بقایا؛ بقیّه در قرآن

بازمانده‌ی مساکن ویران شده‌ی اقوام گناهکار. نابودی کامل نسل‌های پیشین درسی تاریخی برای گناهکاران معاصر است، چنان‌که مثلاً در آیه‌ی 98 مریم بیان...

جمعه، 27 بهمن 1396

بشارت‌های قرآنی

اخبار حوادث خوش. در قرآن «بُشری» و صیغه‌های گوناگون باب تفعیل از ریشه‌ی ب ش ر دلالت بر خبر تولد و، با توسع، دیگر وقایع خوش دارد. بدین‌سان، پیش‌بینی...

پنجشنبه، 26 بهمن 1396

بَسمَله در قرآن

ذکر بسم الله الرحمن الرحیم (به نام خداوند بخشنده مهربان)، که به «تسمیه»، یعنی «نامیدن/ بر زبان آوردن (نام خدا)» نیز مشهور است، صد و چهارده بار...

پنجشنبه، 26 بهمن 1396

برهنگی از نگاهِ قرآن

نداشتن پوشش. قرآن، در کل سفارش به پوشیدگی می‌کند و از برهنگی صرفاً به نحو سلبی سخن می‌گوید. در آیات 30-31 روم تأکید بر پوشیدگی بدن برای مردان...

پنجشنبه، 26 بهمن 1396

برزخ در قرآن

واژه‌ی «برزخ» سه بار در قرآن به کار رفته است؛ در آیات 53 فرقان و 20 رحمن «برزخ» دیواره‌ای میان دو دریاست، حائلی که ممکن است کنایه‌ای از اسطوره‌ای...

چهارشنبه، 25 بهمن 1396

برده و برده‌داری در قرآن

افرادی که به عنوان زیردستان به خانواده‌ای داخل می‌شوند و در خدمت اربابی‌اند که مالک آنهاست و چه‌بسا آنها را بفروشد؛ و نهاد به دست آوردن، نگه...

چهارشنبه، 25 بهمن 1396

برادر و برادری- أخوت در قرآن

واژه‌ی برادر (أخ) در قرآن به چندین معنا به کار رفته است: در معنای محدود زیست‌شناختی‌اش؛ در چندین معنای تقریباً استعاری، به ویژه برای مشخص کردن...

چهارشنبه، 25 بهمن 1396

احترام و بزرگ‌داشت در قرآن

ارج نهادن بر مبنای شایستگی؛ اظهار احترام و تشریف برای کسی که در خور آن است. تعبیرهای گوناگونی در زبان عربی این مفهوم قرآنی مهم را بیان یا به...

يکشنبه، 1 بهمن 1396

ابزارها و وسایل در قرآن

چیزهایی که انسان از آنها در انجام امور معمول خود بهره می‌برد. منابع چندانی درباره‌ی موضوع ظواهر فرهنگی در قرآن در اختیار نیست (نک. ظواهر فرهنگی...

چهارشنبه، 27 دی 1396

ابزارها و وسایل در قرآن

چیزهایی که انسان از آنها در انجام امور معمول خود بهره می‌برد. منابع چندانی درباره‌ی موضوع ظواهر فرهنگی در قرآن در اختیار نیست (نک. ظواهر فرهنگی...

چهارشنبه، 27 دی 1396

ابریشم در قرآن برای توصیف بهشت

تارهای درخشان و برّاقی که کرم ابریشم به دور خود می‌تند و اغلب از آنها در مواد ظریف استفاده می‌شود. واژه‌های «حَریر» و «سُندُس» به معنای «ابریشم»...

سه‌شنبه، 26 دی 1396

مجازات اصحاب فیل و ابرهه در قرآن

حکمران مسیحی حکومتی در جنوب عربستان که حبشیان آن را بنیان گذاشتند. نام این حکمران معمولاً در تفسیر سوره‌ی فیل، که وصف مجازات اصحاب فیل توسط خداوند...

پنجشنبه، 14 دی 1396

کوچک‌ترین واحد مستقل صوری و معنایی در گفتار قرآن

کوچک‌ترین واحد مستقل صوری و معنایی در گفتار قرآن، که با قافیه‌ای در پایان مشخص می‌شود. کلمه‌ی قرآنی «آیة» (جـ آیات، احتمالاً مأخوذ از کلمه‌ی...

سه‌شنبه، 5 دی 1396

کارکرد آیه و آیات در قرآن

آیه به معنی نشانه یا علامت و نیز دلالت کردن بر چیزی یا به ثبوت رساندن چیزی است. این مفهوم یکی از رایج‌ترین مفاهیم در قرآن است و عمدتاً با واژه‌ی...

شنبه، 25 آذر 1396

آموزش در قرآن

عمل تعلیم؛ بیان و انتقال دانش و اطلاعات، اغلب فقرات متعدد مربوط به آموزش در قرآن به تعلیم صحیح مؤمنان و رشد معنوی آنها به منزله‌ی افراد و اعضای...

سه‌شنبه، 7 آذر 1396

آفرینش در قرآن

نشأت گرفتن جهان و انسان از خداوند. داستان‌های آفرینش در سنت‌های فرهنگی سراسر عالم، از جمله در سنت تکامل طبیعی، در پی تبیین ماهیت محیط اجتماعی...

سه‌شنبه، 30 آبان 1396

آسمان در قرآن

گستره یا عرصه‌ای گنبدی شکل بر فراز زمین. واژه‌ی عربی «السماء»، از ریشه‌ی س م و، به بخش فوقانی هر چیزی اشاره دارد، مثل سقف یا آسمان (طبری، تفسیر،...

يکشنبه، 21 آبان 1396

آزمایش در قرآن

چالشی که باید از سر گذراند. حدود صد آیه در قرآن به طور مستقیم یا غیرمستقیم به آزمایش و به ویژه آزمایش یا امتحان ایمانِ صادق اشاره دارد. چهار...

چهارشنبه، 17 آبان 1396

آزر، پدر یا عموی ابراهیم

عموماً آن را نامی برای پدر ابراهیم در قرآن، می‌دانند. در قرآن، واژه‌ی «آزر» تنها در آیه‌ی 74 انعام آمده است: «و [یاد کن] هنگامی را که ابراهیم...

يکشنبه، 7 آبان 1396

تثلیث از منظر واژه‌شناسی و قرآن

تثلیث از ریشه‌ی ثلث در لغت به معنای سه بخش کردن، سه یکی کردن، سه گوشه کردن و سه کردن است و در اصطلاح خدا را سه دانستن است، با این توضیح که پدر...

شنبه، 6 آبان 1396