابداع در لغت به معني طرز نونهادن و نوپديد آوردن و ايجاد و اختراع و خلقت و آفرينش آمده و در علم بديع آن است که شاعر و نويسنده مضمون تازه و نو...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

آيروني Irony

به معني عام، صناعتي است که نويسنده يا شاعر به واسطه آن، معنايي مغاير با بيان ظاهري در نظر دارد. اين کلمه در ادبيات غرب مأخوذ از نام شخصيتي قراردادي...

يکشنبه، 12 شهريور 1396

آفاقي/غيرشخصي/بيطرف Objective

اصطلاح objective، در مقابل subjective در اصل از فلسفه‌ي کانت استخراج گرديد. اما حوزه‌ي کاربردي آن محدود به فلسفه باقي نماند و به ادبيات و نقد...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آرکاديا Arcadia

در اصل نام منطقه‌اي کوهستاني در پلوپونس Peloponnese بوده. بعدها تئوکرات (Theocritus)، شاعر يونان باستان زندگي شبانان سيسيل را موضوع اشعار شباني...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آشنايي زدايي Defamiliarization

اين اصطلاح در اصل برگرفته از مباحث نقد صورتگرايي است که نخستين بار توسط شکلوفسکي (Sheklovsky)، صورتگراي روسي به کار رفت. به موجب اين نظريه، آشنايي...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آدم گونگي/ تشخيص Personification; Prosopopeia

در اصطلاح بيان، آدم گونگي (ميرجلال الدين کزازي) آن است که گوينده عناصر بي جان يا امور ذهني را به رفتاري آدمي وار بيارايد. براي نمونه در اين بيت:

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

آپولوئي - ديونوسي Appollonian-Dionysian

اين اصطلاح مأخوذ از نام دو تن از خدايان يونان باستان است: آپولو رسول خدايان و الهه‌ي حامي موسيقي، طب، جواني و نوربود و گاه با خورشيد يکي مي‌شد،...

پنجشنبه، 9 شهريور 1396

احمدبن يوسف کاتب (1)

(م213 يا214ق) ابوجعفر احمدبن يوسف بن قاسم بن صبيح عجلي (بالولاء) کوفي. اجدادش قبطي نژاد و از موالي بني‌عجل بودند، بدين سبب به نام عجلي معروف...

شنبه، 21 مرداد 1396

احمدبن يوسف کاتب (2)

(م334ق) ابوجعفر احمدابن ابي الحسن (يا ابي يعقوب) يوسف بن ابراهيم کاتب معروف به ابن دايه. او و پدرش يوسف از شاعران و نويسندگان دربار طولوني بودند...

شنبه، 21 مرداد 1396

احمدبن يوسف کاتب (3)

(م437ق) ابونصر احمدبن يوسف السليکي المنازي الکاتب، سليک به صيغه‌ي تصغير نام مردي بوده که صاحب ترجمه بدو منسوبست و از هويت او اطلاعي در دست نيست،...

شنبه، 21 مرداد 1396

احمدبن مير منشي

قاضي احمدبن شرف الدين حسين حسيني قمي (953- پس از 1015ق) از تاريخ‌نگاران و ادباي دوره‌ي صفويه. اجدادش از عراق به قم مهاجرت کرده و برخي از آنان...

پنجشنبه، 19 مرداد 1396

ابيوردي

ابوالمظفر محمد (م507ق) فرزند احمدبن محمد ابن احمدبن اسحاق ابيوردي خراساني، از شعرا و ادبا و نسب شناسان شيعه. وي در قريه‌ي کوفن در شش فرسخي ابيورد...

شنبه، 14 مرداد 1396

ابو نُواس

(130 تا135-ح200ق) حسن بن هاني بن عبدالاول حکمي معروف به ابونواس، شاعر شيعي مذهب و بزرگترين غزلسراي عصر عباسي. وي در اهواز متولد شد و در بغداد...

شنبه، 14 مرداد 1396

ابوالفضل ماهرانی

(1273-1316ق) فرزند ميرزا ابوالقاسم طهراني، از علما و ادباي عصر قاجاريه. ابتدا نزد پدر خود علوم ادبي و عربي را فرا گرفت و از آنجا که حافظه‌اي...

شنبه، 14 مرداد 1396

ابوالفرج اصفهاني

(356-284ق) علي بن حسين بن محمد اموي قرشي، محدث و مورخ و اديب و شاعر و موسيقي‌شناس. از اعقاب مروان بن محمد ملقب به جعدي يا حمار، آخرين خليفه‌ي...

شنبه، 14 مرداد 1396

ابوفِراس حَمداني

(320-357ق) حارث (حرث) بن سعيد ابن حمدان تغلبي، سردار شجاع و شاعر فصيح و توانا. وي در عراق به دنيا آمد. پدرش، ابوالاعلي سعيد، در جنگ با برادرزاده‌اش...

شنبه، 14 مرداد 1396

ابوعلي کاتب همداني

(ح260- ح330ق)، ابوعلي عبدالرحمان بن عيسي بن حماد همداني کاتب «بکر» از خاندانهاي کهن ايراني «واسپوهران» بود که پدرانش پيشه‌ي دبيري و ديواني، و...

شنبه، 14 مرداد 1396